Door de toenemende interesse in voedselbossen, ben ikzelf, 2 jaar geleden, op het domein van Yggdrasil begonnen met een voedselbos te plannen en aan te planten.
Ikzelf was nogal kritisch tegenover de mogelijke opbrengst van een voedselbos in ons klimaat, vooral omdat ik voorbeelden had gezien vanuit Austalië en andere (sub)tropische streken waar vooral fruit en noten geoogst werden.
Ik heb mijn eigen voedselbos opgezet met veel open ruimte, zodat het eigenlijk meer een voedselbosrand wordt, waar naast fruit, ook nog voldoende licht en ruimte is om groenten te kweken.
De mogelijkheid om een echt voedselbos te hebben in ons klimaat met veel opbrengst naast noten en vruchten, beschouwde ik eigenlijk als nihil.
Martin Crawford
Maar natuurlijk had ik ook gehoord van het voedselbos van Martin Crawford en zijn uitstekende boek ‘Creating a Forest Garden‘ stond ook al in mijn bibliotheek. Toen ik daarna hoorde over een voedselbos (Voedselbos Ketelbroek) dat in ontwikkeling was in Groesbeek, was mijn interesse toch wel terug wat gewekt.
Ginder een cursus volgen bleek praktisch niet haalbaar wegens de afstand en de overlapping met mijn winkel.
Mijn interesse voor voedselbossen werd nog groter toen mijn ouders enthousiast terugkeerden van een verkennend bezoek aan het Voedselbos Ketelbroek. Het bezoek gold als voorbereiding voor een uitstap van de permacultours, maar ook hierbij kon ik niet aanwezig zijn 🙁 .
Voor de volgende permacultours zijn er nog enkele plaatsen vrij. Heb je interesse, meer informatie vind je hier: Daguitstap naar de Zonne-Arc en de Woudezel.
Cursus in Yggdrasil
Groot was dan ook mijn vreugde toen we de kans kregen om een uitgebreide cursus over voedselbossen te organiseren in samenwerking met Wouter en Xavier, de drijvende krachten achter de voedselbossen in Ketelbroek en Makeblijde.
Afgelopen weekend was het zover, vrijdagmiddag al startte de voedselboscursus en kon ik samen met 19 anderen kijken of voedselbossen aan mijn verwachtingen voldeden.
Zoals ik al meermaals heb gezegd en geschreven, dacht ik niet dat het mogelijk was om een voedselbos te gebruiken om ‘echt’ eten uit te halen, en dan bedoel ik sla, courgettes, rode biet, tomaten, …
En mijn idee werd al direct bevestigd door de inleidende definitie van een voedselbos:
Een voedselbos is een door mensen gecreëerde plantengemeenschap met een extreem hoog aantal eetbare soorten. Hierbij wordt slim gebruik gemaakt van ecologische principes die kenmerkend zijn voor een natuurlijk bos. In een volgroeid bos vindt een enorme productie plaats van biomassa, met name in de vorm van hout, blad en een grote verscheidenheid aan voedsel waaronder vruchten en noten.
De nadruk lag op het produceren van noten en vruchten, maar dat is geen maaltijd.
Wat ik al wel dacht, werd in de cursus ook bevestigd. Het stuk grond op Yggdrasil wat ik beschouw als mijn voedselbos, is dus absoluut geen voedselbos 🙂 . Er ontbreken veel te veel cruciale elementen om van een bos te spreken, maar misschien dat ik het door wat ik afgelopen weekend heb geleerd het wel stilaan kan omvormen tot iets dat er wat meer op gelijkt.
Uitstekende cursus
De mengeling van praktijk, toegepast op het project ‘Yggdrasil’ en de theorie maken dat het een uitstekende cursus is om kennis te maken met voedselbossen.
Nu weet ik perfect wat een voedselbos juist inhoudt, wat de mogelijkheden zijn en wat je allemaal kan oogsten. Ik heb nu een veel duidelijker beeld van voedselbossen, en ik weet nu ook zeker dat heel veel tuinen gebaat zouden zijn met een voedselbos.
Of iedereen in zijn tuin ook een echt volwaardig voedselbos kan uitwerken betwijfel ik, maar door gebruik te maken van de principes zouden er veel tuinen veel meer fruit, noten én ander voedsel kunnen produceren. En dat met uiteindelijk minder werk en veel meer natuur in de tuin.
Ik blijf kritisch, maar zeker in grotere tuinen is een combinatie groentetuin – voedselbos ideaal om zowel onze hedendaagse groenten te kweken en op een kleine oppervlakte een zeer grote hoeveelheid fruit en noten te kweken, samen met nog enkele specialere soorten zo Udo, Schisandra, hosta’s, varens, Akebia en ga zo maar door.
De hoeveelheid die je kan kweken op een beperkte oppervlakte zal je verbazen, en hoe beter je plant en ontwerpt, hoe hoger de opbrengst.
Inleiding, kennis is vereist
Wat je wel direct merkt is dat de cursus slechts een inleiding is. De principes zijn op zich eenvoudig, maar de uitwerking van je plannen wordt al direct veel moeilijker.
Een uitgebreide plantenkennis is noodzakelijk en deze kan natuurlijk bekomen worden door boeken te raadplegen zoals die van Martin Crawford, de site van Plants for a Future of Around the world in 80 plants.
Ook kennis van ontwerpen is geen overbodige luxe, maar met goed nadenken en vaak observeren kom je ook al een heel eind.
Wat volgens mij het allerbelangrijkste is als je een voedselbos ontwerpt, is dat je op voorhand al goed weet wat je wilt. Wil je een voedselbos om in tot rust te komen en is oogsten bijzaak? Of wil je een voedselbos dat vooral fruit oplevert, misschien zelfs voor verkoop? Of wil je een voedselbos dat naast fruit en noten ook andere opbrengsten geeft zoals knollen, scheuten en blad?
Elk soort voedselbos vraagt een totaal andere benadering, maar weet wel heel goed dat je een voedselbos ontwerpt en aanplant voor de volgende 100 jaar!
Je kan uw voedselbos dus wel wat bijsturen doorheen de loop der jaren, maar van nul herbeginnen, zoals mogelijk is bij een simpele moestuin, is echt geen optie. Bezin dus heel goed eer je begint!
Mijn conclusies
1. Een voedselbos kan voor zeer veel mensen een ideale manier zijn om fruit en noten te kweken. Wil je het echt gebruiken als een leverancier van je volledige dieet, dan ga je toch anders moeten leren eten en heel goed moeten plannen.
In mijn ogen is een voedselbos ideaal in combinatie met een gewone moestuin, zodat je het beste krijgt van beide werelden.
2. Wil je ooit meer leren over voedselbossen? Wil je ooit zien hoe een voedselbos er hoort uit te zien? Wil je een uitstekende cursus volgen over voedselbossen?
Er is echt maar één adres hiervoor: Food Forestry Netherlands van Wouter Van Eck en Xavier San Giorgi. Zij vormen samen een goed team, en beschikken over een fenomenale kennis, passie en gedrevenheid.
Ik heb echt genoten van hun cursus afgelopen weekend, en het heeft mij overtuigd om ooit eens een écht voedselbos aan te planten op Yggdrasil, op een serieuze oppervlakte zodat ook de kennis hierover in Vlaanderen eenvoudiger verspreid kan worden.
Dank u wel
Ik wil ineens ook iedereen bedanken die aanwezig was op deze cursus, voor hun inzet, interesse en enthousiasme, zowel de studenten als de lesgevers. Het was een intensief weekend maar mede door jullie meer dan de moeite waard!
Ik hoop dan ook binnen enkele jaren verschillende uitnodigingen binnen te krijgen om opstartende voedselbossen te gaan bezoeken in Vlaanderen 🙂 .
PS: Ik heb al geruime tijd de 2 volumes van ‘Edible Forest Gardens‘ op mijn nachtkastje liggen, maar kom er nooit aan toe om erin te lezen (het zijn nogal dikke kleppers, samen meer dan 1000 pg.). Maar aangezien Xavier dit als zijn bijbel ziet, ben ik er maandagavond toch maar aan begonnen 🙂 .
Foto: Esmeralda Borgo
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Ik had echt nog nooit van voedselbossen gehoord! Weer wat bijgeleerd 😉
Ik heb al twee keer een rondleiding gevolgd bij Ketelbroek (ik woon er niet ver vandaan) en het fenomenaal wat ze daar doen. Ik ben echter terughoudend over de mogelijkheden met de oogst van een dergelijk groot aantal verschillende appelbomen (er staan voornamelijk appelbomen (allemaal verschillende rassen), verder een groot aantal notenbomen, rozenbottels en een verzameling van eetbare fruitbomen, zowel exotisch als “inheems”).
Ik ben als kind opgegroeid in een mini voedselbosje. Mijn ouders teelden veel fruit in de enorme tuin die ze hadden, ook hadden we walnoten en hazelnoten. Verder nog een grote groententuin. Mijn herinneringen van deze tuin zijn voornamelijk van plukken, plukken en plukken. Ook konden we in de warmere maanden nooit op vakantie, wat ik zelf heel erg vond.
Ik denk dat veel mensen onderschatten hoeveel werk het oogsten met zich meebrengt. En dan nog het verwerken van al dat fruit als je het niet direct kunt verkopen. Mijn ouders hadden een diepvries vol ingevroren fruit en een kamer vol met ingemaakt fruit en groenten. Ik moet zeggen dat ik nu niet meer zo dol ben op jams, bramensaus, appelmoes, geweckte boontjes, etc. Ik heb mijn deel al gehad. Soms moesten mijn ouders in het nieuwe seizoen de oude gevulde potten leegmaken om ze weer te kunnen gebruiken. Zonde van al dat werk.
Ik ben ook op bezoek geweest in het experimentele voedselbos van Martin Crawford en mij viel daar op dat hij heel veel NIET oogst. De struiken hingen vol met overrijp fruit, maar hij gaf toe dat hij al enkele weken niet in de tuin was geweest door tijdgebrek. Het was midden juli. Voor hem is de tuin ook meer een experiment om te kijken wat er allemaal kan groeien, niet zozeer een tuin om veel eten uit te halen.
Er zijn overigens op internet filmpjes van een Amerikaan van de rondleiding die Martin Crawford geeft. De rondleiding die ik volgde, verschilde niet zo heel veel van de rondleiding die is gefilmd. Het voedselbos van Martin Crawford is overigens veel kleiner dan ik vooraf had gedacht. Wat mij wel heeft verbaasd is dat hij bij het opzetten van zijn voedselbos een omgekeerde successie heeft toegepast, eerst de grote bomen planten, dan de struiken en pas als die allemaal gevestigd zijn de onderbegroeiing. Ik ben in navolging van hem ook op die manier begonnen met mijn voedselbosje in mijn tuin, maar ik kom daar nu van terug. Ik ga nu meer de successie lijn van de natuur volgen. Eerst de bodem gezond maken en pioniersplanten hun werk laten doen. De bomen die ik al heb geplant, mogen ondertussen wel doorgroeien.
Fantastisch! Blijven schrijven dit is een schitterende inspiratie voor mensen die lichtjaren nahoppen : )
De voedselboscursus, die we volgden op Yggdrasil, was inderdaad interessant, en inspireerde nog meer om tot uitvoer over te gaan. Binnenkort starten we er bij ons aan.