Iets wat steeds meer onder de aandacht komt, zelfs in gewone media, is het belang van de bodem voor onze voedselvoorziening. Problemen met stikstof, erosie, stervende insecten, schadelijke insecticiden, klimaatverandering … Het is een lange lijst van opduikende problemen die het kweken van groenten steeds moeilijker maakt.
Maar het is geen nieuw probleem. Kijk naar onze geschiedenis en je vindt dat dit probleem zich al vele malen heeft voorgedaan. De afgelopen millenia was het probleem echter altijd lokaal en dook er ergens anders altijd een nieuwe florerende beschaving op. Nu is de bodem over onze volledige planeet echter uitgeput en hebben we geen mogelijkheid meer om uit te wijken.
Tijd dus om te leren uit onze geschiedenis!
Civilised man has marched across the face of the earth and left a desert in his footprints
Topsoil and civilization, Dale & Carter
De kwaliteit van de bodem is bepalend voor het leven in en op de bodem. Wat mij altijd verbaast, is hoe weinig belang iedereen hecht aan de bodem.
Er wordt niet dikwijls stilgestaan bij het zeer ingewikkelde ecosysteem dat de bodem wel is, hoeveel leven erin zit en hoe levensbelangrijk een goede bodem wel niet is voor de mens.
Niet alleen door mensen die intensief bezig zijn met tuin- en landbouw maar ook door bijvoorbeeld historici. Zo is er veel geschreven over de evolutie van beschavingen, het opkomen van verschillende naties, die na enkele generaties weer wegzinken of volledig verdwijnen.
Vele oorlogen zijn er gevochten met als inzet vruchtbare landbouwgebieden (zoals nu dikwijls de inzet olie is). Wat in deze historische boeken niet wordt verteld is de reden voor deze oorlogen.
Intensieve landbouw verwoest de bodem
Een beschaving groeide en werd dominant wanneer ze door intensieve landbouw overschotten produceerden waardoor ze zich konden bezighouden met andere dingen dan overleven. Maar altijd kwam er een punt waarop de eigen landbouwgronden uitgeput waren door slechte landbouwmethoden. De enige oplossing was een agressieve expansie d.m.v. van oorlogen. De levensduur van zo’n beschaving is zo’n 1000 à 1500 jaar.
Zo zijn ooit heel vruchtbare gebieden compleet verwoest door vroegere civilisaties die voor eigenbelang op enkele generaties tijd hun vruchtbare gronden opgebruikten en zo hun nakomelingen degradeerden tot nomaden in een woestenij.
Maar niet enkel in het verre verleden zijn veel uitstekende agrarische gebieden verwoest door wanbeleid, ook in de jaren na WOII zijn vele miljoenen hectaren vruchtbare gronden in Amerika veranderd in stofgronden waar niets meer op groeit.
Dramatische toestand van de landbouwgronden
Over de hele wereld zijn heel veel landbouwgronden onderhevig aan sterke achteruitgang of zijn al zo slecht dat er niets meer groeit. Op onderstaande grafiek is duidelijk de dramatische toestand van de bodem over de hele wereld te zien.
Zoals je kunt zien op de wereldkaart zijn er niet veel gronden nog in goede staat.
In ons gematigd klimaat is de kwaliteit op alarmniveau na 1000-den jaren van intensieve bewerking. Het is echter pas sinds enkele generaties dat kwaliteit van onze gronden sterk is achteruit gegaan.
4000 jaar intensieve landbouw in China
Een heel mooi voorbeeld is China. 4000 jaar heel intensieve landbouw met hoge opbrengsten zonder(!!) verlies aan bodemkwaliteit. Maar door de invoering van de moderne technieken en mechanisering is de bodem ook daar in snel tempo achteruit gegaan en kampt ook China met een groot verlies aan goede landbouwgronden (zie wereldkaart hierboven).
Het is echter perfect mogelijk om zoals de (oude) Chinezen uw grond intensief te bewerken en toch de kwaliteit hoog te houden.
Ook in ons gebied en klimaat is er een lange periode van landbouw met een ontluikende beschaving en behoud van de bodemvruchtbaarheid geweest: de Middeleeuwen. Door middel van rotatie, braak liggen en organische bemesting is de bodem gedurende bijna 2000 jaar vruchtbaar gebleven. Het is pas na de jaren ’50 dat de afbraak ingezet is.
Combinatie intensieve teelt en kwaliteit
Het is gelukkig geen ‘of’ verhaal maar het kan perfect een ‘en’ zijn. Wanneer uw invalshoek niet vanuit de gangbare landbouw komt, maar vanuit de natuur zelf dan is het zelfs gemakkelijk.
Start met het verbeteren van uw bodem door het gehalte aan organische stof hoog te houden. Dit zorgt dan voor een heel uitgebreid en complex bodemleven wat dé basis is voor een natuurlijke moestuin met toch een hoge opbrengst.
Beste,
In mijn (moes-)tuin lukt het me wel om de grond gezond te houden, maar ik heb de indruk dat het in mijn serre moeilijker ligt. Elk jaar leg ik daar wel een nieuwe laag compost, en mijn tomaten doen het telkens prima, maar het organisch materiaal dat ik er op het einde van het seizoen laat liggen, heeft precies niet zo veel zin om te composteren. Enig idee wat ik over het hoofd zie? Of wat ik extra kan doen?
Bedankt!
Mooi artikel, Frank. En zo waar. Gelukkig begint het besef langzaam maar zeker in te dalen. En door het zo in kort bestek weer even op te schrijven, is het ook gemakkelijk om te delen en door te geven. Heel goed! Ik geloof er in, dat we het tij weten te keren.
Interessant om bij stil te staan. Waarom ging het zo lang goed in China en daarna in de jongste tijden veel minder goed ?
Een (1) antwoord zou kunnen zijn dat de bevolking hard is aangegroeid en er dus meer monden te voeden zijn. En dus werd er naar grotere opbrengsten gezocht. door intensievere teelt en meer gebruik van oppervlakte . En natuurlijk mechanisatie.
Verder zouden we moeten onderzoeken welke landbouwmethodes ze in China in vroeger tijden hanteerden,wat het goede daaraan is. Misschien valt er iets uit te leren.
Het is interessant en bijzonder dat mensen, “beschavingen” vaak oorlogen voerden om grondbezit en het dan eigenlijk slecht zorgden voor die grond, die bodem die hen toch moest voeden en liefst voor lang . Maar was dat bewust of onwetendheid ?
Hopelijk leren we zorgvuldiger met onze voedselverschaffende bodem om te gaan .
Veel kennis is vergaard. Nu die nog omzetten in handelen . Hoe dat moet verlopen vormt een (r)evolutie op zich , hopelijk geen oorlog.
Goed stuk en mee eens. Bedoel je met organische bemesting lavameel? Ik heb hier in NL 400 kg gekocht en ga dat deze winter over onze hele tuin verspreiden. Ook in de moestuin. Naar aanleiding van jou webinar in mei ben ik ook begonnen om het moestuin ‘afval’ weer op de tuin de gooien zodat het natuurlijke compost vormt. Dat doe ik nu ook in onze borders. Dus niet meer opruimen maar gebruik maken van bemesting uit onze eigen planten. Blij dus met je input.
“Carver ontwikkelde technieken om de vervuilde grond te verbeteren door herhaalde aanplant van katoen. Samen met andere landbouwdeskundigen drong hij er bij de boeren op aan om hun grond te herstellen van stikstof door middel van systematische vruchtwisseling: afwisselend katoengewassen met aanplant van zoete aardappelen of peulvruchten (zoals pinda’s, sojabonen en cowpeas). Deze gewassen herstelden beide stikstof naar de bodem en waren goed voor menselijke consumptie. Het volgen van de gewasrotatiepraktijk resulteerde in verbeterde katoenopbrengsten en gaf boeren alternatieve geldgewassen. ”
Dit is een googlevertaling van een uittreksel uit volgend artikel op het internet :
What were George Washington Carver’s inventions
https://science.howstuffworks.com/innovation/famous-inventors/george-washington-carvers-inventions1.htm
Meer over deze wonderlijke man : https://en.wikipedia.org/wiki/George_Washington_Carver
Deze man had een methode om de arme, vooral zwarte, boeren te helpen om het hoofd boven water te houden. Samen met het invoeren van een verbod op het telen van hennep is deze methode door de agrochemie gekelderd.
Hennep, kemp voor de Kempenaars, is een gewas dat bodems terug gezond kan maken. Zo heeft elk gebied wel één of meerdere planten om bodems gezond te maken/te houden zoals o.m. vetiver.
“Terug naar de toekomst” is de weg om de bodems terug gezond te maken.
Interessant artikel over een problematiek die zeker meer aandacht verdient.
Het globale probleem van landbouw gebaseerd op monocultuur die de grond uitput wordt gehandhaafd door het nastreven van rendement. Verandering naar een beter gebruik van de bodem vergt moed en besef dat het ook anders kan en waarschijnlijk ook zal moeten, ook gezien de klimaat problematiek.
Er zijn wereldwijd gelukkig mooie initiatieven ter verbetering.
Zelf ben ik recent begonnen met het omvormen van mijn tuin naar een voedselbos / permacultuur (moes) tuin. Heel boeiend om de bodem en het ecosysteem te zien veranderen in een fauna en flora vriendelijk paradijs waar je ook nog kunt van eten. Daar wordt alles alleen maar beter van.
Op grote schaal echter zijn er andere meer gespecialiseerde initiatieven nodig, te beginnen met de problematiek in de spotlights te zetten, zoals jij met je artikel doet Frank. Heel goed geschreven!
Beetje achterop geraakt, en terug begonnen met les 4 en toen kreeg ik volgende video aangereikt van een vriend https://www.youtube.com/watch?&v=Pl83rDXxgwI … die toch wel interessant is vind ik ook. Misschien eens uit te proberen op andere bedden …