Vorige week heb ik het kort gehad over de invloed van de droogte en hitte op onze tuin. Globaal gezien viel het mee, wat vroeg in de grond zat en al groeide heeft het goed gedaan: de eerste prei, rode biet, erwten, bonen … Bijplanten ging nog wel, maar de plantjes hadden het zeer moeilijk en het was eerder overleven dan groeien dat ze deden. Zaaien was helemaal uit den boze.
Het resultaat is nu dus een tuin met veel lege plekken waar we nu nog boontjes, worteltjes, rammenas, rapen, frill’s, radijsjes en boerenkool bijzaaien en verschillende soorten bladgroenten (andijvie, radicchio, ijsbergsla) uitplanten. Hopelijk blijft het regelmatig regenen de komende maanden!
Maar kan je je tuin eigenlijk wapenen tegen die lange periodes van droogte en hitte? Is er een manier om deze periodes in je tuin te overleven en om ook te kunnen blijven zaaien, planten en oogsten?
Een overzicht van enkele mogelijke oplossingen :-).
Mulchen
Uiteraard blijft de basis een goede bodem, veel organische stof hierin levert een actief bodemleven en een goede bodemstructuur op. Deze bodem kan water opnemen tijdens natte periodes en deze ook opslaan. In droge periodes kan de bodem zo water naar boven brengen en geraken wortels van planten ook makkelijker diep de grond in tijdens hun zoektocht naar water.
En ander belangrijk onderdeel om je planten te helpen tijdens een droge periode is mulchen. Je isoleert je bodem en schermt deze af van de zonnestralen. Hierdoor warmt je bodem niet hard op en verdampt deze veel minder. De bovenste laag blijft dan veel langer vochtig, de omstandigheden in de bodem zijn veel constanter zodat je planten rustig blijven groeien.
Daarnaast hebben wij houtkanten (vergelijkbaar met hagen in een kleine tuin) aangeplant om een micro-klimaat te creëren zodat de wind geen vrij spel heeft en de planten en bodem minder uitdroogt. In de tuin hebben we hier en daar laagstam fruitbomen aangeplant. Er is voldoende ruimte tussen deze bomen zodat de groenten voldoende zon blijven hebben. Planten die graag wat minder zon hebben in de zomer kan je dan rond deze bomen zetten.
Bomen in de tuin?
Het idee hierachter is dat bomen een belangrijke functie hebben in het regelen van watertransport in de bodem. Ze geraken heel diep met hun wortels en kunnen water vanop grote diepte naar boven brengen. Ze verdampen ook wel veel water via hun blad, maar wat weinigen weten is dat ze ‘s nachts onverminderd water blijven oppompen en dit opslaan in de bovenste laag van de bodem.
Ze leggen een voorraad aan van water waar ze tijdens de dag gemakkelijk aankunnen. Maar wanneer je planten onder en rond deze bomen zet, dan kunnen deze daarvan profiteren en zich goed vol met water zuigen ‘s nachts zodat ze overdag beter bestand zijn tegen een straffe zon.
Bomen en hagen op en rond je tuin leveren zo op verschillende manieren een bescherming tegen droogte en zon: afblokken van de wind, schaduw geven aan je groenten en het oppompen van water tijdens de nacht.
En nu de praktijk
Alle bovenstaande maatregelen hebben tot dit jaar altijd goed gewerkt. Droge periodes in het voorjaar waren geen probleem, hittegolven in de zomer werden moeiteloos doorstaan. Het is pas dit jaar dat blijkt dat ook dit systeem niet voldoende is.
Onze bodem is nog altijd goed in orde, maar doordat de droogte begonnen is in het voorjaar bleef ons mulchmateriaal achterwege. Gras verdorde en groeide niet meer, smeerwortel, onze mulchleverancier bij uitstek, is een plant die redelijk wat water nodig heeft en deze hergroeide niet na de eerste maaibeurt. Tegen juli was de meeste mulch op onze bedden verdwenen en had de zon en de wind vrij spel om onze bodem uit te drogen. Mulch bijleggen ging niet want er was niets!
We hebben zomerpostelein volop laten uitgroeien om de bodem te bedekken, onkruiden die opkwamen gebruikten we als mulch en opgeschoten sla en andere oogstresten werden volop verkleind en gebruikt als mulch. Maar dit was niet afdoende om de bodem goed af te schermen en had slechts een beperkt effect.
Ook de bomen hadden niet meer de verhoopte invloed en versterkten zelfs het effect van de droogte. Hierboven had ik al geschreven dat bomen water oppompen en oppervlakkig bewaren tijdens de nacht, maar dat werkt natuurlijk enkel wanneer er voldoende water is. De droogte en hitte hebben zolang geduurd, dat ook bomen het moeilijk kregen en blad lieten vallen. Ze vonden onvoldoende water en droogden op die manier de bodem nog sneller uit. In ons bosje lag de onderste kruidenlaag helemaal plat op de grond, in vele bossen was de onderlaag kurkdroog en gingen struiken kapot. Bomen hebben ook een limiet in het ophalen van water, eens het te droog wordt dan krijg je een averechts effect en drogen ze de bodem sneller uit.
Ook de haagkanten speelden hun rol dit jaar: ze hielden de warme wind uit de tuin, maar in hun zoektocht naar vocht kwamen ze al snel in onze bedden en mulchlaag terecht omdat het daar in het begin nog enigszins vochtig was. Ook dit had een negatief effect op de groei van onze groenten.
Wat met een voedselbos?
Er wordt vaak gezegd dat voedselbossen de oplossing zijn om in onze streken voedsel te kweken ondanks een veranderend klimaat. Maar na deze zomer heb ik hier nog sterkere twijfels over. Bomen leveren om te beginnen enkel vruchten, geen groenten. Wil je nog iets eten van kruiden of groenten moet je die onder en rond de bomen gaan planten. Maar in droge periodes lukt dit niet, bomen drogen de ondergrond enorm uit en alles wat er staat van kruidachtigen en groenten (zelfs knollen) valt droog en sterft af.
Zijn meer bomen in de tuin dan een oplossing? Ik denk het niet na wat ik dit jaar gezien heb.
Is mulchen afdoende om de hitte en droogte op te vangen? Ook hier moet ik negatief op antwoorden, er was gewoon geen materiaal om mee te mulchen.
Wat kan je nog meer doen naar de toekomst toe?
Het was een uitzonderlijke zomer, één die maar om de 40 jaar voorkomt, dus we moeten de huidige weersomstandigheden nu ook niet elk jaar verwachten. Maar toch zullen er steeds meer lange droge, warme en koude, natte periodes zijn.
Hoe je jezelf hiertegen moet wapenen kan ik ook niet direct zeggen. Uiteraard blijft een goede bodem de basis, mulchen moet je zoveel mogelijk blijven doen. Eventueel zelfs met aangekocht materiaal zoals stro om lange droge periodes te overbruggen. Maar dit moet je dan wel op tijd doen voordat de bodem is uitgedroogd.
Vroeger en later zaaien en planten zal ook een noodzaak worden vermoed ik. Bij Yggdrasil zijn we eigenlijk luie tuiniers, wij haasten ons zelden in het voorjaar. Maar misschien moet je stilaan toch proberen om vroeg op het seizoen veel in de grond te krijgen, kan je de juli-maand best wat vergeten en terug volop actief worden in de late zomer zodat je ook mooie oogsten hebt in het najaar. Want de laatste jaren hebben we telkens een warm najaar gekregen.
Water opvangen en bewaren op je terrein in natte periodes wordt ook heel belangrijk, maar hoe doe je dit best in een kleinere tuin? Wij hebben een poel waar alles in terecht komt, maar eens deze vol is loopt ze over en sijpelt het water in de bodem. Een grotere poel met meer reserves? Een vijver waar het water niet kan weglopen?
Ik moet er nog een tijdje over nadenken hoe we de problemen die zich steeds vaker gaan manifesteren de komende jaren moeten aanpakken. Voorkomen gaat niet, je kan enkel proberen om goed voorbereid te zijn. En je merkt het, ik zit momenteel ook nog met meer vragen dan antwoorden 🙂 !
Heb jij tips, manieren waarop jij water opslaat, heb jij wel goede ervaringen met bomen in je tuin? Laat het dan zeker weten in de reacties hieronder, dit onderwerp is zo belangrijk dat we dit samen moeten aanpakken!
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Dag meneer Anrys,
Bomen en landbouw, er zijn prachtige voorbeelden van. Onderstaand artikel (link) las ik net en het is zeer hoopvol en ook mooi, want Afrika moet ook positief in het nieuws komen. Ik hoop dat u ook deugd beleeft aan dit artikel :
https://www.theguardian.com/world/2018/aug/16/regreening-niger-how-magical-gaos-transformed-land . Vriendelijke groet, MB
Mooi artikel idd. Ik denk ook dat bomen onze redding zijn. De juiste bomen zoals bekend in permacultuur.
dag Frank,
1. Een kleine tip hoe ik schaduw gegeven heb aan jonge tere plantjes tegen de felle zon: takken verse bamboe afgesneden en deze id grond gestoken bij de plantjes. Zo waren ze enigzins beschermd tegen de felle zon.
2. Ik moest toch af en toe de jonge plantjes water geven. Om te verhinderen, dat het water zich over de bodem verspreid, en daardoor de bodem verhardt, toeslaat, heb ik een stuk plastic fles zonder bodem en hals, over de plantjes gezet. Als ik dan water gaf, ging het helemaal naar de wortels vh plantje.
NB. Ipv plastic fles gebruik ik tegenwoordig liever een strook koper, tot een cirkel gevouwen: helpt ook tegen slakken (heb ik toch nog last van in natte perioden).
Je zult gewoon moeten irrigeren. En permacultuur betekent dat je water op slimme manier opslaat ne hergebruikt. Ik woon in Italië dus daar zijn dergelijke zomers de norm. Je kunt gewoon niet zonder water voor komkommers, tomaten, pepers etc. Gelukkig hebben wij een onuitputtelijke pozzo. Kop op. Je doet of water geven een zonde is. Dat is het niet. Hoe denk je dat Geoff Lawton de boel in Australië, Jordanië etc. levend houd? Water geven is geen zonde, het is juist het omgekeerde.
Ja natuurlijk, helemaal mee eens. Hier in Griekenland krijgen zelfs de olijfbomen water, anders heb je alleen een boom en geen olijven 🙂
In mijn vorig jaar aangeplante voedselbosje was t hopeloos deze zomer. T eerste wat er mee ophield waren de net aangeplante kruidlaag planten. De bomen redden zich nog redelijk. Ik had op die plek ook nauwelijks water. Idd wel met blad verlies. Ik zag in de tuin van een vriend die al wat langer bestaat dat alles wel vaardde nabij een beek dat maakt t gemakkelijker hoog grondwater. Maar ook zet hij alles boven op elkaar heel gelaagd en dwars door elkaar heen. Dat is nu ook mijn plan. Zodra de regen startte ben ik tegen de bomen aan zowat smeerwortel gaan planten en artemisia; absint alsem. Dit zijn heel harde planten die de bomen beschermen en voeden. Natuurlijk ga ik ook opnieuw mulchen rondom bomen en struiken. Ook ter bescherming van de vorst die straks gaat komen. Tot half oktober ben ik nu van plan sterke vaste planten te planten en daarna zo snel mogelijk wat lage bomen struiken te denken valt aan olijfwilg abrikozen harde en of mediterane planten. Zaaien lukt me niet. Oftwel slakken doen zich te goed of de jonge plantjes verdrogen. Dus komende tijd hard werken veel planten. De winter door.. en in t voorjaar kijken wat er van terecht komt. Oja in de winter of iets ervoor eigenlijk ga ik meer ibc’s neerzetten. En dan maar hopen dat t flink regent in december januari.
Hoi
Ook hier is het droog ,in mijn Kroatie,s tuintje waar ik van mei tot november ben . Maar de oudjes hebben me hier geleerd om smorgens je plantjes met een bekertje water op de voet van de plant te begieten en s,avonds als de zon weg is dat herhalen .Boven de tomaten , paprika,s aubergin,s heb ik een vliesdoek gespannen . Ik maak gebruik van grond water .
Groetjes
Als het regent, dat is toch ook water geven. Maar dan op grotere schaal. Alleen zorgen dat de grond goed is afgedekt voor men hem water geeft. Daar is niets onnatuurlijk aan. Natuurlijk niet overdrijven met water geven, alleen maar als het echt droog is!!!!
Op regelmatige afstand, telkens één dunne rij suikermais zaaien, in oost-west richting. Dan staan de andere planten licht in de schaduw, maar er kan toch nog zon door.Bij felle droogte zoals dit jaar de suikermais water geven!
Maar wij moeten wel allemaal zorgen dat er geen enkele druppel regenwater meer in de riolering loopt. Alles moet opgevangen worden en de overloop in de richting van de tuin. Dat hebben wij met zijn allen dit jaar wel geleerd!!!!
Het is het eerste jaar, voorjaar, dat we permacultuur proberen. Wij hebben het water opgevangen die we tijdens de dag gebruikten … Het water van de groentjes die je gewassen hebt, het water van de douche voordat het op temperatuur was, enzomeer. Hierdoor hadden we dagelijks bijna twee emmers water. Iedere avond gaven we dit water aan een stuk van de moestuin. Samen met een dikke mulchlaag van gras en haagsnoeisel van de paplaurier en de schaduw van onze bomen was dit voldoende. We zijn ook 12 dagen weggeweest zonder dat de moestuin water heeft gekregen en de moestuin heeft dit overleefd. Wat we gezaaid hebben is weliswaar niet opgekomen. Wij zijn aan het denken om eventueel het opgevangen water wat eerder in het voorjaar te verzamelen, alleen weten we nog niet goed hoe we dit gaan doen, omdat er toch plantresten inzitten … (bezinking in je vat of ander opslag materiaal) Ook dachten we om wat strooi nu op te slaan, omdat we niet genoeg mulchmateriaal hadden voor de stukken die we nog niet beplant hadden en het strooi was niet beschikbaar wanneer we het nodig hadden.
Hoi,
ik ben blijven planten en zaaien deze zomer en vochtig gehouden tot de plantjes goed vertrokken waren en mulch materiaal kon ik de hele zomer vinden op het container-
park
Ondanks de droogte (juli 0,5 mm neerslag) nauwelijks minder opbrengst zonder water te geven. Bodem (Noord-Nederland) bestaat klei vermengd met compost. Heb gehele tuin afgedekt met riet, stro, smeerwortel en ander voorradig plantmateriaal. Alleen jonge plantjes even op gang geholpen met scheut water. De blauwe bes in met turf vermengde grond dreigde het wel af te leggen tegen de droogte, een emmer water heeft de struik gered; afgelopen winter stond de struik erg nat en ik denk dat de struik daardoor te weinig diepgaande wortels heeft gemaakt.
Op de moestuin staan rij fruitbomen (O-W) en rijen fruitstruiken (O-W). Rondom de tuin een rij Russische smeerwortel en een deel gewone smeerwortel De Russische variant deed het geweldig, de gewone smeerwortel iets minder. Deze laatste soort heb ik omdat mijn ervaring is dat die meer insecten trekt.
Victor schauberger voelde enkele decennia geleden al ‘nattigheid’. Hij vond onder andere dat door het vrijkomen van koperdeeltjes bij het gebruik van koperen tools de bodem beter vocht zal vasthouden in tegenstelling tot ijzerdeeltjes van de gangbare tools die we gebruiken. in de permacultuur is dit niet van toepassing, maar misschien dat borders met koper tegen de slakken dan dubbel efficiënt kunnen zijn zoals Riet al eerder hier vermeld heeft.
https://www.kopersporen.nl/viktor-schauberger-natuurziener/
Nog een tool gebaseerd op de bevindingen van Viktor is de super imploder. Ik heb er nog geen ervaring mee. Er bestaan filmpjes op youtube van landbouwers die het product ophemelen, maar of het een reclamestunt is of effectief werkt weet ik zelf niet. Mijn tuintje is nog te klein om de investering daarvoor te doen.
http://www.theimploder.com/news/introducing-new-super-imploder
We hebben zelf elders een stukje grond dat overwoekerd is met bramen en netels, met aan 3 kanten bos en de andere kant landbouwgrond, de opzet is om er een voedselbos van te maken, maar momenteel vechten we nog met de bosmaaier tegen de bramen en netels. Omringd door bomen hebben ze weinig last ondervonden van de droogte, zelfs op het stuk dat al 2x gemaaid is blijven bramen uitkomen, dus ik denk ook dat voldoende bomen ook een goede basis blijft voor droogte.
Hey,
Leuk om de info over bomen en houtwal te lezen, nu ben ik extra blij dat ik deze in de tuin gehaald heb.
Onlangs zag ik een filmpje over de oja, een zeer oud systeem om water te geven, dat een bedrijfje in Frankrijk opnieuw produceert. Het is een soort terracotta kruik, die je moet ingraven aan de boom,struik en goed mulchen. Zou veel effectiever zijn dan gewoon water geven en veel minder water laten verloren gaan. Of dit in een groentetuin gaat weet ik echter niet.
In een groentetuin zou je heel veel ollas moeten ingraven om elk plantje van water te voorzien. En vaak zijn de wortels van teeltgroenten niet lang genoeg om bij het water te komen.
Een oude methode in mediterrane landen is grote stenen leggen bij de planten. ‘s Nachts vormt zich dauw op de stenen ( die houden de warmte van de dag vast en door de koudere avondlucht ontstaan dauw). De dauw rolt van de steen in de grond. Bovendien beschemt de steen overdag de grond tegen uitdrogen. Ik woon in Griekenland en heb hier goeie ervaring mee.