Momenteel bloeien de fruitbomen overvloedig en hangen de trossen bloemen aan de bessenstruiken. Samen met de vroege bloei, bestaat ook altijd het gevaar voor nachtvorst en het bevriezen van de bloesems waardoor er weinig tot geen fruit is in de zomer. Enkele weken geleden was het al nipt voor de perenbomen, nachtvorst de komende weken kan veel schade opleveren aan het kleinfruit.
De IJsheiligen
Het kan ‘s nachts nog vriezen (aan de grond) tot de IJsheiligen:
Sint Mamertus, Sint Pancratius, Sint Servatius en Sint Bonifatius. Zij vieren hun naamdagen op achtereenvolgens 11, 12, 13 en 14 mei.
IJsheiligen is ook één van de oudste en wellicht het bekendste begrip uit de volksweerkunde. De eerste berichten over deze “strenge heren” dateren van rond het jaar 1000.
De IJsheiligen ontlenen hun benaming aan het gevaar van koud voorjaarsweer voor het gewas, dat in deze tijd in volle bloei staat. Een late vorstnacht kan nu veel schade aanrichten. Het is echter niet zo dat tijdens de IJsheiligen de kans op een overgang naar koud weer groter is dan op andere dagen in het voorjaar.
– https://www.beleven.org/
Ook is het niet zo dat er na deze IJsheiligen gaan nachtvorst meer kan zijn. Zeker in de Kempen kan het later ook nog flink koud zijn met nachtvorst aan de grond. De laatste jaren is er zelfs geen vorst meer geweest in deze periode. Door de vroege warmte staat het fruit ook eerder in bloei waardoor nachtvorst in deze periode voor het fruit van veel minder belang is. Het is eerder een probleem voor vroege tuinders die ongeduldig zijn en hun vorstgevoelige planten al buiten zetten.
In een fruitplantage waar duizenden bomen tegelijkertijd in bloei staan, is het uiteraard een ramp voor de kweker indien er nachtvorst wordt voorspeld. Indien de bloesem volledig bevriest, is er geen fruit. Bevriest de bloem gedeeltelijk dan krijg je misvormd fruit. En het verschil tussen geen en veel opbrengst is heel klein en kan van details afhangen.
Open bodem
Zo zie je onder fruitbomen in plantages nooit begroeiing. Alle gras en onkruiden worden doodgespoten zodat de grond openblijft. De reden hiervoor is bescherming van de bloesem tegen nachtvorst. Ook om die reden wordt het gras tussen de rijen bomen in de periode van bloei goed kort gemaaid. Open grond kan de zonnewarmte overdag beter opnemen en ‘s nachts ongehinderd afgeven. Dit verhoogt de temperatuur aan de grond met 1 à 2 graden wat vaak net genoeg is om schade aan de bloesems te voorkomen. Kort afgereden gras doet dit in mindere mate, maar wel beter dan lang gras.
Indien je de grond begroeid laat of mulcht, dan is er nauwelijks warmte-uitstraling en verhoogt de kans op een mislukte oogst.
Hoe doe je dit in een natuurlijke moestuin waar de bodem in principe constant begroeid en gemulcht is? Of je kan ook een andere vraag stellen: Moet dit in een natuurlijke tuin?
En dan kom je in een heel andere situatie terecht.
Diversiteit
In een fruitplantage staan allemaal dezelfde soorten fruitbomen, die allemaal op hetzelfde moment gaan bloeien. Dat zal in jouw tuin niet het geval zijn. Je zet best vroege, midden en late soorten indien je plaats hebt voor meerdere soorten. Zo spreid je de oogst, heb je meerdere smaken en kan je sommige gebruiken om te persen, te bewaren, in te maken … En zo spreid je ook het risico. Een koude nacht raakt zo misschien 1 boom, maar niet je volledige fruitopbrengst. Zo heb je altijd fruit.
Bij kleinfruit is dit probleem op dezelfde manier op te lossen. Zet verschillende soorten bessen, en zet in de dezelfde soort verschillende variëteiten zodat het risico op schade door nachtvorst sterk wordt beperkt. Want zeker bij kleinfruit is een dikke mulchlaag heel goed voor de plant, eigenlijk zelfs een noodzaak. De voordelen van zo’n mulchlaag wegen vele malen op tegen het risico van nachtvorst.
Bosplanten
Fruitstruiken zijn van oorsprong planten uit een bosrand, ze houden dus van de omstandigheden van een bos en niet die van een open vlakte. Houtsnippers, bladmulch … zijn de materialen die een fruitstruik aan zijn voeten wil hebben, geen dichte begroeiing van grassen of een kale bodem.
Fruitstruiken wortelen heel oppervlakkig. Indien de bodem begroeid is met planten, dan ontstaat er concurrentie en zal de struik zich niet zo goed voelen. De laatste jaren is het ook altijd lang droog. De bovenste laag is de laag die het eerste uitdroogt, zeker als daar ook begroeiing op staat of als deze helemaal kaal is. Juist hierom is het heel belangrijk dat er een dikke mulchlaag, liefst van houtsnippers rond een struik ligt.
De houtsnippers voorzien de juiste schimmels en voedingsstoffen voor de struiken. Daarnaast zorgen ze er ook voor dat de bodem vochtig blijft tot aan de oppervlakte. Hierdoor gaan je struiken veel beter groeien, veel beter bloeien en gezonder staan waardoor je nauwelijks problemen krijgt met plagen.
Mijn advies wanneer deze vraag gesteld wordt is altijd: mulch, mulch en vang de eventuele problemen met nachtvorst op een andere manier op.
Loes Meijer says
Dank je wel.
Pieter says
Goeiedag,
Ik heb eindelijk je artikel gevonden!
Frank, is het misschien mogelijk om via de link die je in je nieuwsbrief zet, rechtstreeks naar het bewuste artikel te laten leiden?
Je “Blogindeling” van vorige jaren was véél duidelijker.
Toen moest je niet via omwegen naar het artikel zoeken.
Ik heb trouwens je nieuwsbrief al een paar maal doorgestuurd naar anderen, die kunnen er soms in het geheel niet aan uit.
Ook omdat ze dus nog nooit met je “Blog” hadden kennis gemaakt.
Is hier een mouw aan te passen?
Dank u!
Jos says
Weer een prima verhelderend artikel Frank.
Ik heb nu een duidelijk antwoord waarom de bodem zo kaal is in fruitboomgaarden in Haspengouw.
Wij gebruiken vooral véél houtsnippers om te mulchen. Ik heb al wel gemerkt dat als ik de houtsnippers te dicht tegen de stam leg, verrotting kan optreden van de stam bij natte periodes.
Marieke says
Ik zorg dat er rond de stam altijd een stuk van een plastic (🤫sorry) flesje of potje staat dan ligt de mulch niet tegen de stam en blijft die droog
Luc says
Thanks Frank. Voor mij echt nuttige info.
BART says
Bedankt Frank dat je regelmatig je kennis deelt buiten het moestuin onderwerp. Ik heb een (kleinere) mulch-moestuin maar ook een
boomgaard en klein fruit tuin, evenals een grote vaste planten border. Het zou top zijn dat ook die link af en toe eens aan bod te laten komen. Die planten border mulch ik ook met houtsnippers, zoals in moestuin, gewoon praktischer dan bladmulch wegens beschikbaarheid, en erg goede resultaten. Ik vroeg me af of je met de juiste mulching (donkere kleur=opwarming) ook niet effect zou bekomen in boomgaarden. Ook de link naar prairietuinen (donkere lava mulch) schiet door mijn hoofd. In ieder geval bedankt voor alle info die ik steeds aandachtig lees. Top !