Najaar in een tuincentrum: Een koppel neemt buiten een winkelkarretje en slentert door de schuifdeuren de winkel binnen. Ze blijven hier en daar staan, pakken wat plantjes, potjes en beeldjes vast en soms belandt er iets in de winkelkar.
Tot ze aan de stand van de meststoffen komen. Ze lopen recht op een kleine tv die luid staat te roepen dat het NU de tijd is om uw tuin te kalken. Onder de tv liggen zakken Groen-kalk, Kalk van fossiele coccolieten en Zeewierkalk. Waar elke zak precies voor dient en waarom u zou moeten kalken wordt uitgebreid uitgelegd in de video die rondjes draait op de tv.
De mensen kijken even naar de bewegende beeldjes, mompelen iets tegen elkaar en gaan verder.
Ik heb het zo dikwijls meegemaakt toen ik nog in een tuincentrum werkte. Mensen wordt voortdurend op het hart gedrukt dat ze hun moestuin, gazon en sierplanten moet kalken. Maar mensen snappen gewoon niet het nut van een jaarlijkse bekalking! Is het zelfs wel nodig om kalk te gebruiken in de moestuin?
Waarom kalk?
Er zijn verschillende soorten kalk op de markt met elk hun eigen specifieke eigenschappen. Zo zijn er kalken met extra magnesium voor een mooi groen gazon, ook zijn er kalken die speciaal voor de moestuin dienen.
En de reden voor al dat kalken vraagt u?
De pH.
Een te lage pH is niet goed (te zuur) en te hoge pH ook niet ( te basisch). Dus u moet er perfect tussenin zitten, voor een groentetuin wordt een pH van 6 – 6.5 vooropgesteld. Door de zure regen en het bodemleven verzuurt de bodem elk jaar een beetje, dus moet u ook elk jaar een beetje kalk gooien – in theorie :-).
Hoe wordt de pH gemeten?
Wanneer u een bodemstaal neemt voor een bodemanalyse, dan moet u grond hebben die aan het oppervlak zit, maar ook grond die op 30 cm diepte zit (en alles er tussenin uiteraard). Deze grond wordt gemengd en hiervan wordt de pH gemeten. Maar is dit wel een juiste weergave van de pH in uw bodem?
Voordat we hierop verder gaan moet ik even nog enkele andere dingen uitleggen.
Bacteriën en schimmels
Bodems zijn heel rijk aan bacteriën en schimmels. Bacteriën zitten graag op groen materiaal, schimmels zijn meer voor bruine materialen. Dit heeft als gevolg dat schimmels dieper in de bodem overvloedig aanwezig zijn terwijl de bacteriën vooral bovenaan zitten, waar voor hen alle actie is. Alle groen materiaal zoals oogstresten, afgevallen blad, afgevallen fruit, een mulchlaag van gras, … is een paradijs voor bacteriën.
Nu is het zo dat een bodem die gedomineerd wordt door bacteriën altijd licht basisch is, dus een hogere pH heeft.
Bodems waar zeer veel schimmels inzitten, zijn zuurder en hebben een lagere pH.
Dus heeft uw bodem eigenlijk een gelaagdheid van pH. Bovenaan waar er veel groen ligt, is de pH hoog. Naarmate men in de bodem zakt en het commando wordt overgenomen door de schimmels zakt de pH. Dit verschil kan aanzienlijk zijn, maar dit gaat u nooit zien in een analyse, dit is immers een mengeling en dus eigenlijk een gemiddelde.
Maar het wordt nog interessanter. Wanneer nu een regenworm een blad in de grond trekt om daar verder te verteren, gaat dit plaatselijk voor een opstoot aan bacteriën zorgen. Deze gaan de grond rondom dus minder zuur maken, ze gaan de pH lokaal verhogen.
Omgekeerd kan het ook. Mieren die schimmels kweken onder de grond op houtsnippers, verzuren de bodem lokaal sterk.
Eigenlijk is het dus onmogelijk om een constant pH te hebben in de bodem, deze verschilt van plaats tot plaats.
Waarom is de pH belangrijk?
Planten hebben voedingsstoffen nodig om te kunnen groeien. En hier speelt de pH een belangrijke rol. Bij een te hoge of te lage pH worden verschillende voedingsstoffen onopneembaar voor de plant wat ernstige gevolgen voor de groei kan hebben. Normaal dus dat er veel aandacht besteed wordt aan de juiste pH van de bodem.
Zoals u kan zien op de grafiek hiernaast is de opneembaarheid van alle soorten elementen het beste bij een pH van 6.5. Dit is dus eigenlijk het streefcijfer voor uw moestuin.
Maar hoe kunt u dit rijmen met wat ik juist verteld heb? Zelfs indien uit uw bodemonderzoek blijkt dat uw pH 6.5 bedraagt, is de kans heel klein dat hij ergens ook effectief 6.5 zal zijn.
U hebt niet de oplossing, planten wel!
Planten maken een immense hoeveelheid wortels aan. De fijne haarwortels zijn constant op zoek in de bodem naar voedingsstoffen. Zij kunnen door het vrijzetten van exsudaten zelfs de toevoer van hun voedingsstoffen regelen. Door meer of minder micro-organismen aan te trekken kunnen ze dus ook de pH regelen.
Geven ze veel exsudaten af, dan zullen er veel micro-organismen, waaronder heel veel bacteriën, zich nestelen rond de wortels. En zoals je hiervoor hebt gelezen, zorgen veel bacteriën voor een – plaatselijke – verhoging van de pH.
Een plant is dus in staat de pH in de buurt van zijn fijne wortels te beïnvloeden.
De perfecte pH moet u dus niet nastreven – het zal niet lukken 🙂 – en u moet zich hierover ook niet al teveel zorgen maken. Planten trekken hun plan wel, ze manipuleren het bodemleven en de pH, en zorgen wel dat ze aan hun voedingsstoffen geraken.
Een basisvoorwaarde is natuurlijk wel dat u uw grond constant verrijkt met organisch materiaal en dat u niet spit. Zo komt u vanzelf op een uitstekende pH en moet u niet jaarlijks met een zak kalkkorrels aan de slag.
Denk u dat er toch kalk nodig is in de moestuin? Heeft u slechte ervaringen door te kalken? Laat het mij weten in de reacties hieronder 🙂
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Ik heb sinds vele jaren een moestuin gehad op het domein Ruggeveld. Sinds dit jaar verhuizen wij naar een andere locatie waar voordien niets stond. Er zijn veel stenen in de grond en ik heb geen benul van de Ph of de kwaliteit van deze grond. Wat raadt U aan om te doen ? Ik heb sinds 2 weken een laagje paarden mest aangebracht…
MVG , Carine Klint
Dag Carine,
ik zou toch een bodemstaal laten onderzoeken. Het is geen heel grote investering maar verteld heel veel over wat er mis of goed is met de bodem. Als de resultaten binnen zijn, kunt u beslissingen nemen.
Maar u moet niet te snel kalk gooien, er kan veel opgelost met compost, mulchen en natuurlijk tuinieren 🙂
Groeten,
Frank
Jaren geleden, toen ik aan het bouwen was kreeg ik van een van de klanten een deel aardbeiplanten en regelde die even in de grond voor ik lon tijd maken om een moestuin te starten. Ik was toen nog helemaal niet bezig met composteren of mulchen (1979) en regelmatig kwamen een paar oudere tuinders uit de buurt hun klapke doen. Alle 3 zegden ze me dat ik moest bekalken. Voor ik de kalk ging kopen liet ik een bodemonderzoek doen …..wat stond er bovenaan op het resultaat in grote letters?
ZEKER NIET BEKALKEN! zoiets blijf bij.
Hallo,
Hallo
ik weet dat schimmels de grond verzuren omdat zij zelf zuren uitscheiden waardoor ze moeilijk af te breken ‘bruine” materiaal kunnen verteren (toch?) Maar hoe komt het dat de bacterie de bodem om zich heen meer basisch kunnen maken? Omdat ze juist geen zuren uitscheiden en groene plant materiaal juist basische is?
Dag Katharine,
schimmels verzuren inderdaad de grond door de zuren die ze vrijstellen om plantmateriaal te verteren.
Bacteriën gebruiken ook een groot aantal stoffen voor de vertering, maar ook iets dat bacterieel slijm genoemd wordt. Deze substantie zorgt ervoor dat de werkomgeving van de bacterie de juiste pH behoudt, liefst rond of boven de 7.
Wanneer er veel bacteriën aanwezig zijn en ze kunnen voldoende slijm produceren dan verhogen ze de pH naar een voor hun gewenst niveau. Dit bacterieel slijm heeft ook nog een andere, belangrijke functie.
Het is het bindmiddel in de bodem, het zorgt voor een goede structuur en aggregaatvorming. Wanneer u dus een goede, losse bodem heeft met sterke aggregaten, dan betekend dit dat er veel bacterieel slijm in de grond zit en dat de pH rond de 7 zal zitten. Deze wordt waarschijnlijk wat verlaagd door aanwezige schimmels zodat het gemiddelde een ideale pH van 6.5 zal zijn.
Alles mooi geregeld door het bodemleven 🙂
Groeten,
Frank
aha! stukje bij beetje leer ik meer 🙂
Dank voor de reactie!
Frank, bedankt voor de interessante benadering van dit onderwerp – zeer leerzaam en ook geruststellend voor hen die mulchen en hun tuin bedekken met organisch materiaal. Ik stel me de vraag hoe dit principe kan helpen bij het verbeteren van een met mos begroeid gazon (een situatie met een duidelijk lage ph waarde). Of is vertikuteren en dan toch maar kalk gooien hier de aangewezen oplossing.
Dag Marc,
het is niet omdat er mos staat op de grond dat de bodem te zuur is. Ik weet niet wat de situatie is, maar heel dikwijls groeit mos op bodems die lang vochtig blijven en lang in de schaduw blijven. Of op een bodem die door betreding gecompacteerd is en een slechte waterhuishouding heeft.
Een mogelijk oplossing is de bodem losser en opener maken waardoor hij beter opdroogt. Dit kan je ook bekomen door er een laagje compost op te gooien, waardoor je een rijkere grond krijgt die een betere structuur heeft. Hierdoor gaat de bodem ook een betere waterhuishouding krijgen en gaat de bovenste laag beter opdrogen.
Het is wel een proces dat enige tijd vraagt, maar het is zeker niet altijd de oorzaak van een lage pH. Het is zelfs heel twijfelachtig dat een gift kalk uw mosproblemen zal oplossen.
Groeten,
Frank
Hmm, een interessante benadering inderdaad. Wellicht zit daar al veel in.
Ik lees precies tussen de regels door wel dat je een (tijdelijke) bijsturing na een grondanalyse niet direct overboord gooit. Dat was voor mij, naargelang de plantensoort die ik ergens wil zetten, tot dusver alvast een optie.
Neemt inderdaad niet weg dat per definitie of “blind” bekalken zeker geen goed idee is.
Een goed topic om zich wat verder in te verdiepen, merci Frank.
De behoefte van iedere plant is anders.
Die ene plant staat liever in een zure omgeving en de andere plant geeft de voorkeur aan een kalkrijke bodem.
Tijdens het planten van een kalkminnende plant is het dan goed om een langzaam vrijkomende kalkstof toe te voegen?
Ik zou toch opletten om zomaar kalk toe te voegen? In principe is niet enkel de aanwezigheid van kalk belangrijk, maar moet ze ook in het juiste evenwicht met Magnesium aanwezig zijn.
Bij een foute verhouding heeft een kalkgift weinig nut en kan het zelfs meer kwaad dan goed doen.
Ik ben niet snel geneigd om kalk bij te geven om de pH te verhogen, ik zou dan eerder compost gebruiken. De pH hiervan is normaal ook redelijk basisch zodat zo de kalkminnende planten ook aan hun trekken komen.
Maar dan wel zeker op de juiste manier 🙂
Ik heb een moestuin op zware kleigrond. Bij mij op het complex zijn een aantal tuinders die kalk gebruiken als bodemverbeteraar. Is dat aan te raden?
Ik heb, vooral in het voorjaar, altijd vrij veel last van aardvlooien, Ik hoorde dat dat ook kan wijzen op een gebrek aan kalk, is dat zo?
Of aardvlooien iets te maken hebben met aardvlooien weet ik niet, maar gewone kalk is alleszins niet de beste oplossing voor je bodem.
Je kan veel beter compost gebruiken als bodemverbeteraar, dan los je veel meer problemen ineens op.
Ik heb op mijn volkstuin last van knolvoet. Ik heb wel eens gelezen dat een kalkgift de knolvoet flink kan verminderen. Uit bovenstaand stuk begrijp ik echter dat kalk niet persé goed is voor de bodem. Zou dit wel kunnen helpen tegen knolvoet? Weet u eventueel een andere, natuurlijk methode?
Groet,Berber de Jong
Ik heb geen ervaring met knolvoet, maar het voorkomen doe je door te zorgen voor een gezonde bodem en je kolen niet jaren achter elkaar op dezelfde plaats te zetten.
Volgens mij is de enige oplossing wanneer je al knolvoet hebt vele jaren geen kolen of koolachtigen kweken op doe plaats …
Morgen Frank,
In een grote grastuin terechtgekomen, omringt door oude buxus en kattenkruid. Het eerste perceel had vorige zomer droge plekken, onkruid en mos. 2é perceel veel mos tss gras. Oktober 2017 meer dan rijkelijk Lavameel gestrooid (op aanraden, want ik ken niks van tuin). Vandaag door de regen en vocht; tiert het mos welig in verschillende kleuren. Mooi maar niet de bedoeling. Nu Febr. al kalk gooien of compost? zoals het er nu uitziet ben ik geneigd in het voorjaar te verticuteren en bij te zaaien daar ik meer mos zie dan gras. De grond heeft de voorbije jaren geen onderhoud gehad, gezien dit pand 5 jaar leeg hft gestaan.
In verband met onze tuinen tegen de zuurtegraad te bestrijden; begrijp ik volkomen.
Maar die extra mineralen zoals ijzer, magnesium enz. waar komen die vandaan.
Zijn dat soms slakken uit de metaalindustrie of waar trekt men dat uit?
Die vraag stel ik mij veel.
Van harte dank.
\\beste Frank,
Altijd lees ik uw blog maar lees nooit wat over kunstgras op een moestuin,
is dat op den duur schadelijk voor de grond?
die vraag stel ik mij veel.
groet, Agatha.