Naam
De wetenschappelijke naam Mercurialis verwijst naar de Romeinse god Mercurius, de god van de handel, die de geneeskrachtige eigenschappen van de plant zou ontdekt hebben.
Annua betekent eenjarig.
De Nederlandse naam is overgenomen uit het Duits. Een van de verklaringen is dat de naam afkomstig is van het woord bingeln dat urineren betekent en aangeeft dat deze plant waterafdrijvend is.
Herkomst en verspreiding
Tuinbingelkruid komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied en Midden-Europa. Het komt nu voor in West-Europa, Noord-Amerika, Argentinië, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland, gedeeltelijk verspreid door toedoen van de mens.
In Vlaanderen komt tuinbingelkruid algemeen voor maar het is zeldzamer in de Kempen. In Nederland komt het algemeen voor in het zuiden, maar in het noorden nauwelijks of niet.
Beschrijving
Tuinbingelkruid is een eenjarige plant met een vierkante, kale en vertakte stengel die vertrekt vanuit een penwortel zonder uitlopers. Het plantje groeit vrij snel tot een hoogte van dertig tot veertig centimeter.
Anders dan de meeste leden van de wolfsmelkfamilie bevatten de stengels geen melksap. De bladeren zijn tegenoverstaand, lichtgroen, langwerpig en de bladrand is stomp getand.
Deze plant bloeit met kleine, geelgroene bloemen van juni tot in de herfst en bij zachte winters soms tot in de lente. Er ontkiemen voortdurend jonge plantjes.
Tuinbingelkruid is tweehuizig, dit wil zeggen dat een plant enkel mannelijke of vrouwelijke bloemen voortbrengt. De vrouwelijke bloemen zitten in de bladoksels en vallen nauwelijks op. De mannelijke bloemen daarentegen vallen onmiddellijk op. Ze staan als het ware in aren die ver uit de plant uitsteken.
De bestuiving gebeurt overwegend door de wind. De doosvruchtjes zijn drie tot vier millimeter breed en bevatten lichtbruine, eironde zaden die meer dan vijf jaar kiemkrachtig blijven.
Standplaats
Tuinbingelkruid houdt van een warme, open plaats in de zon op kalkrijke, matig vochtige en voedselrijke grond. Het is een cultuurvolger en komt vooral voor in (moes)tuinen, bouw- en akkerland, en aan de voet van muren.
Functies in de tuin
Het is een pionier die de bodem dicht begroeit en massaal kan voorkomen op bepaalde plaatsen, maar het is geen bodembedekker.
Tuinbingelkruid is waardplant voor de larven van de wolfsmelkpijlstaart.
Giftigheid
Zoals elke wolfsmelk is ook tuinbingelkruid giftig. Vooral de wortels en de zaden zijn giftig. Tuinbingelkruid bevat mercurialine, werkend als saponine en blauwzuurglycosiden. Zowel bij dieren, vooral runderen en schapen, als mensen zijn vergiftigingen vastgesteld. Dit uit zich als diarree, bloed in de urine en in erge gevallen verlamming van de blaas- en darmspieren.
Vroeger werd het gebruikt als laxerend middel, maar omwille van het gevaar van ernstige darmirritatie en bloedingen wordt het niet meer gebruikt.
Folklore
De kleine vruchtjes die enigszins op testikels lijken, hebben er eeuwenlang voor gezorgd dat men de vrouwelijke plant aanzag voor een mannelijke plant. Als een zwangere vrouw een jongetje wou ter wereld brengen, moest ze van de zogezegd mannelijke plant eten, voor een meisje moest ze van de andere plant eten.
Het tuinbingelkruid werd gebruikt door tovenaars of magiërs.