[mashshare]
Afgelopen vrijdag was er een lezing over natuurlijke waterzuivering in het kader van de winterlezingen bij Yggdrasil. Ook nu weer was de lezing uitverkocht, en dat is begrijpelijk, want Marc Daelemans is een autoriteit op gebied van waterzuivering met planten en zijn lezingen zijn de moeite waard!
Ook nu weer heb ik iets belangrijkst opgestoken, een Aha-moment dat ik wil delen met jou 🙂 .
De bodem!
Marc is iemand die de natuur ook heel veel observeert, net zoals de wetenschappers waarvan hij heeft geleerd. Een zeer belangrijke figuur uit het verleden wanneer het over water gaat is Viktor Schauberger. Hij was een boswachter die simpelweg door het observeren vele dingen uitvond en uitvoerde die vaak nu pas door wetenschappers worden begrepen.
Da waterkringloop is zoiets waar nauwelijks iets over verteld wordt, waar je nooit iets van in een krant of in het nieuws ziet, maar het heeft wel een enorme invloed op ons klimaat, zelfs op onze directe omgeving. Het is moeilijk om deze hier in enkele woorden uit te leggen, maar wat mij bij mij echt bleef hangen is de invloed van de temperatuur van de bodem op de opneembaarheid van regenwater door die bodem.
Je zou denken dat water toch ergens kan insijpelen, ongeacht zijn temperatuur. Wat zou enkele graden verschil in temperatuur nu maken?
Het is een groot verschil
Vreemd genoeg is dit temperatuurverschil heel belangrijk en heeft het grote gevolgen! Maar laat ik beginnen bij het begin en proberen uit te leggen wat Marc zo duidelijk verwoordde tijdens zijn lezing.
In een natuurlijke situatie is een landschap begroeid: er staan bossen en andere planten waardoor de bodem bedekt is. Deze bomen transiperen en koelen zo het bos. Dat ervaart iedereen in de zomer. Maar ook een kleinere begroeiing door struiken en planten bedekt de bodem en houdt deze zo koeler.
En deze koele temperatuur is van groot belang wanneer het regent. Regenwater heeft ook een temperatuur, en zolang deze hoger is dan de bodemtemperatuur sijpelt de regen vlot in de bodem. In een normale situatie waar er een begroeide bodem is, liefst gedeeltelijk met bomen, wordt de bodem beschermd en afgekoeld.
Maar een deel van België en bij uitbreiding West-Europa heeft geen bossen meer. Ook op vlak van bodembedekking is het behoorlijk droevig, kijk maar rond je heen wanneer je nu met de auto of trein ergens naartoe gaat: braakliggende velden troef.
Deze kale bodems warmen snel op, en hebben al vlug een hogere temperatuur dan de regen. Het gevolg is dat de regen niet opgenomen wordt door de bodem maar afstroomt en erosie veroorzaakt. Daarnaast wordt de watertafel niet aangevuld en zijn er nog enkele andere zware nadelen.
De beelden die je elk jaar ziet bij hevige regens zijn dus perfect te vermijden: zorg dat je bodem beschermd is en gekoeld wordt. Hetzij door bomen, hetzij door mulchen. Vermijd opwarming door rechtstreekse zon en regenwater zal vlot door je bodem worden opgenomen in plaats van afgestoten waardoor het afstroomt samen met je vruchtbare laag.
Een pleidooi voor mulchen
Toen ik dit hoorde, moest ik direct aan de vele vragen denken die ik na een nat voorjaar krijg. Heel veel mensen hebben water op hun bodem staan, hebben last van erosie en afstromend water. Wij mulchen en beschermen onze bodem al vele jaren, en zelfs tijdens hele natte periodes of bij hevige regenval hebben wij geen problemen met overvloedig water. En in droge periodes blijft onze gemulchte bodem vochtig.
Is dit temperatuursgradiënt dan een (gedeeltelijke) verklaring hiervoor?
Het past wel in het plaatje en vormt een zoveelste argument voor het observeren en nabootsen van de natuur. Er is een reden waarom bomen zo belangrijk zijn voor de natuur, er is een reden waarom de natuur een bodem nooit onbedekt laat.
Deze uitleg is een zoveelste puzzelstukje dat het belang van de bodem benadrukt, en jou de opdracht geeft om je bodem te beschermen en zoveel mogelijk bedekt te houden!
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Frank,
Ik had veel bodembedekking verleden jaar toen het zo veel geregend heeft, maar als het grond water hoog staat en niet weg kan, helpt het toch niet.
Bij ons blijft nooit water staan, op de akkers naast ons wel.
Nu begrijp ik waarom, weer wat geleerd.
Gr Jan(wilde een Tuin)
Beste Frank, ik heb je een mail gestuurd maar niet op deze Site. Ook in het verband met je boek. Meedoen met je “netwerk” wil ik ook wel, maar versta niet helemaal waarover het zou gaan. Groetjes, Elvira
Beste Frank,
Vandaag las ik toevallig de site van ‘Justdiggit’. Een organisatie die hetzelfde idee gebruikt om droge gebieden op aarde koeler te maken en zo iets te doen tegen de opwarming van de aarde. Niet iets waar onze tuinen beter van worden, maar wel iets waar we allemaal wat aan hebben.
Dag Frank,
Ik mulch de moestuin al jarenlang en ervaar dan ook alle positieve kanten ervan.Wat een leerzame blog weer.Kun je ons daar nog wat meer over vertellen?m.n.waarom er afstoting komt van het water bij te hoge bodemtemperatuur…..wonderbaarlijk.
Ik geniet ook erg van je boek,heb het in 1[2] adem uitgelezen en pak het nu steeds weer.
Groeten Geertje.
Hallo Frank,
dank voor je superinteressante blog over de temperatuur van de bodem in verband met het voorkomen van erosie. Ik ben een enthousiast mulcher, dus ik sta volledig achter je. Je schrijft dat zolang de temperatuur van het regenwater hoger is dan de temperatuur van de bodem, het regenwater makkelijk de bodem in sijpelt. Dat lijkt inderdaad een verklaring voor de vele ondergelopen velden na hevige regenval. Ik vraag mij nu af waarom dit zo werkt? Dus: waarom de temperatuur van de bodem lager moet zijn. Kun je daarover iets zeggen?
hartelijke groet, Mirjam
Dit is toch een gevalletje ‘citation needed’. Er is al decennia onderzoek gedaan naar bodempermeabiliteit, en de enige manier waarop temperatuur een rol speelt is in de viscositeit van het water (de absolute temperatuur van het water dus). Naarmate de temperatuur van water hoger wordt, wordt de viscositeit lager, en zal water sneller door het medium dringen (hogere permeabiliteit van de bodem dus). Nu kan het wel zijn dat koudere neerslag bij contact met warmere bodemlagen opgewarmd wordt en daardoor viscozer wordt (zodat het belang van temperatuur toch relatief wordt, als het ware), maar dat zou dan nog enkel leiden tot *hogere* permeabiliteit.
Maar die viscositeit is maar van ondergeschikt belang; bodemstructuur, om maar wat te noemen, is veel belangrijker. Het kan best dat eea *lijkt* alsof het beinvloed wordt door de relatieve temperaturen, maar zonder te controleren voor andere factoren is daar niets over te zeggen. Dat braakliggende gronden veel meer lijden onder compactie is bijvoorbeeld algemeen aanvaard, evenals dat begroeide bodems beter zijn voor de hydraulische cyclus dan kale bodems. Maar dat heeft met de temperatuur van die bodem niks te maken.
Maar goed, ik heb de presentatie niet gezien, dus misschien is eea ‘lost in translation’. Juist daarom is het wellicht aangewezen om citaties naar de publicaties waar de betreffende meneer zijn betoog op steunt in deze post op te nemen.
Roel heeft een punt dat referenties nodig zijn om een verhaal volledig (en begrijpbaar) te maken. Waarna hij een aannemelijke uitleg doet; weliswaar zonder bronvermelding. Ik zou graag weten vanwaar Frank en Roel hun theorieën halen. Een theorie uit een boek of artikel is meestal “volledig” over de omstandigheden en randvoorwaarden. Een theorie afleiden uit enkele persoonlijke observaties kan correct zijn, maar het kan ook zijn dat het verkeerde fenomeen getheoretiseerd wordt. Zoals Roel laat blijken uit deel 1 en deel 2 van zijn antwoord.
Ik volg dit topic met veel interesse. Dit is mijn inziens het grootste verschil tussen permacultuur in België en de USA. Alle uitleg ivm water uit Engelstalige boeken zijn meestal niet van toepassing voor ons. Vandaar: meer discussie met referenties vanuit België of vergelijkbare gebieden.
Het is inderdaad niet mijn theorie, maar een theorie waar uitleg over gegeven is tijdens een lezing 🙂 .
De informatie over de waterkringloop en het verband met temperatuur staat uitgelegd in dit boek: https://www.bol.com/nl/p/naturenergien-verstehen-und-nutzen/1001004008560340/ .
Viktor Schauberger heeft gigantisch veel ervaring met water, maar is nooit geaccepteerd door de wetenschappelijk wereld. Maar of het daarom niet waar is, is een andere vraag. Vele van zijn ideeën die in de vorige eeuw werden verworpen zijn ondertussen onderzocht en toegepast. Het blijkt gewoon dat hij zijn tijd vele jaren vooruit was, misschien geldt dit voor bovenstaande principe ook 🙂 .
Zeker een aanrader dit boek, maar wel niet eenvoudig om te begrijpen!
Fair enough, hoewel in mijn punten niks staat wat niet in een undergrad-level vak bodemmechanica gegeven wordt. Maar goed, aangezien deze blog voor een breed publiek is, is dat wellicht niet de aan te houden maatstaf. Ik heb op deze computer even geen toegang tot Elsevier oid, en wellicht dat de meeste lezers hier dat sowieso niet hebben, maar dit zijn de bronnen die ik vorige week geraadpleegd heb toen ik de eerste keer postte:
– http://ir.uiowa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=uisie
– http://www.slideshare.net/rvmankhair/permeability-and-factors-affecting-permeability
– http://www.viscopedia.com/viscosity-tables/substances/water/
Niks bijzonders, en elke universiteitsbibliotheek heeft meters boeken waar deze dingen tot in den treure besproken worden. Het is bijna letterlijk het meest basale te onderzoeken in verschillende domeinen. Wat ik daarmee wil zeggen is niet dat daarom geen verbeteringen meer gevonden kunnen worden, maar meer dat ‘extraordinary claims require extraordinary evidence’.
dag Frank,
boeiend item, spijtig dat ik er niet bij kon zijn ;
hierbij twee aanvullingen :
– erik rombaut (stedenbouwkundige) spreekt er al jaren over in al zijn lezingen.
meer biodiversiteit, meer groen en blauw in de stad en de kleine waterkringloop zal bevorderd worden, het zogenaamde “evapotranspiratie” verschijnsel, of hoe vegetatie en bossen ook transpireren en dus de lucht verkoelen !
hierdoor zal er minder ‘hitte effekt’ optreden en dus ook minder opwarming zijn in warmere periodes.
– bodem is er in vele soorten en specificaties, mét begroeiing sowieso meer samenhangend en dus moeilijker weg te spoelen, kale vlakten daarentegen werken als beton, maar elke bodemgesteldheid reageert toch anders in elk seizoen.
misschien dat een bio-ingenieur hier zijn licht kan op werpen ? ik blijf het volgen
warme groeten, Maarten
Beste,
wat ikzelf heb begrepen uit het fenomenale werk van Schauberger is het volgende:
water is een zeer uitzonderlijke vloeistof, en dit om een aantal (wetenschappelijk vaststaande) redenen. De belangrijkste reden mbt het verhaal van de waterkringloop en het indringen in de bodem, is het door Schauberger zo geheten ‘anomaliepunt’ van water, zijnde het punt bij 4 °C. Water heeft bij deze temperatuur zijn grootste massadichtheid (het gewicht van een bepaald volume bij een bepaalde temperatuur). Dat is oa de reden dat ijsbergen drijven, de massa van 1 m3 ijs is lager dan van 1 m3 water bij 4 °C. Als ik me niet vergis, is water de enige vloeistof waarvan de dichtheid niet blijft toenemen bij dalende temperatuur, vandaar ‘anomaliepunt’. Op grafiek zie je een U-vormige curve met een ‘put’ bij 4°C
http://www.bing.com/images/search?q=anomaly+point+water&view=detailv2&&id=5A9C9C04E858825C6FBE574BC4B837D094776387&selectedIndex=37&ccid=LtxuPWQc&simid=608005647728315221&thid=OIP.M2edc6e3d641c08034a2aa325981112c3o0
Wanneer er nu regenwater van bvb 6°C op een koelere bodem van bvb 5°C valt, dan zal bij contact met de koelere bodem, het water KRIMPEN en zichzelf ahw in de bodem trekken. In het geval van een bodemtemperatuur van bvb 8°C, zal het water bij bodemcontact UITZETTEN en moeilijker de bodem indringen. Zo had ik het toch begrepen. De natuur wil maw dat haar bodem fris blijft…
Op http://www.implosie.nl vind je hierover ongetwijfeld meer…
mvg,jimmy
Merci Jimmy, dat is verhelderend !
Merci Jimmy, verhelderend !
Waarschijnlijk heeft dit te maken met de uitdroging van de bovenste laag van de grond. Bij hogere temperaturen (en zonder bedekking) zal de bovenste laag droger zijn dan bij lagere temperaturen (en met bedekking) en hierdoor ook meer waterafstotend worden. Een beetje zoals het met een spons werkt hé, een vochtige spons kan veel meer water opnemen en doorlaten dan een droge spons.