In deze podcast probeer ik een antwoord te vinden op de vraag welke planten, welke eetbare planten, welke nuttige planten je allemaal onder bomen kunt zetten. Het zijn moeilijke omstandigheden: vaak donker, soms droog, en dat maakt het allemaal wat lastiger. Het beperkt de keuze, en het is een vraag die vaak naar voren komt. Waarom ik nu juist met die vraag bezig ben, is omdat we in onze tuin verschillende stukken hebben waar grote bomen staan.

Spontane notelaars

Bij ons zijn het meestal notelaars die spontaan geplant zijn. We zijn ooit begonnen met één notelaar… Of beter gezegd, we zijn vertrokken van één notelaar. Verspreid over ons stuk staan verschillende notelaars die allemaal spontaan geplant zijn. Er stond een notelaar toen we hier kwamen, en sindsdien heeft hij zijn noten verspreid over onze tuin.

Ik vermoed dat eekhoorns, vogels, muizen of ratten daarvoor verantwoordelijk waren. Die hebben waarschijnlijk noten verstopt en vergeten, waardoor ze zijn uitgegroeid tot nieuwe bomen. Als ze op een nuttige plek stonden, of een plek waar het kon, hebben we ze laten staan. Op die manier hebben we een grote diversiteit aan notenbomen. Het zijn allemaal zaailingen.

Dat betekent ook dat ze allemaal verschillen in grootte, opbrengst en het moment van opbrengst. Dat heeft ons al meerdere keren geholpen. Enkele jaren geleden was er bijvoorbeeld een late nachtvorst, en alle noten waren bevroren. Behalve die van één boom, die altijd heel laat is. Dankzij die boom hadden we toch nog een grote hoeveelheid noten om het jaar door te eten.

Maar dat terzijde… De vraag is eigenlijk welke planten je onder die bomen kunt zetten. Die vraag komt nu weer naar voren, omdat ik er weer mee aan de slag wil gaan.

Vroeger

Vroeger, enkele jaren geleden, vijf of zes jaar geleden, voor corona, kweekten we al onder die bomen, en dat ging redelijk vlot. Maar toen waren die bomen nog veel kleiner. In vijf of zes jaar kan zo’n notenboom flink uitgroeien. Dat geeft veel meer schaduw en verandert de omstandigheden onder die boom. Vroeger konden we daar redelijk gemakkelijk groenten onder zetten, zoals courgetten langs de zijkanten. Iets verderop kweekten we sla, peterselie en kruiden zoals melde. Dat ging eigenlijk zonder problemen en verliep heel vlot.

Dat is een beetje verwaarloosd de afgelopen jaren, omdat er veel werk is gekomen met het opvangen van corona, de overstap naar online en dergelijke. We hadden ook veel andere projecten lopen, maar dit jaar wil ik dat weer oppakken. We merken dat een plek waar je niet veel aan doet, waar je hooguit één keer per jaar wat opkuist en begeleidt, toch stilaan verwaarloost. Op zich is dat niet slecht, daar is ook behoefte aan, maar in onze tuin zijn er veel andere plekken waar dat kan gebeuren. Onder die bomen, die in onze groententuin staan, willen we toch weer wat voedsel kweken.

Het hoeft niet per se groenten te zijn. Ik vermoed dat het daarvoor te donker is geworden onder die bomen, maar het moet ook geen onkruid zijn. Liefst planten waar we wat opbrengst van kunnen halen, zodat die stukken nuttig worden. En dan kunnen we ook aan anderen laten zien dat je onder bomen, en zeker onder notenbomen, toch wel van alles kunt kweken.

Mythe

Want dat is ook een mythe die al lang bestaat. Ik lees af en toe wel de juiste uitleg, maar die vraag krijg ik nog steeds elk jaar meerdere keren: kun je onder een notenboom wel groenten kweken? Of mag je met notenblad of noothoutsnippers mulchen? Er zou een remstof in zitten, juglone, die ervoor zorgt dat planten trager groeien of zelfs niet groeien. Dat klopt gedeeltelijk.

Wat waar is, is dat dit bij een zwarte walnoot, de Juglans nigra, het geval is. Daar komt veel juglone vrij uit de wortels en het blad. Dat zorgt ervoor dat veel soorten niet kunnen kiemen of groeien onder die boom. Het blad en de houtsnippers kun je dus beter niet gebruiken om te mulchen. Maar onder een gewone notenboom, de Juglans regia, komt die stof veel minder vrij. Daar hebben planten en de bodem nauwelijks last van, en kan bijna alles goed groeien. De beperkende factoren zijn dan vooral licht en vocht.

Dus als je ooit hoort dat je onder een notenboom niets kunt kweken, weet je waar dat aan ligt. Maar zelfs onder een Juglans nigra kun je nog altijd rapen, peterselie, bonen, wortelen, courgetten en meloenen kweken. Juglone heeft geen invloed op alle planten, maar het is wel behoorlijk beperkend.

Omstandigheden veranderen

Wat we nu merken, is dat zelfs onkruid in het diepste gedeelte, dicht bij de stam van de boom, het slecht doet, omdat het daar echt heel donker is. De afgelopen jaren was het vochtiger, maar daarvoor was het er ook heel droog, wat ervoor heeft gezorgd dat er weinig begroeiing is. Nu gaan we beginnen met het opnieuw inplanten.

Ik wil starten met soorten die we zelf al hebben en die we gemakkelijk kunnen vermeerderen. Bijvoorbeeld daslook, dat vroeg in het jaar groeit, nog voordat de boom blad heeft. Look-zonder-look is ook zo’n plant. Die groeit het hele jaar door, maar het eetbare blad is vooral in het voorjaar het lekkerst. Het is een ideale bodembedekker die goed in de schaduw groeit.

Brave hendrik is een andere plant die het normaal gesproken goed doet in de schaduw. Het blad is vergelijkbaar met spinazie en kan lang worden geoogst. Hostas hebben we ook al staan, maar daar oogsten we nog te weinig van omdat de planten nog jong zijn. We gaan die verder vermeerderen en hopelijk in de toekomst meer oogsten.

Roomse kervel heeft altijd onder een van die notenbomen gegroeid, maar is de laatste jaren verdwenen. Ik vermoed dat de droge periodes daar de oorzaak van zijn. We hebben het gebied opgekuist en afgedekt met mulch, in de hoop dat er nog zaad in de grond zit dat zal ontkiemen.

Herfsthoornweegbree zou het ook goed moeten doen. Die staat nu in de volle zon, maar we gaan hem verplanten naar een schaduwrijke plek. Koninginnenkruid is een andere aanrader. Het trekt veel bestuivers aan en het blad is eetbaar. We gaan die langs de rand planten, omdat hij fors groeit en zich snel uitzaait.

Ook hebben we verschillende soorten melde en boomspinazie staan, die het altijd goed doen. Maar we zoeken nog naar nieuwe soorten, zoals Caucasische spinazie, die goed in de schaduw zou moeten groeien. Dat is iets wat ik dit jaar graag wil toevoegen.

Uw advies?

De bedoeling van deze podcast is vooral om te laten zien waar we mee bezig zijn en om suggesties te horen. Ik zoek vooral naar meerjarige planten waarvan je het blad kunt oogsten, of die bloemen opleveren voor bestuivers. Geen knollen, want die moeten worden opgegraven en dat kan problemen geven met de wortels van de bomen.

Als je ervaring hebt of tips hebt over meerjarige planten die goed in de schaduw groeien, laat het dan weten via de reacties op de blog of stuur me een mail. Alvast bedankt!

En als je zelf geen ideeën hebt, kijk dan af en toe eens naar de reacties. Misschien staan daar wel nuttige tips voor jou tussen.