Kijk in eender welk tuinboek en zoek naar informatie over het positieve aspect van het bodemleven. Het is altijd zeer beperkt aanwezig, soms zelfs helemaal niet.
In het handboek van VELT dat vele 100-den bladzijden dik is komt het amper aanbod (1 blz. !!!), terwijl dat het ‘schadelijke’ bodemleven uitgebreid besproken wordt. Nochtans is de hoeveelheid nuttig bodemleven astronomisch en vormt het de basis van uw moestuin.
Ook in andere tuinboeken zoals De groente & fruit encyclopedie, Mijn tuin is goed waard of het nieuwe boek van tuinman Wim Lybaert: Mijn Moestuin, wordt er amper iets gezegd over het bodemleven.’
Waarom is dat toch vraag ik mij telkens af.
Nochtans zijn er vele voordelen!
Terwijl Charles Darwin meer dan 100 jaar geleden een heel boek over de regenworm heeft geschreven en de regenworm tot het belangrijkste dier op aarde bombardeerde, blijven wij ongeïnteresseerd in wat er onder onze voeten gebeurt.
Terwijl bacteriën, schimmels en andere micro-organismen zorgen voor alle – ja, echt alle – goede eigenschappen van de bodem, wordt er niets over gezegd of geschreven en wordt het bodemleven verwaarloosd door 99% van de tuinders. We zitten in een situatie waar boeren en tuinders de planten voeden en niet het bodemleven.
En het zou juist andersom moeten zijn, want wanneer u het bodemleven stimuleert en voedt, zijn er heel veel dingen die wegvallen.
Wanneer u uw bodemleven voorziet van veel organisch materiaal, gaat dit bodemleven zich jeunen en massaal uitbreiden met verschillende voordelen als gevolg:
- betere bodemstructuur
- betere waterhuishouding
- geen erosie
- juiste pH
- opbouwen van humus
- getimede vrijzetting van voedingsstoffen, in overeenkomst met de vraag van de plant
- geen uitspoeling van stikstof, …
- geen bodemziektes
- sterkere planten
- breder aanbod aan mineralen
- beter bestand tegen droogte
- opslag van koolstof (oplossing voor klimaatcrisis!)
- …
En dit is echt niet allemaal uit de lucht gegrepen maar door onderzoek en ervaring allemaal bevestigd. Waarom is dit nog niet doorgedrongen bij de meeste mensen?
Geen idee.
Ik ga vandaag niet heel diep ingaan op het bodemleven omdat er gewoonweg zoveel over te vertellen valt. Er is trouwens ook ongelooflijk veel dat er (nog) niet bekend is over dit bodemleven.
Alternatieve tuinders
Maar ook in boeken van permacultuur is de aandacht voor het bodemleven beperkt. In de dikke turf van Bill Mollison staan er ook maar enkele pagina’s met algemene informatie over het bodemleven. Het enige boek waar er wel wat meer uitgebreidere info staat is ‘Gaia’s Garden‘. Hierin staat de interactie en werking van de bodemorganismen heel duidelijk beschreven.
Eigenlijk komt het erop neer dat u, net zoals voor natuurlijke vijanden boven de grond, eten en huisvesting moet voorzien voor de micro-organismen onder de grond.
Zorg dat u de bodem niet spit(!) en dat u geen pesticiden en herbiciden gebruikt. Het bodemleven is heel gevoelig voor deze producten en zal direct verdwijnen eens u begint met besproeiingen op uw groenten. Dat is dan de huisvesting.
Het eten van bacteriën, schimmels en andere organismen is organisch materiaal. Dit wordt afgebroken en ondertussen breidt het bodemleven zich uit. Bacteriën zetten voedingsstoffen vrij voor de planten, zorgen voor de structuur van de bodem via allerlei processen en bouwen de humus.
Schimmels leveren ook meststoffen aan de planten, vormen via symbiose een heel uitgebreid netwerk tussen alle verschillende soorten gewassen en helpen mee humus op te bouwen. Alle andere soorten organismen hebben allemaal hun functie in de bodem, met als summum de regenworm.
Bodemleven en bodemstructuur
Bacteriën, schimmels en wormen produceren plakkerige stoffen die de gronddeeltjes als het ware samenlijmen.
De fijne schimmeldraden van schimmels groeien rond de deeltjes en produceren hierbij ook glomalin, een kleverig eiwit.
Een regenworm vreet gronddeeltjes en in de darmen worden door de werking van bacteriën zo heel stevige aggregaten gevormd. Ook het dagelijks leven van alle bodemorganismen, hun constante gewriemel op zoek naar voedsel zorgt ervoor dat er gangen gevormd worden. Zo scheiden regenwormen een stof af waarmee hun gangen bekleed worden zodat ze langer hun structuur behouden.
De combinatie van al deze activiteiten zorgt ervoor dat u eigenlijk niet moet spitten in de tuin maar dat op een natuurlijke wijze de bodem wordt opengemaakt voor water en lucht.
De invloed van het bodemleven op het succes in uw moestuin kan eigenlijk niet genoeg benadrukt worden. Ik ben dan ook een echte ‘freak’ wanneer het aankomt op bodemleven. Volgens mij start een natuurlijke manier van tuinieren bij het bodemleven.
Zodra u begrijpt waarom het bodemleven belangrijk is, wat het allemaal kan betekenen voor u en hoe u het moet stimuleren en koesteren, dan zijn de andere principes van de natuurlijke moestuin heel logisch en simpel om te volgen.
Herhaling
Wanneer ik iemand kan overtuigen van het belang van het bodemleven, dan is de stap naar natuurlijk moestuinieren gemakkelijk gezet!
Daarom vind ik dit ook zo’n belangrijk onderwerp en zal ik tijdens toekomstige artikels nog dikwijls op dit onderwerp terugkomen.
U moet niet weten hoe het allemaal juist werkt onder uw voeten, u moet vooral doordrongen zijn van het feit dat een goed, divers bodemleven essentieel is voor uw moestuin!
Uw helpers in nood, uw medewerkers, uw kompanen, uw bodemleven is cruciaal voor het succes in de moestuin!
Uw bodemleven moet centraal staan in alles wat u doet in de tuin.
U moet elke keer de vraag stellen wanneer u iets gaat doen: Is dit wel goed voor mijn vrienden onder mijn voeten? En wanneer u hiermee rekening gaat houden gaat u ineens miljarden vrienden hebben die u dag in, dag uit gaan bijstaan in de tuin.
En wanneer ze het eens wat laten afweten, geef ze dan meer eten (organisch materiaal: mulch, compost, …) en ze zullen snel terug bijdraaien 
.
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Ligt waarschijnlijk daaraan dat mensen in het algemeen, niet alleen tuinders en boeren, meer interesse hebben om uit te vinden hoe men leven kan vernietigen. Vandaar dat we zo enerlei aan ‘-cide’ en ‘anti-‘ woorden hebben.
ik ben helemaal overtuigd Frank , maar soms is het zo moeilijk om dat aan het verstand van anderen te brengen. Maar ik ben een ” believer”in de bodem.
Verspreid de blijde boodschap 🙂
Hallo Frank,
Het is dikwijls ook zo dat het bij vele boeren niet slecht bedoelt is, maar dat ze het van in hun kinder jaren hebben mee gekregen.
Het is ook zo dat er veel te weinig mensen tuinieren, met als gevolg dat er andere boeren begonnen zijn met monocultuur, alles maar op heel grote velden. Ze moesten zorgen voor al die mensen die hun groenten in de winkel wilden gaan halen. Dat moet natuurlijk ook kunnen.
Ik zie het nog niet gebeuren dat ze een landbouwgrond van vele ha groot 10 cm compost gaan opleggen en daar dan nog eens mulch boven op. Er moet nog heel veel gebeuren.
Maar het punt dat je nu aanhaalt, het bodemleven dat is zoals je zegt het belangrijkste. Je doet er wel goed aan om hier nog eens extra de aandacht aan te geven. Ik ben nu al jaren bezig met niet omgraven en al die zaken, maar een mens zijn gedachten dwalen dikwijls af naar allerlei andere zaken van het tuinieren. Wat moet het dan zijn met mensen die tuinieren om te tuinieren en nergens verder over na denken. Die mensen krijgen ook langs alle kanten informatie over sproeien, gazon verluchten enz. Ik zeg dikwijls tegen die mensen als ik moet sproeien in men tuin met gifstoffen dan kan ik het even goed in de winkel gaan halen. Als men tuiniert dan moet het op een gezonde manier en anders niet!!!
Maar ik zal er de volgende jaren nog meer aandacht aan besteden (het bodemleven), het zoveel mogelijk naar buiten brengen, hoe goed het wel is.
Als wij dat als groep allemaal samen, zoveel mogelijk doen. Moet er toch verandering in komen, dat kan niet anders.
Er zijn er nog zo veel mensen die hier niet van op de hoogte zijn, wij zijn het verplicht naar al onze kleinkinderen toe,
bedankt Frank
Misschien is deze docu hier wel eens gepasseerd, maar nu het boerenbedrijf ter spraken komt kan ik het niet laten.
https://www.youtube.com/watch?v=nhVWNwCRpKg
Frank, ik zie dat je rouwvlieglarven als afbeelding hebt gekozen (niet dat ik ze herken, maar ik zag het in de url van de afbeelding). Is dit positief voor de bodem?
Goede vraag :-).
Op het eerste zicht niet, en zeker als je alle adviseurs van bestrijdingsmiddelen mag geloven. Maar ik heb er een tijd geleden een artikel over geschreven, daar staat een uitgebreide uitleg in:
http://blog.natuurlijkemoestuin.be/het-was-gisteren-een-leerzame-dag/
Mooi! 🙂
Zelf heb ik het boek “Teaming with microbes” van Lowenfels en Lewis aangeschaft en het is wel heel technisch, maar het heeft mij overtuigd dat ik er alles aan moet doen om het bodemleven in mijn tuin te bevorderen. Dus niet spitten (gelukkig) en spuiten (deed ik al niet). Ook de juiste mulch gebruiken voor de juiste planten. Eenjarigen en groenten houden meer van bacterien (mulch van planten) en vaste planten houden meer van schimmels (houtsnippers en bladcompost).
Dag Barbara,
ik heb het boek enkele jaren geleden gelezen en vond het werkelijk een openbaring! Maar ondertussen ban ik wat ouder en wijzer en heb ik toch mijn bedenkingen bij sommige onderdelen van het boek. Het verhaal van schimmel- en bacteriedominante bodems klopt waarschijnlijk wel in de theorie, maar in de praktijk blijkt het toch allemaal wat complexer.
Maar zeker het eerste deel van het boek is ongelooflijk interessant en een absolute aanrader 🙂
Hallo Frank,
Welke zijn de beste omstandigheden om zo veel mogelijk de mycorrhizaschimmel aan de wortelen van je planten te hebben ? Er worden ook van allerlei producten verkocht, maar dat zullen we maar niet doen zeker.
Mijn eerste boek dat ik gelezen heb toen ik begonnen ben met biologisch tuinieren 39 jaar terug was van Catharine Osgood Foster. Dat was toen een van de weinige boeken over dit onderwerp. Als ik daar nu in terug kijk staan daar verschillende zaken in die nu nog terug komen in jou blog natuurlijke moestuin. De eerste 5 jaren heb ik daar fel naar toe gewerkt, maar later op mijn eigen grond ben ik meer voor zekerheid gegaan, en meer gewerkt met netten om mijn planten te beschermen. Maar dat geeft niet echt een natuurlijk zicht! In dat boek is de grond ook het belangrijkste, en ze werkt ook veel met kruiden in de tuin. Maar doet wel aan wisselteelt.
Als je de voorpagina van dat boek bekijkt, krijgt een mens al zit om er mee te beginnen!!
Daniël, iedere bewoner heeft een huis nodig. Wil je je schimmels, dan moet je ook de juiste structuur aanbieden. In dit geval is dat een massa aan organische materialen. Mulchen is dus de boodschap en probeer die massa zo divers mogelijk te maken. Het is zo simpel.
De onderkant van je laag mulch zal vochtig blijven (je bovenkant word wel eens wat droger, zonder probleem) en zal het ideale klimaat worden van schimmels.
Zelfs een stuk karton op je gazon dat je bedekt met extra mulchmateriaal gaat soms verbazingwekkend snel mycorrhiza laten zien. Geen gekochte toevoegingen. Vertrek met wat er is, bied extra mogelijkheden voor je biologisch leven (mulch) en de rest komt vanzelf.
Je hebt daar al aardig wat over geschreven Frank, en ik heb daar ongelooflijk veel van geleerd. En inmiddels weet ik uit ervaring hoe dankbaar mijn plantjes zijn met een goede bodem, hoe welig alles tiert met goede compost. Op 13 juni komt er een boek uit “Het Bodemvoedselweb” door Marc Siepman vertaald. Ik ben voornemens om het te kopen.
Het Bodemvoedselweb is de vertaling/bewerking van het bovengenoemde boek Teaming with microbes. Marc Siepman geeft heel inspirerende cursussen over het bodemleven. Zijn site heet Gevoel voor humus.
Hallo Frank,
wat zijn die beestjes op het plaatje bovenaan deze pagina (http://i1.wp.com/blog.natuurlijkemoestuin.be/wp-content/uploads/2013/05/larve-rouwvlieg.jpg) ? Ik heb ze zelf in de tuin gevonden, een hele kluwen van deze rupsachtige larven.
Groet,
Rob
pffff stom, ik zie het nu al in de link staan…..