Vorige week heb ik het nieuwe Handboek ‘Ecologisch Tuinieren’ gekregen, ondertussen heb ik er al veel in gelezen. Ik was heel nieuwsgierig naar deze vernieuwde versie, alsook het aangepaste hoofdstuk over de bodem. Hiervoor was Frank Petit-Jean langsgekomen om eens van gedachten te wisselen en ik vroeg mij af of we hem een beetje hebben kunnen beïnvloeden :-).
Tijdens het lezen kwam ik in het hoofdstuk over ziekten en plagen een interessant stukje tekst tegen, iets wat ik altijd al geweten en verteld heb, maar waar ik de juiste wetenschappelijke uitleg niet voor had.
Bij deze dus.
Waarom wordt een plant ziek?
Onderstaand stukje tekst komt uit het nieuwe Handboek ‘Ecologisch Tuinieren’:
Frans onderzoek geeft hiervoor de volgende verklaring. De hoeveelheid eiwitten in de plant hangt samen met zijn gezondheid. De plant neemt stikstofverbindingen op en maakt hiermee aminozuren. De aminozuren worden getransporteerd naar een plantendeel in opbouw. Aminozuren worden gebonden en vormen dan eiwitten. Een ongebonden aminozuur is een vrij aminozuur.
Bij een teveel aan vrije aminozuren raakt de plant al snel aangetast door luizen, schimmels of virussen. Vrije aminozuren zijn gemakkelijk verteerbaar voor insecten. Als er geen vrije aminozuren aanwezig zijn, moet het insect de eiwitten zelf afbreken tot aminozuren. Dit kost meer energie dan het verteren van de vrije aminozuren. Daarom geeft het insect de voorkeur aan vrije aminozuren. Een plant met veel vrije aminozuren is dus extra aantrekkelijk voor insecten.
Te veel vrije aminozuren ontstaan als de plant meer stikstof opneemt dan hij verwerkt in eiwitten. Dit kan gebeuren door overbemesting met stikstof of door een geblokkeerde eiwitopbouw. De eiwitopbouw kan in het gedrang komen als gevolg van droogte, koude, te weinig licht of zuurstof, giftige stoffen (bv. bestrijdingsmiddelen) of een gebrek aan sporenelementen.
De laatste paragraaf verwoordt gewoon alles wat ik al lange tijd vertel op mijn blog, in mijn nieuwsbrief en tijdens mijn cursus. Ik vind dat dit kleine stukje tekst dat in een grijs kadertje ergens op een pagina gedropt is tekort wordt gedaan.
Deze tekst moest gewoon als inleiding van het hoofdstuk Ziekten en plagen, misschien zelfs als inleiding van het boek!, worden gezet. Als je zoiets schrijft, dan moet je toch ook begrijpen wat dit inhoudt?
Hoe interpreteer ik dit?
Een overbemesting door stikstof is de oorzaak van vraat door insecten. Dat houdt dus in dat je niet moet bijmesten met stikstofhoudende meststoffen, in geen enkel geval! Dus niet met organische meststoffen, niet met bloedmeel, maar ook niet met brandnetelthee, compostthee of wat dan ook. Want telkens opnieuw ga je stikstof in te gemakkelijk oplosbare vorm aan te hoge concentraties geven waardoor je vrije aminozuren en dus vraat krijgt.
Bedek de grond met compost en mulch veel. De compost en de mulchlaag geven hun voedingsstoffen pas af als het bodemleven dit omzet. En het bodemleven werkt in functie van de plant en zal nooit stikstof in overmaat vrij zetten (toch niet als je niet spit 😉 ).
Geef organisch materiaal als voedsel voor het bodemleven en de rest volgt vanzelf!
Een geblokkeerde eiwitopbouw is ook een reden voor de aanwezigheid van vrije aminozuren. Deze slechte eiwitbouw hangt vooral samen met het planten en zaaien op het verkeerde moment, wat iedereen die in de tuin werkt zelf al wel ondervonden heeft.
Maar de laatste 2 redenen zijn dan weer heel interessant.
De laatste twee
‘Last but not least’ wordt dikwijls gezegd, en ook hier geldt die regel. Bestrijdingsmiddelen, die bedoeld zijn om de planten te beschermen tegen vraat door insecten, maken het dus eigenlijk op vele manieren erger! Om te beginnen vernietig je dikwijls samen met het plaaginsect ook bestuivers zoals bijen en hommels. Daarnaast worden de natuurlijke vijanden ontnomen van hun voedsel en verdwijnen ze naar vriendelijkere oorden, wat niet de bedoeling kan zijn.
En daarbovenop worden de planten die je wilt beschermen gewoon zwakker en aantrekkelijker voor de plaaginsecten, waardoor ze nog meer moeite gaan doen om juist uw planten op te eten. Redelijk absurd toch?
Lijkt mij een goede reden om niet meer te spuiten, ook niet met verdoken sproeimiddelen zoals koper, pyrethrex, spinosad en allerhande zelf gefabriceerde gieren die nog veel meer schade doen.
Als allerlaatste wordt een gebrek aan sporenelementen genoemd, iets wat perfect kan opgelost worden met lavameel. Lavameel is zeer rijk aan sporenelementen en wij merken zelf dat planten na een gift lavameel sterker worden en nauwelijks nog plaaginsecten aantrekken.
Afschaffen die handel!
Dus eigenlijk kan dit boek over tuinieren (elk boek over tuinieren!) sterk vereenvoudigt worden.
Geef het bovenstaande citaat de prominente plaats in het boek die het verdient, schrap daarna het grootste deel van het hoofdstuk over bemesting alsook 99% van het hoofdstuk over ziekten en plagen :-).
Het is uiteindelijk heel simpel:
- geef uw bodem veel organisch materiaal
- bescherm het bodemleven met veel mulch
- gebruik nooit of te nimmer meststoffen of bestrijdingsmiddelen in welke vorm dan ook
- voorzie de noodzakelijke sporenelementen door lavameel en -gruis toe te voegen.
Voila, 300 blz. – veelal overbodig – tuinadvies samengevat in 241 tekens :-). Zo eenvoudig kan het zijn …
Bent u het hier niet mee eens? Ga ik een beetje kort door de bocht? Lat het mij zeker weten in de reacties hieronder :-).
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht.
Helemaal mee eens!
Het leven kan zo gemakkelijk zijn..u kunt het delen met de dieren en planten in alle vormen.
Dan delen zij ook met u in de vorm van prachtige gezonde planten.
Zonder kopzorg over ziektes en plagen.
Kijk goed naar de natuur en verwonder u.
Veel tuinplezier en een gezonde maaltijd gewenst!
dag Frank,
Prachtig hoe eenvoudig het kan zijn. We maken het altijd zo ingewikkeld, en het is nergens voor nodig!
Jouw artikeltjes maken menig boek overbodig! Ik lees ze telkens met grote belangstelling, want ik ben een beginneling en moet nog veel leren.
Dus zijn ze voor mij heel waardevol omdat ik zo natuurlijk mogelijk wil tuinieren.
Hartelijk dank en het beste met je projecten.
Josefine
Super stukje Frank! Hoog tijd dat VELT permacultuur omarmt en dunne moestuinboekjes schrijft ;-). (En natuurlijk ben ik nu benieuwd naar dat Frans onderzoek waar ze naar verwijzen…).
Ik vind dat je te kort door de bocht bent en te gemakkelijk dingen generaliseert. Ik denk dat er zeker situaties zijn waarin meer geconcentreerde meststoffen en zelf bestrijdingsmiddelen nut kunnen hebben, ook al zouden het uitzonderingen zijn. Als je bijvoorbeeld literatuurstudie’s over wetenschappelijke publicaties die de verschillen tussen biologisch en regulier boeren onderzoeken leest, merk je dat nuancering zeker op z’n plek is, en pertinent ”nee” tegen dingen zeggen kortzichtig is.
Ik ga misschien kort door de bocht maar ik vind dat je als je natuurlijk wilt tuinieren ergens een lijn moet trekken.
Voor mij persoonlijk ligt de lat redelijk hoog en zijn bestrijdingsmiddelen en geconcentreerde meststoffen sowieso in elk geval al uitgesloten. Tegen deze dingen zeg ik pertinent nee, zelfs al zou mijn oogst volledig opgevreten worden en mijn groenten niet groeien.
Wetende dat er altijd een evenwicht komt en dat de opbrengst altijd gaat volgen, soms wel pas na enkele jaren.
Iedereen moet voor zichzelf uitmaken tot waar hij wil gaan …
Probleem met de meerderheid van de studies die bio en gangbaar vergelijken is, dat ze dit doen over een veel te korte periode. Probleem met gangbaar is dat het stap voor stap de bodem kapot maakt, ook al kan je een aantal jaar mits gebruik van niet al te propere inputs een goede verkoopbare opbrengst realiseren. Een bevriende bioboer kon een tweetal jaren terug een stuk grond dat ervoor in pacht was aan een gangbare boer, terug zelf bewerken en klaagt nu steen en been over de kwaliteit ervan. Overal plassen, dichtgeslagen bodem, de opbrengst lijdt er inderdaad onder. Hij moet dus een aantal jaar in die grond gaan “investeren” om ze weer goed te krijgen. Terwijl zijn velden ernaast prima resultaten opleveren. Gangbare landbouw is een tijdelijk verhaal: je kan een bodem niet oneindig blijven uitputten.
Een goede vergelijkende studie moet over een langere periode plaats vinden, en moet meer evalueren dan enkel de verkoopbare opbrengst. Dit is een voorbeeld daarvan: http://rodaleinstitute.org/our-work/farming-systems-trial/farming-systems-trial-30-year-report/.
dag Frank,
deze 241 tekens zijn veel gemakkelijker te onthouden dan het velt-handboek. maar ik begrijp het niet volledig: wat te doen met wormencompost en wormensap? dat zijn net als mijn vaste afval van m’n waterzuivering meststoffen, dacht ik (dus niet gebruiken volgens puntje 3). maar het is ook organisch materiaal (dus wel gebruiken volgens eerste puntje).
echter ook plantengier is organische materiaal, toch? maar ook dit wordt vaak als bestrijdingsmiddel beschouwd (dus niet gebruiken? )
sinds 1 jaar volg ik je blog en nieuwsbrieven, ik vind dat m’n tuintje er mooier bij ligt (ook nu nog), afgelopen jaar ben ik enkel bij nieuwe aanplanten water gaan halen (200m van m’n tuintje vandaan) en ik heb veel minder rugpijn en meer plezier aan de tuin. voor dit alles : ontzettend bedankt, Frank
mvg
Greet
Wormencompost is en blijft compost. De hoeveelheid stikstof is te verwaarlozen in vergelijking met geconcentreerde meststoffen zoals bloedmeel (15x zoveel stikstof!).
Compost is in de eerste plaats een bodemverbeteraar en geen meststof, hetzelfde geldt voor wormencompost. Het percolaat van wormencompost bevat wederom weinig stikstof. Het is rijk aan kalium en wordt daarom dikwijls gebruikt bij kamerplanten in pot (Wel verdunnen!).
Plantengier is iets wat ik totaal niet vind thuishoren in een moestuin. Het is inderdaad een bestrijdingsmiddel dat vaak alles bestrijdt en niks spaart. Dikwijls zelfs nog erger dan selectieve chemische middelen.
Plantengier is ook iets dat niet in de natuur voorkomt. Het is iets dat je zelf moet aanmaken. We proberen juist minder te werken in de tuin en overbodige dingen achterwege te laten. Gier is er daar zeker één van 🙂
Compost en compostthee verschillen in die zin niet van elkaar: compostthee is geen meststof, maar een entmateriaal. Als er te veel protozoa inzitten kan dit de mineralisatie versnellen waardoor er te veel stikstof vrij kan komen. Maar als je slim bent gebruik je compostthee niet in schadelijke hoeveelheden.
Hoi Frank,
Had ik al gezegd dat ik ongelooflijk blij ben dat ik je heb leren “kennen”. 🙂
Het enige dat ik hier aan toe kan voegen is: KIJK, VOEL en RUIK eens onder je mulchlaag en vergelijk dat eens met wat je regulier in tuinen aantreft.
Mijn tweede puntje is een tip, of liever een verzoek, nee sterker nog een wens!
Ik ken je mening over plant tijden etc (opzoeken in al die andere boeken, internet etc) maar gezien bovenstaande zou ik er voor willen pleiten dat je een modus vindt ons mee te nemen in het waarom van de juiste momenten van zaaien. Zelf gebruik ik de Velt zaaikalender en kan dus weten wat en wanneer maar ik mis noodzaak en logica op dit punt, verschillen in zaad (zomer-herfst en winterprei).
Natuurlijk kan ik bedenken dat de natuur dit zo geregeld heeft, maar ik gok zomaar dat jij hier nog wel het een en ander aan toe te voegen hebt, toch?
Zeker gezien het feit dat dit naast het hoofdpunt van je artikel het op een na belangrijkste punt is: wat is het verkeerde moment en waarom?
Ik ken je mening over plant tijden etc (opzoeken in al die andere boeken, internet etc) maar gezien bovenstaande zou ik er voor willen pleiten dat je een modus vindt ons mee te nemen in het waarom van de juiste momenten van zaaien. Zelf gebruik ik de Velt zaaikalender en kan dus weten wat en wanneer maar ik mis noodzaak en logica op dit punt, verschillen in zaad (zomer-herfst en winterprei).
Zoals Ger hierboven zegt vraag ook ik mij af of ik nog een verandering ga maken met het tijdsstip van zaaien.
In mijn moestuin komen nu de zaden van enkele planten tot rijping.
Dit heb ik bewust laten rijpen.. ik leg ze plat op de grond en laat ze vergaan.
Zo. komen ook de zaden op een natuurlijke manier in de grond terrecht.
Zaden bewaren en in het voorjaar uitzaaien lijkt me zo eigenlijk niet logisch.
Maar. Frank ook ik vraag me af wat jij daarvan vind?
Om snel te antwoorden: wij gebruiken de zaaikalender van Velt, maar voegen hier ook de natuur- of fenologische kalender aan toe.
Het geeft een beter idee of de natuur ‘gereed is’ in uw eigen tuin. De kalender is momenteel wel nog beperkt, maar kan je door eigen ervaring uitbreiden. Meer info kan je hier lezen:
http://blog.natuurlijkemoestuin.be/in-de-natuurlijke-moestuin-gebruik-je-de-natuurkalender/
Inderdaad, Frank, goed artikel.
Er zijn helaas nog teveel mensen die de kracht en veerbaarheid van de natuur onderschatten.
Het doet me wel plezier dat Velt dit vermelt.
Frank, je neemt de bocht precies zoals het hoort, haarscherp – ik volg in je spoor.
Toch graag iets meer duidelijkheid over “het planten en zaaien op het verkeerde moment”. Heb je daarover al info geschreven (de zaaikalender van Velt lijkt me te oppervlakkig).
Dat schrijf je heel mooi neer, Frank. Ik vraagt dagelijks af waarom dingen die zo logisch zijn niet meteen en overal aanslaan… Alleszins dacht ik vroeger dat ik een groot tuinhuis ging nodig hebben om al mijn materiaal in op te slaan. Natuurlijk moestuinieren maakt dat ik tot nu toe geen tuinhuis nodig heb: geen meststoffen, geen spitvorken, geen gritsels, … Bedankt voor al je uitleg, want op die natuurlijke manier wordt tuinieren heel eenvoudig in al zijn aspecten!
Aan die voordelen had ik nog niet gedacht 🙂
Kijk daar hebben we iets aan, ondersteuning van het logische.
Maar praktisch kan zeker ik nog veel hulp gebruiken! Ik ga volgende week een stuk tuin opnieuw aanplanten met voornamelijk framboos en bessen. Wil het als volgt aanpakken: laagje groencompost vermengd met lavameel, flinke laag (ca 5-10 cm) half verteerde grof gehakselde stalmest (uit een potstal), weer een dun laagje groencompost en als laatste afdekken met stro. Loop ik op deze manier het risico nu te veel stikstof in de grond te brengen? Ik was van plan de struiken te planten voordat ik de bemesting op de grond breng. Ben ik goed bezig?
Prachtig artikel Frank 🙂 Helemaal mee eens !
En die fenologische kalender … dat blijft me uitermate boeien. Daar moeten we toch nog wat verder in “groeien”.
Knap in de bocht hoor !
Mooi stukje, Frank. Dit geeft duidelijkheid hoe de natuur werkt en neemt, hoop ik ook bij anderen, een stukje onzekerheid weg voor het natuurlijk tuinieren. Ook voor mij wordt het tuinieren weer een stukje gemakkelijker en daardoor leuker. Geen brandnetelgier meer maken dus.
Dag Frank,
Ik blijf een beetje op mijn honger zitten (waar heb ik dit eerder gelezen 🙂
In je artikel over meststofstrooiers schrijf je het volgende:
Onderzoek heeft aangetoond dat planten kunnen bepalen hoeveel bacteriën en schimmels ze aantrekken afhankelijk van de exsudaten die ze produceren.
Hiermee kan de plant perfect in de aanlevering van zijn eigen voedingsstoffen voorzien afhankelijk van het groeistadium waarin zij zit.
Dit is van cruciaal belang om te weten als tuinier en toch wordt dit nergens uitgelegd! In geen enkel boek wordt uitgelegd hoe uw planten zelf hun meststofopname regelen en bodemorganismen gebruiken om de juiste hoeveelheden meststoffen op het juiste moment op de juiste plaats te krijgen.
Mijn honger: Hoe kun je dan overbemesten?
Overbemesten met compost of mulchmateriaal gaat niet. Met kunstmeststoffen wel, ook met geconcentreerde meststoffen zoals bloedmeel.
Meer info: http://www.blog.natuurlijkemoestuin.be/waarom-ene-keer-kunstmest-begin-einde/
Dank je Frank.
Ik zie nu dat ik de tekst wat uit z’n context had gehaald (dit in mijn honger het geheel te begrijpen).
Dag Frank,
Fijn om te merken dat je het nieuw Handboek Ecologisch Tuinieren grondig doorneemt en zelfs letterlijk citeert. Wat kan Velt meer wensen :-).
Je redenering dat er 300 pagina’s overbodige info in staat, lijkt ons inderdaad kort door de bocht. Uit die info putten we dagelijks wanneer ecologische tuiniers ons vragen stellen. Daarom is ze ook relevant, want “organisch materiaal” vind je nu eenmaal niet as such in de winkel.
Een ander voorbeeld: slakken vormen soms een ware plaag bij jonge slaplantjes in de moestuin. In zulke noodgevallen kan een biologisch bestrijdingsmiddel helpen. Een alternatief is er dan niet echt: je sla laten opeten door de slakken, en in de winkel biosla kopen waarbij dezelfde biologische bestrijdingsmiddelen – allicht in grotere hoeveelheden – gebruikt werden, helpt niemand vooruit.
Velt omarmt permacultuur graag. In de praktijk is er heel wat diversiteit tussen verschillende tuinen. Dat is positief. Meer of minder opbrengst, kleine of grote oppervlaktes, het speelt allemaal mee. Zo zal je in het volgende nummer van Seizoenen, het tijdschrift van Velt, een reportage lezen over de permacultuurboerderij Le Bec-Hellouin, een inspirerend voorbeeld uit Noord-Frankrijk. Ook in Vlaanderen zijn er al heel wat mensen mee bezig. Deze mevrouw uit Heverlee verwoordt het mooi in de reportage: ecologisch tuinieren volgens de principes van permacultuur.
Je ziet het hier: http://www.oud-heverlee.tv/ (klik op het item met Marleen Bolle).
Met vriendelijke groeten,
Geert Gommers, auteur van het hoofdstuk ziekten en plagen
Frank Petit-Jean, auteur van het hoofdstuk bemesting
Dag Geert en Frank,
alvast bedankt voor jullie reactie.
Ik wil wel enigszins nuanceren en duidelijk stellen dat ik mijn commentaar met een permacultuurbril op heb geschreven.
Ik ga zeker niet ontkennen dat het boek zeer waardevol is voor ecologische tuinders, maar mijn publiek staat iets verder in het natuurlijk tuinieren.
In permacultuur is spuiten uit den boze, voor welke reden dan ook. Ook het probleem met slakken: hierover gaat het Franse onderzoek ook en het toont aan dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen de plant verzwakt en juist aantrekkelijk maakt voor slakken, luizen, ….
Ik vind het boek een rijke bron aan informatie, maar niet voor de mensen die natuurlijk willen gaan tuinieren. In een echte natuurlijke tuin moet je volledig anders naar plaaginsecten en problemen kijken.
Ik denk dat de, toch sterk verschillende, visie van permacultuur niet verenigbaar is in hetzelfde boek en dat als je echt een moestuinboek wilt schrijven waarin permacultuur aan bod komt, dat je dan een apart boek moet maken.
Maar ik sta achter het boek als Bijbel voor mensen die ecologisch willen tuinieren en zeker ook voor het 2de gedeelte met de uitgebreide teelthandleidingen!
Ik vind het zeker positief dat Velt aandacht krijgt voor permacultuur, maar nogmaals, volgens mijn eigen mening is de combinatie ecologisch tuinieren – permacultuur niet verenigbaar in één boek.
Vooral omdat je bij permacultuur geen water bij de wijn kunt doen. Je kan niet een beetje mulchen en soms niet spuiten in permacultuur. Ofwel ga je er volledig voor ofwel werkt het niet :-).
Vriendelijke groeten en nogmaals bedankt voor jullie reactie,
Frank
Dag Frank P. en Geert,
Heel inspirerend, deze discussie. Ik kon het niet laten om ook te reageren, zie http://eeuwigemoes.wordpress.com/2014/11/21/open-brief-aan-velt/.
Dag Frank
Sinds februari heb ik een moestuin op tuinencomplex gehuurd. Mijn buurvrouw daar had houtsnippers op de tuin en verwees naar Back-to-Eden. Mooi verhaal maar weinig praktijk uitleg. Daarom als eerste : ik ben blij jouw (jullie?) site gevonden te hebben!
Als reactie op bovenstaande: “kort door de bocht” = “zonder omwegen”. Stikstof fosfor kalium is kunstmest en nooit een gevarieerde maaltijd voor de groenten. Opvallend dat de commercie hardnekkig deze drie blijft verkopen als ‘meststof’.
Op mijn perceel heeft tien jaar buxus en framboos en kweekgras gestaan volgens de buurman. Hij is blij dat de verwaarloosde tuin herstelt wordt. De tuinbonen vertonen nu heel veel vraat dus bovenstaand verhaal lijkt te kloppen: arme grond en te veel kou. Heb oude paardemest (>3 jaar) opgebracht. Komende week stijgende temperatuur. Ik ben benieuwd.
Advies: blijf kort-door-de-bocht schrijven! Dat is lekker duidelijk, zodat de lezer kan kiezen.
Onder het kopje “Hoe interpreteer ik dit?” schrijf je dat elke organische meststof moet worden vermeden.
Maar ook dat je veel compost moet geven.
Maar compost is toch ook een organische meststof?
Elke organische verbinding moet toch eerst door micro-organismen worden omgezet voordat de plant ze kan opnemen?
Hoi Frank, een praktisch vraagje : hoe geef ik best lavameel en -gruis als ik een dikke laag compost heb liggen bij wijze van mulch? Gewoon in een laag bovenop de compost leggen? Of bij het zaaien toevoegen? Schuif ik dan de compost opzij, handje meel of gruis erbij en zaadje in de grond? Wat is jouw advies? Bedankt voor jouw antwoord!
Beste Frank,
ik wil je graag geloven want ik ben ook liever natuurlijk aan het tuinieren. Maar mijn ervaring met slakken ligt toch wat genuanceerder. Gezonde stevige planten die ik weer eens plant nadat alles weggevreten is, zijn binnen de kortste tijd dus ook weer opgevreten. Er is geen spoor van ziekelijkheid te bekennen bij de planten. Heb zelfs dood en afgevallen materiaal neergelegd, maar dat wordt genegeerd. Nee, in mijn tuin ruimen ze geen rommel op. Met gif werk ik niet, maar rapen blijkt enig succes te hebben, het zijn er nu wel heel wat minder. Uitroeien lukt uiteraard niet en dat hoeft ook niet. Ze dienen als voedsel voor vogels, egels, padden, etc., maar een ander nut kan ik echt niet ontdekken.