Oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied afkomstig groeit de kleine pimpernel in alle gematigde streken van Europa. Daarnaast is ze ingevoerd in Noord-Amerika.
Het is een doorlevend, freel uitziend plantje dat vooral opvalt door zijn bloeiwijze. De wilde plant houdt van kalk en is op het Maasgebied na vrij zeldzaam in Vlaanderen. Ook op rotsen kan het groeien maar daar ontwikkelt het een zogenaamde hongervorm, dit wil zeggen: het heeft dan taaie blaadjes en ziet bijna helemaal rood.
Kleine pimpernel kan tot 60 cm hoog worden.
Een ondersoort van de kleine pimpernel wordt als keukenkruid geteeld maar verschilt op enkele details na, niet zoveel van de wilde plant. Ze wordt ook wel moespimpernel genoemd. In vruchtbare grond zijn de blaadjes frisgroen en malser dan die van de plant die op rotsachtige of droge grond groeit. Pimpernel gedijt wel niet op zware en natte gronden, lichte en kalkrijke grond zijn nodig, evenals een plekje in de zon.
De lichtgroene blaadjes zijn geveerd en bestaan uit meerdere deelblaadjes die kortgesteeld zijn. De deelblaadjes hebben een gezaagde rand. De stengels zijn soms roodachtig.
De bloeistengels worden tot 60 cm hoog en dragen bovenaan kleine bloemen die als in een ineengedrongen aar zitten. De vrouwelijke bloemen zitten bovenaan, de mannelijke onderaan. De meeldraden hangen in bundels uit de bloem en vallen erg op. Ze laten hun stuifmeel vrij in de lucht. De vrouwelijke bloemen bovenaan zeven de pollen uit de lucht. Het is een windbestuiver die bloeit vanaf mei. De bloemen bevatten immers geen nectar en trekken geen bestuivende insecten aan.
De vruchtjes zijn hard, eerder langwerpig en bezet met verhogingen. De wortelstok is enigszins verhout. Het is vooral een tedere en verfijnde verschijning, vooral de bloeiende plant.
Mooie beelden van de bloeiende plant kan je hier bekijken: Foto’s pimpernel.
De blaadjes kan je gebruiken in slaatjes en verwerken in kruidenbereidingen, zoals kruidenmayonaise. Gebruik de blaadjes voor de bloei, na de bloei is het aroma weg.
Vroeger werd kleine pimpernel medicinaal gebruikt onder andere als bloedstelpend middel. Vandaar de naam: sanguisorba van het Latijnse ‘sanguis’ dat bloed betekent. De werkzaamheid komt vooral door de looistoffen die de plant bevat.
Kleine pimpernel is een waardplant voor een aantal vlinders.