Net als alles is ook permacultuur onderhevig aan modegrillen. Een huidige modetrend is het opstarten van een bostuin. De inspiratie komt uiteraard van het buitenland, in België is er nog geen enkele fatsoenlijke bostuin te bespeuren.
Maar de bostuinen uit het buitenland die als voorbeeld worden genomen komen heel dikwijls uit (sub)tropische klimaten. De omstandigheden zijn totaal niet te vergelijken met ons klimaat, wat leidt tot een bostuin die absoluut niet goed gepland is en dus niets te maken heeft met permacultuur. Permacultuur is in de eerste plaats een ontwerpsysteem!
Wat is het probleem?
In de tropen is de lichtintensiteit vele malen groter dan bij ons. De bomen en struiken geven daar juist de broodnodige schaduw aan planten, filteren het zonlicht zodat het veel minder hevig op de groenten terecht komt. Dit maakt dat het juist door de bomen mogelijk wordt om andere gewassen te kweken.
Als je in onze streken bomen zet, dan nemen die licht af dat onze groenten broodnodig hebben om te groeien. Als het je nog niet was opgevallen, de sterkte van de zon is bij ons niet echt om over naar huis te schrijven. In een bos is er alleen in het vroege voorjaar groei in de kruidlaag, vóórdat het blad aan de bomen verschijnt en de zon wordt afgeblokt door de bomen. Je kan dan wel iets groens oogsten in de vroege lente, maar voor de rest van het jaar ben je aangewezen op wat er aan de bomen groeit, en dat is enkel fruit.
En zelfs dit is niet zeker. Als je bij het aanplanten de bomen niet ver genoeg uit elkaar hebt gezet, gaan ze in elkaar groeien en gaat ook de oogst van het fruit en de noten tegenvallen! Het is niet mogelijk om het systeem van bostuinen uit pakweg Australië of Vietnam te vertalen naar onze tuinen. Ginder is het de normale manier van tuinieren, hier gaat het dat nooit worden.
Wat kan wel?
Ik denk dat we in onze streken eerder naar een bosrandtuin moeten streven. Hiermee bedoel ik dat we de fruitbomen, de stikstof-fixeerders en struiken wel kunnen zetten, maar dat ze veel verder uit elkaar moeten staan. Als je een bessenstruik te dicht bij een boom zet, gaat hij helemaal scheef groeien en geen vruchten dragen.
Maar als je hem juist op de rand van de kruin van een fruitboom zet, gaat hij genoeg licht krijgen en wél vruchten dragen. Tussen de boomkruinen in gaat er voldoende licht op de bodem vallen waardoor je toch groenten kan kweken, maar ook kruiden, eetbare vaste planten, …
Doordat de bomen ver uit elkaar staan, gaan de kruinen elkaar niet raken en gaat er altijd zonlicht tussen de kruinen door schijnen. Op de randen zet je dan struiken, en daartussen zet je dan vaste planten, kruiden, groenten, …
Het is het principe van een bosrand. Daar heb je de buitenste bomen van het bos, die gaan over in struiken en deze lopen dan over naar de kruidlaag. In een bosrandtuin heb je dit dan verschillende keren tussen de kruinen van de bomen.
Op deze manier kan je fruit- en notenbomen combineren met fruitstruiken en bovendien ook nog eens met eetbare vaste planten en zelfs met groenten. De typische bosplanten die in het vroege voorjaar verschijnen kunnen gewoon onder de bomen staan, zij groeien immers voordat het blad aan de boom zit. De rest moet dan aan de randen of tussen de kruinen in.
De juiste planning
Dit is volgens mij de enige juiste planning voor een bos(rand)tuin die het mogelijk maakt om op een klein oppervlak toch vele verschillende soorten en lagen te combineren. De combinatie is veel minder intensief dan in de tropen, maar dat is logisch aangezien de intensiteit van de zon ook veel lager is. En planten hebben zonlicht nodig om te groeien!
Wij hebben om deze theorie uit te proberen op Yggdrasil onze fruitbomen ver genoeg uit elkaar staan. Aangezien het bomen zijn, duurt het natuurlijk een poos voordat we resultaten gaan zien, maar de komende jaren gaan we struiken op de randen van de kruinen aanplanten, gaan we groenten beginnen kweken en de juiste soorten vaste planten onder de bomen zetten.
We gaan dus voor een bosrandtuin in plaats van een bostuin :-).
Heb jij je twijfels hierover? Ga je toch eerder voor een standaard bostuin? Laat het mij weten in de reacties hieronder!
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Dag Frank,
Er is veel te zeggen voor een voedselbos van het type dat Martin Crawford in hartje Engeland aangelegd heeft. De man heeft erover geschreven en op youTube kun je hem ook volgen, bv. https://www.youtube.com/watch?v=GFbcn06h8w4. Als je één filmpje te pakken hebt, kun je meteen een aantal andere aanklikken. Ik vind het bijzonder inspirerend, want het gaat wel degelijk over ons klimaat.
Vriendelijke groet,
Magda
Bedankt voor de link, maar als ik het goed voor heb dan gebruikt hij voornamelijk fruit- en notenbomen, -struiken en vaste planten. Uit de vaste planten kan je al niet veel eten maar halen, behalve vroeg op het seizoen wat blad en later wat knollen.
Dat is juist wat mij een beetje stoort aan de bostuinen die overal worden opgezet. Er kunnen geen hedendaagse groenten in gekweekt worden, waardoor de stap voor het grootste deel van de mensen veel te groot is om over te schakelen en nooit gaat gezet worden.
Dag Frank.. Dank voor de info
Ben ook bezig aan zo een bosrandtuin…
Fijn te lezen hoe jullie dat aanpakken ..
Dag Frank ik vroeg me af wat je bedoelde met “…..op de randen van de kruinen aanplanten” . Dat begrijp ik niet.
Ik beheer een grote moestuin op n landgoed. Rondom is bos en ik vroeg me af of we aan de buitenkanten van de moestuin ( waar het bos begint) ook iets kunnen doen met bosrand beplanting. Maar wat kan ik daar dan kwijt? Mijn kleinfruit en wat bosvruchten ( bos aardbeien) en bos onderbeplanting zoals daslook e.d.? Ik krijg nu de kans om alles weer te her-inrichten want de hele moestuin gaat op de schop vanwege een “vernattingsprobleem” waarvoor we verschillende maatregelen gaan nemen ( ook in overleg met permacultuur specialist).
Frank,
Ik ben momenteel het boek van Martin Crawford (Creating a forest garden)aan het lezen. Ik vind het voorlopig een fantastisch boek dat me veel goesting en inspiratie geeft om aan de slag te gaan. Zeker omdat het over ons klimaat gaat, is het prima bruikbaar. Je vindt er ook massa’s bruikbare planten (per categorie van bruikbaarheid in bos(rand)tuinen.
Dag Frank,
Ik moet je gedeeltelijk gelijk geven. Ik heb een tuin die zo’n dertig jaar geleden werd aangelegd. De opzet van toen was waarschijnlijk om een engelse tuin te creëeren en onbewust ook wel een beetje voedselbos. In ons “bos” staan de bessenstruiken inderdaad scheef en ze dragen niet veel. De kleinere fruitbomen ( appels en peren) worden te veel overschaduwd door twee enorme kersenbomen die te hoog zijn om er deftig van te kunnen oogsten. Straks is er wel weer een overvloed aan daslook en speenkruid. Als er blad aan de bomen staat rest er nog wilde judaspenning maar vooral brandnetels en zevenblad.
Anderzijds kan er in ons klimaat blijkbaar toch meer dan je denkt :
Oei, iets liep fout.
Ik wou hiervoor verwijzen naar het werk van Joseline en Gilbert van de fraternité ouvrière in Moeskroen. http://www.youtube.com/watch%3Fv%3D0z8rMdA0Was&ved=0CEMQtwIwCA&usg=AFQjCNHhNoJvzFbhA2tBtPk-oZ64xhhjKg&sig2=ndE-RmyUkbGGQ62ejflhXg
Ja, ik heb al veel gehoord, dikwijls verschillende meningen, over deze plaats. Het lijkt mij meer een bos dat los gelaten is en waar men soms een plek leeg maakt om groenten in te kweken.
En dat is volgens mij geen voedselbos …
beste frank
ik heb deze jaar een groot bos gekocht,met de bedoeling daar een chalet te zetten,na paar dagen keihard te werken om de onkruit uit te trekken heb ik nu in midden van bos een grote open plak
ongeveer300 vierkante meter,opeens dacht ik ,dat ik eventueel
een bostuin kan zetten,kan jij mij paar tips geven
om bv de grond is die vruchtbaar en moet er gemest worden ,
moet bv de tuin open zijn of afdichten met doorzichtige plastic
graag paar tips
alvast bedankt
mvg rico
Het opzetten van een bostuin is niet eenvoudig en doe je niet in 1-2-3. Ik zou je aanraden enkele boeken over bostuinen te lezen en eventueel contact op te nemen met Wouter Van Eck van Voedselbos Ketelbroek.
Veel succes!
Dag Frank,
Notenbomen produceren juglonen. Hierdoor worden notenbomen beter niet met eenders welke bomen en struiken gecombineerd.
Het is moeilijk om een lijst te krijgen wat wel en wat niet combineert.
Moest je hier informatie over vinden, dank alvast bij voorbaat om dit door te sturen. Dit is wat ik tot hiertoe kon vinden :
http://extension.psu.edu/plants/gardening/fact-sheets/trees-shrubs/landscaping-and-gardening-around-walnuts-and-other-juglone-producing-plants
Groeten, Bart
Dag Bart,
wij kweken gewoon groenten onder notenbomen, net als smeerwortel, aardbeien, …
Ik heb ooit eens gehoord dat het verhaal zeer sterk overdreven is en dat enkel planten van de Rosaceae familie last hebben van deze boom.
De praktijk bij ons lijkt dat te bevestigen.
Beste Frank,
Volgens mij is het Voedselbos te Nokere toch heel goed op weg… zij kweken zelfs kiwi’s in hun bostuin. Laten we hier inderdaad een, zoals je het noemt, modegril/hype rond creëren. Het zou er allemaal veel mooier uitzien. Willen we niet net een systeem ontwikkelen dat jarenlang onbeheerd kan gelaten worden en dat blijvend voedsel genereert, zonder veel werk? Dit vraagt inderdaad een gedegen planning. Daarom kunnen we ons door Martin Crawford laten inspireren. Let’s grow some food(forests)!
Groeten uit het naburige Outgaarden, Björn
Dag Frank,
Ik ben landschapsarchitecte van opleiding en heb een kleine tuin waarin enkel een boswilg, een es en een paar coniferen staan (= onvoldoende ruimte voor een bostuin, maar het onderwerp interesseert me wel). Ik ben bij mij thuis al een paar jaar aan het experimenteren met keyhole-gardening, daar wil ik je op een later moment wel over vertellen wanneer het aansluit bij het onderwerp. Verder trek ik mij het beheer van de hoogstamboomgaard van de familie (in Binkom gelegen) aan, maar het is voor mij niet haalbaar om daar regelmatig heen te gaan om intensiever te tuinieren. Voor mijn werk kom ik heel regelmatig in contact met natuur- en bosbeheer en ik kan je verhaal hierboven heel goed volgen. Om de juiste afstand tussen de bomen te kunnen bepalen denk ik dat het belangrijk is te kijken naar de bodem (rijkdom, ph, vochtigheid) en de maximale breedte van de kroon als hierover gegevens beschikbaar zijn. In de bosbouw bijvoorbeeld is het zo dat de hoogte van de bomen bepaald wordt door de bodemkwaliteit, terwijl de dikte van de stam afhangt van de hoeveelheid licht die de boom krijgt in “volwassen” fase. Na een dunning zien we dat de bomen die gespaard bleven hun kronen uitbreiden om zoveel mogelijk licht op te vangen en dat de diktegroei toeneemt. In een bostuin lijkt het me belangrijk vooraf te kunnen inschatten wat de maximale afmetingen van de bomen zullen worden zodat je ze nog wat verder uit elkaar kan zetten. Verder lijkt het me ook interessant om te experimenteren met de oriëntatie van de bosranden: struiken en kruiden aan zuidranden; zuidoostranden, oostranden,… Hebben jullie informatie gevonden over de (maximale) afmetingen van de bomen en op welke basis hebben jullie de keuze om bepaalde soorten aan te planten gemaakt? Op welke basis hebben jullie de afstanden tussen de bomen bepaald? Op welke afstanden hebben jullie hoogstammen (of evt. laagstammen) gezet? In welke mate houden jullie rekening met de orëntatie van de toekomstige bosrand in volwassen toestand? Zijn er “speciale” ingrepen gepland zoals een dunning?
Wij zijn afgegaan op de gegevens uit verschillende boeken die aangeven hoe hoog de bomen worden en hoe breed de kruinen worden.
Verder staan de bomen iets verder uit elkaar zodat ze in principe niet tegen elkaar gaan groeien. De meeste bomen zullen blijven staan, al zijn er enkelen die gaan sneuvelen als de kastanje ooit volgroeid is.
Maar dit zijn dan weer halfstammen die hoogstwaarschijnlijk al redelijk versleten zijn tegen dat de kastanje versleten is.
De orientatie is zo dat de bomen aan de zuidkant het laagste zijn (eigenlijk is het een overgang van kruiden, naar struiken, naar halfstammen, naar grote bomen).
Er is een bosrand aan de oostkant :-).
Oppassen vrienden want als je bos op het kadaster geregistreerd is als bos, mag je er geen tuin in maken volgens het bosdecreet van de Vlaamse regering. Je mag er alleen inheemse bomen in aanplanten, geen prikkeldraad, geen kippen, ganzen of andere dieren. Ik had op de rand van mijn bos (75 are) een wijngaard geplant waar ik na vier jaar al een goede productie had. Na een bezoekje van de “boswachter” kon ik alles opruimen. Merde.