In een vorige post heb ik al eens beschreven hoe wij denken over bemesting en hoe wij het in onze tuin doen. Ondertussen zijn er 2 bodemstalen genomen en geanalyseerd. De twee analyses geven voor sommige elementen nogal verschillende resultaten, al zijn misschien enkele achterliggende redenen en verschillen in meetmethodes de oorzaak.
Het is mij alvast niet helemaal duidelijk of alles in orde is, of dat we hier en daar toch een beetje moeten bijsturen.
Hieronder geef ik een beetje uitleg over de staalnames en mogelijke redenen voor afwijkende resultaten.
Ik reken daarna op u als trouwe lezer en misschien wel bodemkundige of scheikundige of gewoon als ervaringsdeskundige om wat licht in de duisternis te schijnen :-).
Eerste staal
Mijn vader heeft in het voorjaar, verspreid over onze groentebedden zelf stalen genomen voor deze analyse. Hij heeft redelijk oppervlakkig stalen genomen, tot zo’n 20 cm diepte. Deze stalen zijn geanalyseerd door de Waalse tegenhanger van de Bodemkundige Dienst: Centre Provincial De L’Agriculture et de la Ruralité.
De staalanalyse verliep langs VELT, na een tijdje (4 maanden) hebben wij de resultaten terug gekregen. De stalen zijn genomen op 23 januari en ontleed op 26 april.
Er staan betrekkelijk weinig gegevens in het verslag, enkel de hoeveelheden fosfor, kali, magnesium en calcium worden weergegeven.
Er staan enkele referentiewaardes achter maar deze zijn allemaal veel lager dan onze waarden. Of dit problemen geeft of niet staat er niet bij. Voor calcium staat er zelfs enkel onze waarde, wat compleet nietszeggend is.
Daarna wordt ook nog de pH gegeven (6,8) en het totale organische koolstofgehalte. Dit komt op 83 g/kg. Dit zetten zij dan om naar 16,6% humus.
Mijn eerste bedenking bij deze staalname is dat er geen analyse van stikstof tussen staat, wat één van de hoofdredenen voor deze staalname was.
Verder staan er gegevens van enkele andere mineralen maar kan ik niet afleiden of de gevonden hoeveelheden goed of slecht zijn :-(.
De organische stof wordt weergegeven in g/kg, iets wat ik in het Handboek van VELT niet kan terugvinden. Daar staat alles in %C, dus weet ik nog niet wat dit betekent.
De hoeveelheid van humus lijkt mij heel hoog (16,6% !!), hoe men hiertoe gekomen is weet ik ook niet.
Tweede staal
Het tweede staal is genomen door een werknemer van de Bodemkundige Dienst in oktober. Hij heeft zijn stalen tot op een grotere diepte genomen, ongeveer 30 cm diep. De resultaten hebben we eind oktober al aangekregen.
De pH (6,9) is ongeveer als uit het eerste staal. Volgens het eerste staal is dat een neutrale pH, volgens de Bodemkundige Dienst ligt deze te hoog :-).
Maar wanneer ik naar het humusgehalte kijk is er een enorm verschil. De 2de analyse geeft onze grond een %C van 4,6. Dat komt volgens het Handboek van VELT overeen met een humusgehalte van 8,05%. Dat is de helft van wat uit de 1ste analyse naar voren komt.
Over een mogelijke reden voor het verschil tussen deze 2 analyses zeg ik straks nog iets.
Verder blijkt uit de analyse dat ons zoutgehalte redelijk laag ligt, onze stikstof voorziening perfect is, net als de hoeveelheid kalk.
De andere waarden (fosfaat, kali en magnesium) liggen aan de hoge kant, terwijl natrium juist te weinig aanwezig is.
Of deze hoeveelheden problematisch zijn heb ik nog niet kunnen achterhalen, wel weet ik dat sommige elementen uitwisselbaar kunnen zijn zodat de plant niet de juiste elementen opneemt en gebreksverschijnselen gaat tonen.
Vergelijking stalen
Een mogelijke – waarschijnlijke – verklaring voor het grote verschil in humus is de diepte van de staalname. Omdat wij nooit spitten zit het grootste gedeelte van onze organische stof in de bovenste laag die intensief wordt gebruikt door plantenwortels, namelijk de bovenste 20 cm.
Hieronder is de grond (nog) niet donker zwart en dit zal het humusgehalte in het 2de staal naar beneden gehaald hebben. Denk ik.
Een vergelijking maken tussen de andere mineralen is moeilijk omdat de meetmethodes anders zijn. De ene geeft de resultaten volgens mg/100g, de andere volgens mg/l grond.
Uit de 2de analyse blijkt echter dat 1 liter grond gelijk is aan 0.987 kg. Dus wanneer we de getallen willen omrekenen dan moeten we de cijfers van de tweede analyse vermenigvuldigen met 0,1013 om de resultaten te kunnen vergelijken.
Dan bekomen we van beide resultaten de gegevens in mg/100g.
Zo blijken de beide analyse gelijklopend te zijn voor fosfor (42,7 en 43,56), kalium (84 en 71,31), magnesium (59 en 53,08). Calcium komt uit op 550 maar ik weet niet of dit gelijkgesteld wordt met kalk (383,62).
Wat moet ik onthouden?
Omdat alle waardes ongeveer gelijklopend zijn – behalve de %C – beperk ik mij tot de analyse van de Bodemkundige Dienst (2de analyse). En dan stel ik mij vragen bij het hoge niveau van fosfor, magnesium en kalium.
Gaat dit problemen opleveren? Moeten wij hier iets aan doen? Of zijn deze hoge waardes normaal bij het gebruik van compost?
U ziet het, deze keer ben ik het die de vragen stelt.
En hopelijk bent u het die ze beantwoordt :-).
Ik ben nieuwsgierig naar jullie gedachten over deze analyses in de reacties hieronder!
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Zou het hoge fosforgehalte niet afkomstig zijn van het lavameel dat jullie gebruiken? Het lijkt me ook raar dat een (levend) bodemstaal zo lang bewaard wordt vooraleer dit te testen. Daardoor worden m.i. ook een aantal waarden beïnvloed. In ieder geval een goed idee om de kwaliteit van de bodem op te volgen, vooral dan als je zoals bij jullie een woestijn terug tot leven probeert te brengen 🙂
Dag Robin,
het lavameel gebruiken we nog maar recent, ik denk ongeveer 2 jaar. En ook niet in zo’n overmatige hoeveelheden.
De gegevens en samenstelling van het lavameel dat wij gebruiken kunt u via volgende link bekijken: http://www.servaplant.nl/pdf/PB%20Eifelgold.pdf
Het gehalte aan fosfor lijkt mij redelijk beperkt.
Bedankt alvast voor je reactie 🙂
Beste,
Laag gehalte aan Na is geen enkel probleem in de groenteteelt (is belangrijk bij weideuitbating). De hoge gehaltes aan P en K zijn veel voorkomend in de liefhebberstuinen (zie daarover de publicaties van Bodemkundige Dienst).
Dag Valere,
bedankt voor je reactie; Die heeft me al een beetje gerustgesteld :-).
Ik heb dit artikel kunnen vinden bij de Bodemkundige Dienst: http://www.bdb.be/Portals/0/docs/vul201219.pdf. Zij zeggen inderdaad dat er in veel moestuinen een teveel is aan fosfor en kalium.
Maar ze schrijven ook dat een teveel aan Magnesium de verhouding tussen Ca/Mg/K scheeftrekt en voor problemen kan zorgen …
Misschien toch eens kijken naar de hoeveelheid Magnesium of is dit geen probleem volgens u?
Groeten,
Frank
Dag Frank, verschillen in diepte van de stalen geven inderdaad verschillen in resultaten en dat de organische stof hoger is in jullie bovenste laag lijkt me evident. 83g/kg leest als 83 promille oftewel 8.3percent koolstof ! / Wanneer de kalium (te) hoog is mag je voorzeker op die percelen een tijdje geen houtasse strooien want dat is natuurlijk potas oftewel kalium. Ik heb ergens gelezen dat bij een te hoog gehalte kalium in de bodem een gedrongen groei, uitval en ook magnesiumgebrek kan ontstaan. / De pH streefwaarde vermeld op het laatste bodemstaal van onze moestuin is 6.4%, dit werd uitgevoerd via Lieven David. Natuurlijk hangt de ideale zuurtegraag af van de planten die er staan Zuurminnende planten zoals Vaccinium (bosbes) mogen nooit bekalkt worden. Druiven en vijgen houden daarentegen van een licht alkalische grond (= grond met een hoge pH). Tuingronden hebben de neiging om te verzuren en door te kalken verhoogt de pH opnieuw. De zuurtegraad van de grond bepaalt in grote mate de beschikbaarheid van de belangrijkste voedingselementen voor de plant. Door te bekalken wordt de biologische activiteit in de grond gestimuleerd, zodat de mineralisatie van organische stof, luchtstikstofbinding en regenwormactiviteit verbeterd. Calcium en kalk kan je in deze wellicht gelijk stellen maar bij bekalken moet je wel deze nuance indachtig houden: Kalkmeststoffen hebben allen een zekere zuurbindende waarde en die kan sterk verschillen (zie bv http://www.eurolab.nl/meststof-kalk-g.htm) In de FruitABC lees ik: “De zuurbindende waarde (zbw) wordt uitgedrukt door een positief cijfer dat de invloed op de pH per 100 kg meststof aangeeft, relatief ten opzichte van zuiver calciumoxide (CaO). De werking van kalkmestoffen wordt ook door de fijnheid beïnvloed. Hoe fijner de kalkmeststof, hoe sneller de werking.” en “De toe te dienen hoeveelheid is dus afhankelijk van de gewenste pH [plantsoorten] en van de zuurbindende waarde van de meststof: hoe hoger dit cijfer, hoe minder product nodig.”
/ Het te lage zoutgehalte siert je denk ik want vaak ligt dit veel te hoog bij gebruikers van kunstmeststoffen 🙂 / Gewoon kijken naar hoe de planten er groeien lijkt me in elk geval de belangrijkste graadmeter van je grond 🙂
Dag Peter,
wij hebben nog nooit gekalkt in onze tuin, maar het gebruik van compost heeft onze pH sterk verhoogd. Aangezien onze gebruik van compost de laatste jaren sterk is gedaald (de grond is bijna verzadigd met organisch materiaal denk ik), zal de pH ook wel stilletjes een beetje zakken vermoed ik.
De planten groeien allemaal goed, sommige zijn dit jaar zelfs uitzonderlijk groot geworden: zoals de pastinaak, bieten, andijvie, … Ik vermoed door het positieve effect van het lavameel. Doordat de sporenelementen niet meer de beperkende factor is, kunnen de planten beter en langer groeien.
Maar dat kan ik natuurlijk nooit hard maken 🙂
Groeten,
Frank
Door minder compost toe te voegen zou je pH (dus zuurtegraad) zakken zeg je, dan wil zeggen dat je grond (ietwat) zou verzuren door compost toe te voegen, klopt dat Frank? Veel mensen schijnen hierover immers verward te zijn merkte ik laatst in een gesprek ten velde.
Sorry Frank, ik maakte zelf net een typfout.
… Minder kompost doet pH zakken:
… dan wil zeggen dat je grond (ietwat) zou verzuren door MINDER compost toe te voegen, klopt dat Frank?
En meer compost toevoegen zou dan pH verhogen en dus grond minder zuur maken waardoor je als er compost (en/of andere mulch) wordt gebruikt, je per definitie minder kalk zou moeten geven. Als men daar al bewust voor zou kiezen in bepaalde situaties 🙂
‘t is maar dat we elkaar juist begrijpen he.
Het is inderdaad zo dat compost normaal een redelijk hoge pH heeft en zo de pH van uw bodem gaat verhogen.
Een kleinere gift compost doet de pH niet echt zakken, maar zal minder invloed hebben. Maar eens het bodemleven in de bodem in orde is, dan maakt het allemaal niet zoveel uit en gaat het bodemleven de pH regelen.
Het is inderdaad zo dat wanneer je veel compost en mulch gebruikt, je volgens mij geen kalk meer moet gebruiken.
Groeten,
Frank
PS: Het hangt natuurlijk af van de beginsituatie. Een grond met een pH van 5 gaat u zonder kalk toch pas na vele jaren op de juiste pH krijgen. Een éénmalige kalkbeurt in het begin kan soms nodig zijn 🙂
Hallo Frank,
steeds heel interessant om bodemanalyseresultaten te zien.
Ik had zelf nog enkele bijkomende vragen 🙂
– heb je ook analyseresultaten van vorige jaren of idealiter zelfs van de “woestijnsituatie”? Dat zou heel inzichtelijk kunnen zijn ivm de evolutie van de bodemparameters. (tip voor beginnende natuurlijke moestuiniers: laat je bodem analyseren vóór je start en vervolgens om de 3 jaar, dit geeft je een goede houvast in welke richting je bodem evolueert)
– heb je effectief al gebreksziekten bij de planten vastgesteld?
– hoe heeft de BDB de volumedichtheid van de bodem bepaald? 0.987 is een vrij lage waarde (uw bodem drijft op het water 🙂 , maar zou kunnen duiden op de zeer luchtige humusrijke toestand (veel landbouwbodems zitten tussen 1,4 en 1.6 qua dichtheid).
Voor zover ik er iets van afweet (maar specialisten moeten maar aanvullen of corrigeren):
– je bodem lijkt me fosfaatverzadigd of toch sterk in die richting te gaan. Als je onmogelijk via de compostgift en lavameeltoediening aan deze waardes geraakt, zou het nog om een erfenis van het historische landgebruik (landbouwgrond met dierlijke bemesting?) kunnen gaan. Fosfaatverzadiging lost zich (letterlijk) zeer traag op, maar kan dus wel lang voor “lekken” naar het grondwater, oppervlaktewater etc. zorgen. Ikzelf ben bv. terug een moestuin begonnen op een plaats die in het verleden altijd moestuin is geweest (met dierlijke bemesting iedere winter) maar al meer dan 10 jaar braak lag en mijn fosfaatwaarden bij de herstart zaten nog steeds te hoog.
– de streefwaarden van de BDB zijn dacht ik gebaseerd op lange gegevensreeksen gericht op maximale gewasopbrengst. Dus in welke mate zijn deze cijfers relevant voor een landbouw/bodemsysteem dat qua opzet totaal verschillend is? De streefwaarden van VELT zijn wellicht relevanter, maar ook hier vraag ik me af hoe ze zijn bekomen? Iemand die daar iets meer van af weet?
– de verschillen in koolstofgehalte zullen inderdaad sterk beïnvloed zijn door de diepte van staalname: hoe dieper, hoe meer “verdunning” van de koolstof.
– hierbij aansluitend: ik betwijfel of er al voldoende kennis is over de beschikbaarheid van de diverse voedingselementen voor de planten in bodems zeer rijk aan koolstof en bodemleven? Wat zegt een chemische extractie in het labo over de beschikbaarheid in de levende bodem zelf? (cfr. wel of geen gebreksziekten in het veld?) Ik vraag me zelfs af of de BDB voldoende gegevens heeft over akkers met zulke hoge koolstofwaarden om betrouwbare streefwaarden op te stellen? Je ziet Frank, je bent met een uniek experiment bezig in meerdere opzichten 🙂
– N-ontleding zit niet standaard in alle analysepaketten omdat de waardes zeer sterk fluctueren doorheen een seizoen. Een meting op 1 bepaald moment zegt dus niet zoveel. In de klassieke landbouw wordt op het einde van het jaar de reststikstof over een diepte van 90 cm bepaald ikv de mestwetgeving (uitspoelingsrisico naar grond- en oppervlaktewater). Dat zou ook hier een heel interessante meting zijn!
Het lijkt me zeer waardevol om assistentie van de BDB te vragen bij de interpretatie van de resultaten. Je zou hen ook de resultaten van La Hulpe kunnen voorleggen, dat is voor hen ook interessant.
mvg
Jan
Dag Jan,
bedankt voor je uitgebreide reactie!
Ik denk niet dat we oudere analyses hebben, maar ik kan misschien een staal nemen van bij de buurman. Zijn grond is vergelijkbaar met de grond waarop wij begonnen zijn (altijd maïs, maïs, maïs, …).
De staalname om de drie jaar is een goede tip, daar ga ik binnenkort een blogpost over schrijven :-).
Echte gebreksziekten zien we niet, de vraag naar cijfers kwam vooral van bezoekers uit ongeloof en nieuwsgierigheid. En zoals ze zeggen: Meten is Weten!
Dat de cijfers die als ideaal worden gegeven door de Bodemkundige Dienst misschien niet van toepassing zijn voor onze manier van werken heb ik ook besproken met mijn ouders. Maar ja, op wele cijfers moet je anders verder gaan? Ik vermoed dat de cijfers van VELT ook afkomstig zijn van BD.
Het boek wordt momenteel herwerkt, en het stuk over bodem en bemesting uitvoerig, dus ik ben benieuwd naar de nieuwe versie.
Ik zal enkele vragen doorsturen naar de Bodemkundige Dienst. Ik ga volgend jaar in het najaar ook een staal veel uitgebreider laten onderzoeken. Blijkbaar is er in Nederland een onderzoekslabo dat ook kijkt naar bodemleven: http://www.eurolab.nl/. Dat zullen, vermoed ik, ook interessante resultaten zijn.
Bedankt voor je hulp, ik heb al veel bijgeleerd en nieuwe ideeën gekregen vandaag :-).
Groeten,
Frank
Grondontledingen zijn interessant als je ze kunt vergelijken over verschillende jaren, van hetzelfde perceel en de ontleding uitgevoerd is door dezelfde instelling (de evolutie is even interessant als de hoogte van de gehaltes)
* Iedere instelling heeft zijn eigen analysemethodiek zodanig dat cijfers dikwijls niet vergelijkbaar zijn.
* Als referentie voor de beginsituatie het perceel van de buurman nemen lijkt mij niet zinvol want het kan even goed een uitgeputte als een aangerijkte grond zijn
* zoals anderen al aangegeven hebben is de bepaling van N zeer sterk afhankelijk van het tijdstip, de voorteelt en vooral de geschiedenis van het perceel.
* De pH zorgt dikwijls voor verwarring. De optimale pH is sterk afhankelijk van de grondsoort (zand, zandleem, leem enz). Maar er is ook een verschil tussen de pH(H2O) en de pH(KCl)
Compost is een zeer goed produkt in onze tuinen, maar waar vind ik een betrouwbare ontleding (samenstelling) hiervan? Dit zou ons soms een idee kunnen geven over de evolutie van bepaalde parameters in de tuin.
Het ware interessant geweest indien je de grondontleding, zoals je deze ontvangen hebt van de Bodemkundige Dienst of de andere instelling konden inkijken, dan geef je een vergelijkingspunt met anderen die zelf ook al eens een grondontleding hebben laten doen.
noot: ik denk dat er weinig onderwerpen zijn waarover dat er zoveel gepubliceerd is als bemesting en de optimale niveau’s aan voorraad P, K en alle andere (micro) elementen in de bodem
Veel succes nog met je onderneming
Dag Valere,
ik heb een ontleding liggen van onze compost die we aankochten toen we begonnen, ik zal hem inscannen en er morgen opzetten.
Mijn papa dacht ook nog ergens een bodemanalyse van het prille begin te hebben, hij ging er morgen naar zoeken 🙂
De 2 analyse staan met een link midden in de tekst :-). Ik zal ze ook nog even hieronder zetten:
Resultaten staal 1: http://blog.natuurlijkemoestuin.be/wp-content/uploads/2013/11/Image131113082859.pdf
Resultaten staal 2: http://blog.natuurlijkemoestuin.be/wp-content/uploads/2013/11/Image131113082631.pdf
Groeten en bedankt voor alle advies,
Frank
Voor allen die geïnteresseerd zijn, ik heb de analyses van de compost die we gebruiken ingescand. De analyses zijn uitgevoerd door VLACO vzw in de jaren 2006 – 2008.
Analyse compost: http://blog.natuurlijkemoestuin.be/wp-content/uploads/2013/11/Compost.pdf
Mijn papa heeft ook nog een bodemanalyse gevonden van 2004. Dit is niet te vergelijken met de beginsituatie uit 1996, maar de cijfers zijn toch duidelijk anders dan in de recentere analyse.
Analyse bodem 2004: http://blog.natuurlijkemoestuin.be/wp-content/uploads/2013/11/Bodemanalyse-2004.pdf
Groeten,
Frank
Hoi Frank,
Het zijn de boden schimmel /mycorrhiza in samen werking met de plant die de PH sturen Erika heeft een heel ander schimmel samen levings verband, Als je schimmeldraden zicht in de grond (de meest kan je niet zien hebben al mogelijk kleuren) maar de witte dat je kan zien is een gedeelte kalk, dat de schimmel maar boven halen en daar mee de PH en de grond structur stuurd med Glomalin en de rest van het bodem leven.