Bij Yggdrasil hebben we een specifieke manier van werken. We hebben een systeem, een reeks van handelingen en maatregelen die ervoor zorgen dat we groenten en fruit kweken met minder moeite en zonder sproei- en meststoffen. Naar waterhuishouding toe zitten er ook een heel pakket maatregelen in zodat je in principe niet moet water geven in een natuurlijke moestuin. Dat is natuurlijk een proces en heeft tijd nodig om te ontwikkelen en op te bouwen, maar na enkele jaren ben je toch al een heel eind op weg.

Er zijn vele verschillende maatregelen die je kan nemen, het is niet zo dat ik kan zeggen van doe dit en dat en heel je bodem is op orde en houdt zeer goed water vast. Zo simpel is het niet! In een natuurlijke tuin grijpt alles in op elkaar. Hierdoor lijkt het soms alsof iets wat je doet niet veel verschil maakt, maar het resultaat komt vaak pas na enkele jaren.

Hieronder geef ik een overzicht van de meeste technieken, handelingen en maatregelen die we genomen hebben om onze tuin water-onafhankelijk te maken.

De bedoeling van een natuurlijke tuin is dat je probeert om zoveel mogelijk water dat er valt of op je stuk grond binnenkomt bij te houden. Hoe langer water op je eigen oppervlakte blijft, hoe meer er kan inzinken in de bodem en hoe meer voorraad je in je bodem houdt.

Alle maatregelen die je neemt zijn hierop gebaseerd: je probeert zoveel mogelijk water op je eigen terrein te laten inzinken en je probeert zo weinig mogelijk water te laten verdwijnen.

De start

We zijn begonnen op een landbouwgrond die heel weinig leven en organisch materiaal bevatte. De structuur was een ramp, bij de minste regenbui verslempte alles en was er afspoeling. Doordat we op de helling liggen van een vallei, hebben we redelijk wat hoogteverschil. Zo kwam er veel water op ons domein terecht van hoger gelegen velden. De kracht van dit aankomende water zorgde ervoor dat we diepe geulen kregen in onze bodem, waarbij er grote hoeveelheden grond afspoelden naar de straat.

Zeker niet ideaal en ook niet zo eenvoudig op te lossen.

Een deel van de oplossing om het afstromende water van bovengelegen velden op te vangen was het aanleggen van een natuurlijke barrière. We hebben dwars op de afstroomrichting een rij bomen aangeplant met daarvoor een uitgegraven geul die het water naar het diepste punt van onze tuin leidt. Daar wordt alles opgevangen in een natuurlijke poel. Het waterniveau in deze poel verandert met de seizoenen maar heeft een overloop. De overloop meandert doorheen onze groentetuin, op deze manier krijgt het water een extra kans om in de bodem te zinken en onze ondergrondse watervoorraad aan te vullen.

Op deze manier vangen we al veel extra water op: over de helft van onze grond is er een geul waar water kan inzinken, daarna wordt via de poel de watertafel aangevuld. Eens de poel vol is, loopt de overschot doorheen de tuin en zinkt daar de bodem in.

Bij Yggdrasil hebben we behoorlijk wat gebouwen met daken, dit water wordt allemaal opgevangen, gaat door een waterzuivering en wordt opgeslagen in ondergrondse waterputten. Zo kunnen we 24 000 liter opslaan. Eens deze putten vol zitten, loopt het water automatisch naar de poel om deze aan te vullen.

Zo wordt alle water dat binnenkomt in ons systeem zoveel mogelijk opgevangen en bewaard op ons stuk grond.

De bodem

Zoals ik al zei was de bodem bij de start eerder een woestijn. Wateropnemend vermogen was nihil, organisch materiaal was niet aanwezig. Om het voor de bodem mogelijk te maken om water op te nemen is er een goede bodemstructuur nodig, en deze krijg je niet door te spitten, maar enkel door het overvloedig aanbieden van organisch materiaal. Het is een proces dat verschillende jaren duurt voordat het op punt staat, maar zodra je begint merk je al grote verschillen. Zeker naar waterhuishouding maakt dit veel verschil.

Met dit organisch materiaal voedt je je bodemleven dat dan hard werkt om de structuur van je bodem te verbeteren waardoor er allerlei kanaaltjes ontstaan zodat water eenvoudig de bodem kan insijpelen. Het bodemleven trekt dit organisch materiaal ook de bodem in. Het organisch materiaal heeft de eigenschap dat het veel water vasthoudt en zo je planten voorziet van vocht doorheen drogere periodes. Daarnaast kunnen planten in een goede bodem ook water uit de diepte omhoog krijgen, zodat ze zelfs in droge periodes beschikken over voldoende vocht.

Door je bodem constant te bedekken met mulchmateriaal sla je eigenlijk nog vele andere vliegen in één klap! Bij hevige regenbuien valt er veel neerslag in een korte periode en dit kan een onbedekte bodem vaak niet slikken. De structuur van de bovenste laag grond wordt helemaal afgebroken door de impact van de regendruppels. De bodem sluit zich dan af en het water spoelt weg. De mulchlaag absorbeert de kracht van de neerslag en je bodemstructuur blijft compact. Hierdoor kan je neerslag voor 100% worden opgenomen in de bodem.

Doordat je bodem bedekt is met organisch materiaal, is ze geïsoleerd tegen alle weerextremen: wind, regen, zon, koude … Je kan dit eenvoudig vaststellen in je eigen tuin. Volgende week wordt het 38 °C. Je moet dan je hand eens op een stuk blote aarde leggen. Dit is droog en warm. Leg daarna je hand eens op een stuk grond onder je mulchlaag: deze aarde is vochtig en koel. Je bewaart enorm veel vocht door te mulchen: je bodem blijft koel en is afgeschermd van de wind, waardoor de verdamping sterk afneemt.

Er is meer mogelijk

Bovenstaande maatregelen: een uitstekende bodem, mulchen en water zolang mogelijk op je terrein houden en zoveel mogelijk laten inzinken vormen de hoofdbrok om je waterhuishouding te verbeteren. Na enkele jaren helpt dit al veel om een heel jaar rond groenten te kweken zonder water bij te geven. Maar je kan uiteraard meer doen!

Enkele andere maatregelen die we genomen hebben zijn niet niet in elke tuin mogelijk, maar je kan dit misschien op kleinere schaal toepassen.

Haagkanten

Je tuin omgeven met een haag of haagkant is zeer nuttig. Er zijn vele voordelen verbonden aan een haag(kant), en ook naar waterhuishouding heeft dit een invloed. Want net zoals uit je bodem water verdampt onder invloed van de zon en wind, laten je planten ook water verdampen. Hoe meer zon en wind, hoe meer verdamping. Kan je deze verdamping beperken, dan blijft er meer water in de bodem die kan gebruikt worden voor groei en droge periodes.

Je hebt op beide factoren (zon en wind) een invloed maar een haag(kant) heeft vooral invloed op de wind. Door je tuin af te sluiten met een haag(kant) dwing je de wind omhoog en over je tuin. Onze houtkanten zijn volgroeid en wij merken dit verschil zeer duidelijk. Bij harde wind bewegen de toppen van de bomen vaak zeer hevig, maar wanneer je tussen de bedden op de grond aan het wieden, zaaien, mulchen of oogsten bent voel je vaak nauwelijks wind. De wind wordt door onze houtkant afgeleid naar boven! De planten voelen wel enige wind, maar geen constante hevige winden zodat de verdamping sterk beperkt wordt.

De houtkanten geven ook wel enige schaduw waardoor planten minder snel in de volle zon staan. Maar dit is enkel op momenten dat de zon niet hoog aan de hemel staat: ’s morgens en ’s avonds. De impact hiervan op de verdamping is dus beperkt.

Bomen en struiken

Er bestaat een misverstand dat een groentetuin zoveel mogelijk zon nodig heeft: liefst vanaf de zon opkomt tot ze ondergaat. Maar dit is helemaal niet zo. Sommige van je groenten zijn zonnekloppers en hebben graag veel zon. Maar dan nog is 5-6 uur zon meer dan voldoende. De meeste van je groenten zijn echter niet zo opgezet met de hele dag een straffe zon en hebben zelfs liever wat schaduw of gefilterd zonlicht.

Met dit idee in het achterhoofd staan er doorheen onze tuin veel fruitbomen. Ze geven schaduw en beschermen planten zo tegen de straffe zomerzon. Hierdoor neemt de verdamping van je planten af.

Er komt echter altijd direct een ‘maar …’ naar boven wanneer ik hierover praat. Bomen en struiken hebben veel bladeren, groeien vaak hard en verbruiken ook grote hoeveelheden water. Dus wordt het dan in de praktijk geen verhaal waarbij je juist grotere problemen krijgt met droogte in je tuin?

Eigenlijk niet, het verhaal met bomen in je tuin gaat als volgt: bomen zijn zeer diep geworteld en pompen water op vanuit de diepte. Ze verdampen dit gedurende de dag. ’s Nachts valt de verdamping van een boom grotendeels stil, maar het oppompen van water gaat gewoon verder. De boom kan het vocht niet meer kwijt via de bladeren, dus wordt het opgepompte water opgeslagen in de bovenste zone van de bodem. De boom levert ’s nachts dus water aan de planten in de buurt. Deze maken hier gretig gebruik van en zuigen zich goed vol.

Het kan dus lijken alsof een boom je bodem verder gaat uitdrogen in een droge periode in de zomer, maar eigenlijk zal hij netto bijdragen aan het vochtgehalte in de bovenste bodemlaag. Een boom zal dus helpen om je planten van extra water uit de diepte te voorzien.

Het geheel

Het geheel van deze maatregelen zorgt ervoor dat je tuin bestand is tegen droge, warme periodes in de zomer en het voorjaar. De bedoeling van een natuurlijke tuin is in mijn ogen dat je voedsel kan kweken zonder al te veel in te grijpen. Dus ook zonder extra water te geven.

De voorbije jaren (tot 2 jaar geleden) was dat altijd afdoende en konden wij de hele zomer door zaaien, planten en oogsten zonder ook maar 1 drup water te geven. Een systeem dat in het begin wel wat investering in tijd en moeite vraagt, maar daarna op zichzelf stond en afdoende werkte. Ideaal dus!