Om te testen of het ultieme einddoel in een permacultuurtuin effectief een bostuin kan zijn, heb ik op het domein van Yggdrasil een stukje omgevormd tot bostuin. De structuur is aangeplant, daar heb ik vorig jaar al over bericht. De structuur ligt ondertussen vast, alle bomen en de meeste struiken zijn aangeplant. Ze zijn zo aangeplant dat wanneer ze hun volwassen grootte bereiken, er nog voldoende licht op de bodem valt. Hierdoor is het meer een bosrandtuin, dan een echte bostuin.
Een echte bostuin is meer iets voor de tropen en subtropen, waar de lichtintensiteit veel groter is en waar het onder een dik bladerdek niet heel donker wordt. In onze streken is het zonlicht al dikwijls een beperkende factor, zodat we dit toch zoveel mogelijk proberen toe te laten.
De vruchtbomen dragen voor het overgrote deel al overvloedig fruit, nu is de volgende fase aangebroken, deze van de kruidlaag.
Mijn probleem
Ik begin stilaan met de planning en ben enkele boeken aan het lezen over dit onderwerp. Een vraag waar ik momenteel toch mee zit is hoe ik best de invulling van deze kruidlaag kan starten.
Tot nu toe hebben we sommige planten die ons nuttig leken uitgezaaid of overgeplant op dit stuk, zonder een echte planning te maken. De bedoeling was eigenlijk om deze planten hun gang te laten gaan. Ze zouden dan zelf hun ideale plek in de bostuin wel vinden.
Maar het probleem volgens mij is dat je nu wel veel kan plannen maar dat de situatie in het stuk nog elk jaar gaat veranderen. De bomen worden elk jaar groter en gaan steeds meer licht afnemen. Hierdoor gaan de omstandigheden in de kruidlaag elk jaar wijzigen en gaan planten zich steeds slechter – of beter – op hun plaats voelen.
Ik kan nu wel geschikte planten gaan uitzoeken die het in de uiteindelijke omstandigheden goed gaan doen, maar het voorlopig nog heel moeilijk gaan hebben omdat er nog veel te veel licht is. Zo staat er bv. daslook, een plant die het normaal perfect doet in de schaduw. Maar momenteel staat hij in de volle zon en zie je hem zo achteruit gaan. We gaan hem verplanten maar uiteindelijk zou hij wel terug in de bostuin moeten terecht komen.
Het uiteindelijke biotoop zal een vochtige schaduw – halfschaduw plek zijn, waar op sommige plaatsen nog volle zon doorkomt. Maar waar die plaatsen juist zullen zijn en hoeveel licht er binnen 10 jaar nog effectief onder de bomen is, is nu onmogelijk in te schatten.
Paradise Lot
Ik ben momenteel een boek aan het lezen over 2 mannen die heel veel theoretische kennis hadden over het aanleggen van een bostuin, en dit uiteindelijk ook in de praktijk wouden gaan toepassen. Een conclusie van hun relaas is dat het heel moeilijk is om een echte polycultuur te bekomen in de kruidlaag, omdat er altijd enkele woekerende soorten alles gaan overheersen. Deze onder controle houden is niet eenvoudig en vraagt veel tijd en energie. En dit is juist iets wat een bostuin niet mag zijn: tijd- en energierovend!
Veel planten die zij met hun theoretische kennis hadden samengezet als polycultuur bleken niet combineerbaar, met heel vaak als resultaat dat er enkele soorten alles overwoekerden. De bodem was dan wel bedekt, maar de kruidlaag was niet echt een verzameling van verschillende soorten. De diversiteit zat meer in de struiken en bomen, niet zozeer in de kruidachtigen.
Als zij er nog niet uit geraken, wie dan wel?
Hoe moet het verder?
Is het dan niet aangewezen om het stuk te behandelen als een groentetuin en de eerste jaren nog eenjarige planten erin te zetten zoals aardappelen, kolen, sla en andere groenten? En dan geleidelijk onder de bomen die steeds groter worden de echte bosplanten te zetten?
Of moet je toch al echt een kruidlaag aanplanten zoals ze uiteindelijke gaat worden, met soorten die schaduw nodig hebben en thuishoren in een bos?
En dan denk ik niet aan de gildes waar in permacultuur over gepraat wordt, daar geloof ik niet in. Ik denk eerder aan combinaties van planten die passen in onze manier van combineren. Waar de hoogtes, worteldieptes, oogsttijdstippen, … gecombineerd kunnen worden zodat een stukje grond veel productiever wordt.
Heeft u hier ervaring mee? Of weet u en plek waar ik kan gaan kijken en kan praten over dit onderwerp? Want ik weet eerlijk gezegd momenteel niet zo goed hoe ik verder moet met mijn bosrandtuin 🙁
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Hoi Frank,
ik heb geen goede antwoord voor je, wij hebben onze bosrand in de groenten bedden geplant zodat het op dit moment een mengsel is van kleine bomen en struiken en de eenjarige/tweejarige groenten – meestal van die bladgroenten op dit moment -dat doet het prima. Tussen alles ook groen bemesters zoals incarnaat klaver en boekweit etc.
Ik lees dat je niet in gildes geloof en ben heel benieuwd naar het ‘waarom’ ervan…..heb je daar ergens anders een artikel over geschreven, of kan je me een korte uitleg van je redenering geven? Dat zou ik waarderen, ben nieuwsgierig!
Succes 🙂
Dag Frank,
Ik las “Creating a forest garden” van Martin Crawford. Een boek boordevol info. Hij signaleert jouw probleem op pagina 95 van zijn boek.
Hij raadt aan om eerst de bomen te planten in een voorgezaaide grond van witte klaver of luzerne. Een natuurlijke begroeiing die nog wel een paar jaar kan blijven. En pas na enkele jaren kan je dan met de schaduwplanten beginnen.
Daar geeft hij de raad om eerst witte mosterd in het najaar te zaaien samen met de kruiden bijvoorbeeld oregano. De mosterd zal dan één jaar groeien en de geplante kruiden wat beschermen tegen de zon. Na één jaar is de mosterd verdwenen en kunnen de kruiden verder hun plaats innemen.
Hij raadt dus aan om pas na enkele jaren met de schaduwrijke planten te beginnen.
Zou dit een antwoord kunnen zijn op jouw vraag?
Een hartelijke groet,
Anne
Ik denk dat ik inderdaad nog enkele jaren ga wachten met de uiteindelijke beplanting en voorlopig nog vooral eenjarige groenten ga kweken in dit stuk.
Bedankt voor je antwoord 🙂
Ik ben ook wel benieuwd waarom je niet in de gildes gelooft. Mij lijkt dit een verder doorgedreven vorm van jullie systeem van schijnbare chaos. Je past het toe zo ver als het je zinvol lijkt. Toch?
Ik kan moeilijk kort antwoorden op dit onderwerp, één van de volgende artikels zal ik hier uitgebreid op ingaan :-).
Ik ben het met Esmeralda eens. Planten combineren rekening houdend met hoogte, breedte, worteldiepte en oogsttijdstip is volgens mij ook precies wat gildes zijn. Dat en combinatieteelt van planten die voordelig zijn voor elkaar, wat jullie ook doen in onder andere het naast elkaar zetten van uien en worteltjes.
Maar wat jullie bosrandtuin betreft. Ik geloof niet dat je nu al meteen zo moet planten als het uiteindelijk gaat worden. Je moet, net als in een natuurlijk bos, successie introduceren. Kortlevende pioniersplanten introduceren, die maximaal gebruik maken van het zonlicht dat er nu nog is. Eenjarige groenten kunnen dat doen, maar je zou bij voorbeeld ook aan asperges, artisjokken en aardperen kunnen denken, of aardbeien. Er zijn wel wat mogelijkheden. Uiteindelijk zal het daar waarschijnlijk te donker voor worden, maar dan vervang je ze door meer schaduwminnende planten.
Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat mijn eigen bostuin op dat gebied ook nog niet op punt staat. Ik heb ervoor gekozen om de successie op een semi-natuurlijke manier te laten gebeuren en mijn bostuin te laten bevolken door spontaan opkomende inheemse planten. Maar wat kruidenlaag betreft, heb ik momenteel helemaal niets, aangezien de bodem helemaal bedekt is met klimop.
Ik treed Ivy bij dat we moeten gaan voor een geholpen en doordachte succesie van soorten 🙂 Tja, pionieren is zowel uitdagend als een heuse uitdaging he !
Aardbeien en aardperen staan er al, maar asperges is ook een heel goed idee! Dat ga ik er in het voorjaar al zeker bijzetten :).
Bedankt!
Tilaus kyllä onnistui mutta sun sapuska meinasi jäädä tulematta. Mutta mukava eines-sessio tämäkin. Kiitoksia "vaimokkeelle" seurasta ja nörtti stuntti-aviomiehen jaksamisesta. T: Stuntti
Hallo Frank,
Alles zal ook weer veel afhangen van de zuurtegraad van de grond en vochtig of droog. Jij hebt meer leem zeker en hoger gelegen, mischien ook meer kalk, dat laat de daslook toch weten. Die groeit toch liever op kalk grond.
Mijn grond waar ik dat allemaal ingeplant heb was zuur en tamelijk nat, maar ook droger stukken.
Ik heb ook een bostuin aangelegd 15 jaar geleden, met verschillende appelbomen , notenbomen , pruimenbomen en ook veel vlierstruiken
Het was een weide om te beginnen, de eerste +- 5 jaar kwamen er veel distels op. Die waren zelfs met stro niet tegen te houden, in begin heb ik er veel uitgetrokken maar dat heb ik na een tijd opgegeven. Maar die zijn langzaam verdwenen, maar als gevolg kwam er toen veel humus in de grond door het afsterven van die distels. Toen zijn de brandnetels in de plaats gekomen, die staan graag op humus grond. Maar onder tussen werden de bomen er allemaal groter en kwam er minder licht. Nu zijn er bijna nergens meer brandnetels, maar ik zie elk jaar planten verdwijnen. Maar ook planten bij komen, dat op zich is al mooi om te beleven. Een groot deel van mijn fruitbomen zijn onder tussen al om gevallen, de ondergrond is te vochtig. Ook zijn er al 3 op de 4 vlierstruiken kapot gegaan ( te weinig licht ). Nu is het al meer bos in plaats van tuin. Maar je kunt het bezien zoals je wil, dit is nu een bostuin geworden waar de natuur het grootste deel zelf doet.
Ik moet er ook nog bij zeggen, het stuk is 70 are, en had voor ik begon met planten er een weg door gemaakt in cirkel vorm met in het midden nog een cirkel en enkele aftakkingen. Daar reed ik dan met een zitmaaier door om die paden kort te houden, in begin om de veertien dagen. Nu nog 4 maal per jaar. Zo kan ik er in rond wandelen zonder iets te verstoren, wat zalig kan dat zijn.
Nu heb ik al verschillende plaatsen waar een mostapijt is ontstaan. Het staat er op sommige plaatsen vol met wilde aardbei als bodembedekking, ook is er vanaf vorig jaar veel look zonder look gekomen. De bramen groeien op sommige plaatsen ook nog weelderig. Dan nog maar te zwijgen over al de vogels die dit gebied opzoeken.
En zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Maar daarmee wil ik zeggen, men kan er van alles aanplanten, zoals ik ook gedaan heb. Maar uiteindelijk beslist de natuur zelf toch veel wat er gaat komen. Maar mooi om te beleven.
Dit is natuurlijk niet wat jij als einddoel wil maar er zit toch altijd wel iets in dat nuttig kan zijn voor iemand
Ik heb alleszins dezelfde ervaring met de distels en brandnetels. Ik trek ze sinds vorig jaar regelmatig uit en heb toch de indruk (wishfull thinking ?) dat het wat minder wordt :-).
We hebben ook een stuk bos dat we helemaal laten doen, maar dit stuk zou redelijk goed moeten opbrengen, een combinatie van fruit en groenten. Dan zal het altijd semi-natuurlijk blijven en zal er altijd wel wat werk blijven aan het bos.
Ook zal ik soms moeten ingrijpen om de successie wat af te remmen zodat ik in het juiste stadium van de evolutie van het bos blijf.
Hoi Frank
De mannen van Food Forestry Netherlands weten misschien raad. Zij hebben ook ons ontwerp van t voedselbos gemaakt in Rotterdam. Zie http://www.foodforestry.nl
Succes!
En hoe verloop de aanleg en de opvolging van het voedselbos bij jullie? Zoals verwacht? Meevallers? Tegenvallers?
Hoi Frank,
Dit bericht heeft me aan het nadenken gezet. En ik denk dat je misschien te veel naar de lange termijn kijkt. Het evenwicht wat je immers probeerd te bereiken is onmogelijk doordat de principes waar je vanuit gaat er nog niet allemaal zijn (zoals de schaduw, maar waarschijnlijk ook de opbouw van jou bodemleven). Natuurlijk ga je uit van een onderhoudsvrije tuin waarin je een natuurlijke balans hebt die alles wel regelt, maar die balans zal eerst moeten ontstaan en daarin een helpende hand van jou nodig hebben.
Ik ben nog geen ‘volleerd’ natuurlijk tuinierder en eigenlijk is alles wat ik weet van jou afkomstig. Misschien moet je je eigen principes nog eens naslaan: geduld hebben en observeren. In de natuur wisselt immers de beplanting ook als er een bos ontstaat.
🙂 Ik hoop dat je er uit komt en ik ooit van jou ervaringen mag leren en een eigen bostuin mag laten ontstaan.
Dag Sara,
ik vermoed dat geduld en enkele jaren wachten het antwoord zijn. Bedankt hé 🙂
Hey Frank,
Ik heb ook enkele tuintjes en probeer daar ook permacultuur toe te passen, maar eentje ervan is al wel een tuin dat je kan noemen als een bosrand tuin, het is ook naast een bosrand, en heb er eerst hoogstam fruit geplant en ernaast half en laagstam en eronder stekelbessen en aardbijen in de midden een cirkel met nog bessenbosjes en erin kruiden en groenten door elkaar, het is nu het derde jaar dat ik daarop kweek. en ben er best tevreden van, het is wel later opgang gekomen dit jaar vanwege de droogte, maar ziet er nu goed uit. grtjes Marcus, Mijn tuin is in Essen, in noord Antwerpen.