In de vorige podcast heb ik het gehad over bemesten en hoe dat absoluut niet nodig is in een natuurlijke moestuin. Ik legde uit hoe je door organisch materiaal in de bodem te brengen voldoende voedingsstoffen voorziet voor je planten. Een gerelateerde vraag die regelmatig naar voren komt, is hoe het nu precies zit met mulchen en stikstoftekorten. Daar wil ik in deze podcast wat uitgebreider op ingaan.

Mulchen en stikstoftekorten: een veelgehoorde zorg

Vaak wordt gevraagd of verteld, of heeft men ergens gelezen, dat mulchen problemen kan geven met het stikstofaanbod. Het idee is dat door het aanbrengen van organisch materiaal, er een stikstoftekort kan ontstaan, waardoor je planten niet meer goed groeien en je geen goede opbrengsten meer krijgt. Maar klopt dit wel? Volgens mij valt dat reuze mee.

Wanneer je organisch materiaal op je bodem brengt, of dat nu bruin of groen materiaal is, stikstofrijk of stikstofarm, maakt eigenlijk niet zo veel uit. Dit materiaal komt in contact met de bodem, en het bodemleven gaat ermee aan de slag. Het verteert het materiaal, en bij dat verteren komen allerlei voedingsstoffen vrij, waaronder koolstof en stikstof. Deze voedingsstoffen worden gedeeltelijk vrijgegeven voor je planten.

Wat er kan gebeuren, is dat het bodemleven merkt dat er veel voedsel beschikbaar is. Het gaat zich dan spontaan vermenigvuldigen. De omstandigheden zijn ideaal, dus het bodemleven breidt zich sterk uit. Om dit te doen, heeft het uiteraard ook voedingsstoffen nodig, en koolstof en stikstof spelen hierbij een cruciale rol. Het bodemleven neemt deze stoffen op in een bepaalde verhouding: voor elke 25 delen koolstof is ongeveer 1 deel stikstof nodig. Dit is een gemiddelde verhouding, die natuurlijk een beetje kan schommelen.

Stikstofrijk versus stikstofarm materiaal

Als je stikstofrijk materiaal, zoals groen materiaal, op de bodem legt, wordt relatief gezien meer stikstof vrijgegeven en minder koolstof. Het bodemleven merkt dan dat er een overvloed aan stikstof is, maar dat koolstof de beperkende factor wordt. Hierdoor blijft er vaak stikstof over die beschikbaar is voor planten.

Andersom, als je bruin materiaal zoals blad, houtsnippers of stro gebruikt, bevat dit veel meer koolstof dan stikstof. Wanneer dit materiaal wordt afgebroken, komt er een overvloed aan koolstof vrij, maar is er een tekort aan stikstof. Het bodemleven heeft dan niet genoeg stikstof om zich op te bouwen en zal dit actief in de bodem gaan zoeken. Hierdoor wordt alle vrijgekomen stikstof gebruikt voor de opbouw van het bodemleven, en blijft er weinig tot niets over voor je planten. Dit is waar het idee van stikstoftekorten vandaan komt.

Mulchen versus onderwerken

Echter, dit probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, dus in de bodem stopt. Als je mulcht, leg je het materiaal simpelweg op de bodem. Hierdoor ontstaat er een contactzone tussen de bodem en het mulchmateriaal, meestal slechts een centimeter of twee dik. In deze zone is het bodemleven zeer actief en vermenigvuldigt het zich explosief. Als je bruin materiaal gebruikt, kan het zijn dat in deze bovenste laag alle stikstof wordt vastgelegd. Maar de wortels van je planten gaan veel dieper, waar ze voldoende voedingsstoffen vinden. Het fenomeen van stikstofvastlegging speelt dus vooral in de bovenste centimeter en heeft weinig effect op de plantengroei.

Waarom dit verhaal dan toch de ronde doet, snap ik niet goed. Het is slechts een fijne overgangszone waarin eventueel problemen kunnen optreden, en dat vooral in het begin, als je net start met mulchen. Dan moet je bodemleven zich nog aanpassen aan het nieuwe systeem. Na enkele maanden is deze bovenste laag echter verzadigd met bodemleven. Het kan niet meer uitbreiden, en het evenwicht is bereikt. Wanneer bacteriën, schimmels en andere organismen afsterven, komen de voedingsstoffen die ze bevatten weer vrij voor je planten. Dus als er al een probleem is, is dit slechts tijdelijk en beperkt tot de bovenste centimeter.

Problemen bij zaaien?

Een mogelijke uitzondering is wanneer je zaait. Normaal gesproken maak je een zaaigeul, en de wortels van de kiemplantjes gaan snel de diepte in. Wij hebben bijvoorbeeld nooit problemen gemerkt met stikstoftekorten bij het zaaien. Het probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, bijvoorbeeld door te spitten. Als je mest of een groenbemester in de bodem werkt, verspreid je het organisch materiaal over een veel groter gebied, vaak tot wel 20 centimeter diep. Hierdoor wordt het bodemleven over een grotere zone geactiveerd, en kan het stikstoftekort zich over een groter gebied voordoen.

Dit is vooral het geval als je bruin materiaal, zoals blad, houtsnippers of stro, onderwerkt. Het bodemleven heeft dan een tekort aan stikstof om zich op te bouwen en zal alle beschikbare stikstof in de bodem gebruiken, waardoor er weinig overblijft voor je planten. Dit is waar het verhaal van stikstoftekorten vandaan komt, maar het geldt dus vooral als je organisch materiaal onderwerkt, niet als je mulcht.

Onze ervaring met houtsnippers

Wat ik wel moet toegeven, is dat wij in een specifiek geval wel wat problemen hebben gehad. Op een plek waar we al acht à negen jaar houtsnippers gebruiken als mulch, merkten we in het begin dat bladgroenten wat slechter groeiden. Ze bleven kleiner dan in de rest van de tuin, terwijl andere planten, zoals tomaten en courgettes, juist heel goed gedijden. Dit probleem is inmiddels verdwenen, maar het duurde een paar jaar voordat het evenwicht was bereikt.

Wat hier mogelijk speelde, is dat houtsnippers een veel hogere verhouding van koolstof ten opzichte van stikstof hebben. Hierdoor duurde het langer voordat het bodemleven in evenwicht kwam, en was de overgangszone waar stikstof werd vastgelegd mogelijk wat groter dan de gebruikelijke bovenste centimeter. Dit kan verklaren waarom we de eerste jaren wat moeizame groei zagen bij bladgroenten.

Conclusie: mulchen is de oplossing, niet het probleem

Als je mulcht met organisch materiaal zoals blad, gras of andere plantenresten, hoef je je geen zorgen te maken over stikstoftekorten. Dit probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, vooral bruin materiaal zoals houtsnippers of stro. Mulchen daarentegen is een uitstekende manier om je bodem gezond te houden zonder stikstoftekorten te veroorzaken. Het enige wat je nodig hebt is wat geduld, vooral als je net begint. Na enkele maanden is het evenwicht bereikt, en heb je een gezonde, productieve tuin zonder extra bemesting.

Dus, kort samengevat: mulchen is de manier om je bodem gezond te houden, en stikstoftekorten zijn zelden een probleem als je het op de juiste manier aanpakt. Laat de natuur haar werk doen, en je zult zien dat je tuin floreert zonder dat je je zorgen hoeft te maken over bemesting of stikstoftekorten.

Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin