Dit artikel is nauw gelinkt met het vorige en gaat over een onderwerp waar ik de laatste tijd vaak over nadenk. Het is iets wat er misschien altijd al geweest is of waar natuurlijk tuinieren naar opschuift, maar het is volgens mij verre van ideaal en strookt niet met wat natuurlijk tuinieren zou moeten zijn.

Natuurlijk tuinieren is ontstaan uit een drang om op een meer duurzame, natuurlijke manier groenten te kweken. Een manier van werken die minder werk vraagt en geen input van chemische meststoffen of bestrijdingsmiddelen.

Het gedachtegoed komt uit Australië, maar de praktijk komt eigenlijk van overal een beetje. En dat is het mooie en ook het moeilijke aan dit natuurlijk tuinieren. Want voor iemand die eraan wilt beginnen lijkt het enorm ingewikkeld en is het alsof je verschillende cursussen en workshops moet volgen voordat je überhaupt kan beginnen.

En dat zou niet mogen zijn. Natuurlijk tuinieren is toegankelijk en je kan er eenvoudig aan beginnen, maar doordat vele tuinierstradities zoals spitten, wisselteelt, spuiten en bemesten worden afgewezen, blijf je als tuinier blijkbaar vooral met onduidelijkheden en twijfels achter.

Van bij de start zijn er al oplossingen gezocht om dit probleem aan te pakken en werd de theorie omgezet naar hulpmiddelen, naar een set van principes die je kan helpen. Het eerste principe is meteen ook het belangrijkste: Observeer en Handel ernaar.

Goed waarnemen?

Ik zou allereerst al duidelijk willen maken dat er een groot verschil is tussen waarnemen en observeren. Waarnemen doe je onbewust en zonder een speciaal doel. Observeren is veel gerichter. Je gaat je concentreren op één zintuig en doelgericht kijken, voelen, ruiken …

Een goede uitleg over het verschil tussen waarnemen en observeren heb ik online gevonden (www.chaosstemmer.be):

Observeren is niet hetzelfde als waarnemen. Waarnemen doen we voortdurend met onze vijf zintuigen, zonder erbij stil te staan en zonder er moeite voor te moeten doen. Door te zien, horen, voelen, ruiken en proeven vernemen we wat er rondom ons in de wereld gebeurt.

Observeren doen we daarentegen bewust, omdat we informatie willen verzamelen. Observeren is een bijzondere vorm van waarneming, die aan drie voorwaarden voldoet:

1. Doelgericht: tijdens het observeren is onze aandacht gericht op een beperkt deel van onze omgeving. We beperken ons tot die gegevens die een antwoord kunnen geven op een vraag die wij onszelf hebben gesteld. Hierdoor zien we sommige zaken over het hoofd en gaan we andere met meer aandacht bekijken.
2. Systematisch: voor een goede observatie stellen we ons niet tevreden met wat we toevallig waarnemen in één bepaalde situatie. We proberen daarentegen informatie te verkrijgen op verschillende momenten en in verschillende situaties. Op die manier proberen we toevalligheden zoveel mogelijk uit te schakelen.
3. Objectief: onze observatie (en de weergave ervan in onze beschrijving) moet zo dicht mogelijk aansluiten bij de werkelijkheid en zo weinig mogelijk elementen bevatten die door de observator zelf worden toegevoegd. ‘Objectief blijven’ is niet zo gemakkelijk als je wel zou denken: we voegen spontaan allerlei elementen toe die in feite niet waarneembaar zijn in de werkelijkheid. Bovendien zien we niet allemaal hetzelfde, ook al zijn de prikkels die ons vanuit de omgeving bereiken wel identiek. We kunnen niet vermijden dat onze waarneming subjectief is, belangrijk is te beseffen dat onze waarneming subjectief is.

Nadenken over je observaties

Vele dingen observeren is één ding, maar er iets mee doen is een ander. Een voorbeeld volgen dat je ergens in een boek leest of waar iemand over vertelt is veel eenvoudiger en vraagt minder moeite. En dat is absoluut geen probleem!

Maar denk eraan dat heel veel voorbeelden die je gaat vinden niet uit onze streken zijn. En wanneer ze wel uit Vlaanderen of Nederland komen zijn er nog altijd grote verschillen tussen regio’s, grondsoort, manier van werken, persoonlijke voorkeuren, lokale omstandigheden …

Zo kan je perfect het boek van Holzer lezen en hierin vele voorbeelden vinden van hoe hij te werk gaat. Maar er zomaar vanuit gaan dat dat ook hier werkt is weer iets helemaal anders. Hij keek rond bij hem, in de bergen, in Oostenrijk en heeft zijn manier van werken aangepast aan zijn specifieke situatie. Natuurlijk tuinieren ten top. Maar zijn die omstandigheden vergelijkbaar met de jouwe?

Ook vele andere technieken die je leest in vertaalde boeken of online op websites zijn niet zomaar één op één toepasbaar in je eigen tuin. Denk daarbij aan gildes uit warmere streken (de 3 zusters is daar een goed voorbeeld van), maar ook aan bv. voedselbossen uit de tropen. De achterliggende principes gelden wel en kan je ook hier toepassen, maar de praktische uitvoering is een ander verhaal. Meestal moet je wel goed nadenken en allerlei zaken aanpassen aan ons klimaat, onze planten, onze eetgewoontes, jouw leefgewoontes …

Heel goed kijken, kritisch zijn en nadenken zijn dus vereist wanneer je voorbeelden uit andere streken wilt overnemen.

Kan het eenvoudig?

Ik denk dat het in alles belangrijk is om eenvoudig en klein te beginnen. Verwacht niet direct dat je een dorp kan voorzien met de groenten uit je tuin, begin niet direct met de moeilijkste dingen. Start op een klein stukje, begin met enkele belangrijke zaken zoals geen bodembewerking en veel mulchen. Je kan dan tijdens de jaren die volgen je tuin uitbreiden, door gerichte observaties veel leren over jezelf, over je tuin en over wat je allemaal wilt en kunt toevoegen.

Na verloop van tijd zal je ook veel moeilijkere dingen opzetten zoals een eigen samengestelde gilde, of een overgenomen idee dat je hebt aangepast naar je eigen manier van werken. Maar om zo’n dingen vanaf het begin te proberen is zoals leren stappen door te beginnen met lopen.

Weet dat om een vaardigheid goed onder de knie te krijgen je ongeveer 10.000 uren bewuste oefening erin moet steken. En dat bereik je dus niet door 3 boeken te lezen en een cursus te volgen, maar door effectief met je handen in de aarde te zitten. Door te observeren, door te experimenteren, maar bovenal door klein te beginnen en langzaam uit te breiden en te groeien.

Probeer je ambities te beperken, ik heb al veel mensen weten starten in een gigantische moestuin op weg naar zelfvoorziening om na enkele jaren het idee op te geven omdat het niet werkt. Maar ik ken nog veel meer mensen die klein begonnen zijn, op enkele vierkante meters, en ondertussen al hun hele tuin hebben omgegooid en enorm goed en veel voedsel kweken.

Mijn boodschap

Begin klein, begin bescheiden, begin met de gemakkelijke stappen. Leer constant bij, hou het eerste principe in gedachten en groei geleidelijk in kunnen en oppervlakte. Dan wordt natuurlijk tuinieren ook iets eenvoudig, iets wat vanzelf komt en dan kan je wel allerlei zaken de je in het begin voor onmogelijk hield.

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!