Vraag via mail:

Sinds vorige week heb ik een moestuin, voor het eerst. Ik zou graag het principe van mulchen uitproberen. De helft van de tuin zit vol gras en onkruid. De andere stukjes aarde zitten wat winterharde groenten in. Kan ik nu op het gras vast mulch aanbrengen, of moet ik daarmee wachten tot in het najaar? Het lijkt me leuk om 1 of meer heuvelbedden te maken en daarnaast het mulchen uit te proberen.. Las ook over de ‘lasagnetuin’, wat ook doet denken aan mulchen. Heeft u een tip wat te doen met de graszoden? 🙂

Vele vragen zitten er in dit stukje tekst, enkele daarvan probeer ik hieronder te beantwoorden. Let wel, dit is mijn mening over vooral de hügelbedden en lasagne-tuinieren, er zijn ongetwijfeld mensen die hier anders over denken en het ook anders toepassen.

Hügelbedden?

Dit is een toepassing die al bijna honderd jaar bestaat, maar de laatste tijd populair gemaakt is door Sepp Holzer.

Het principe is als volgt: je maakt een heuvel die als basis uit hout bestaat en die je opvult met plantaardig materiaal en ten slotte afdekt met aarde. De heuvel is ongeveer 1 meter hoog en heeft een hellingsgraad tussen de 65 en 80 graden.

Sepp Holzer kwam op het idee om deze constructie te gebruiken omdat bij een storm een grote hoeveelheid dennenbomen omgewaaid was. Hij heeft een stuk grond in de bergen in Oostenrijk met een rotsige bodem waar weinig voeding in zit. De ideale oplossing om verschillende problemen ineens op te lossen waren hügelbedden. De omgewaaide bomen vormen de basis van de piramidevormige heuvels en creëren zo een vruchtbare bodem die lang water vasthoudt en sneller opwarmt. Een belangrijk nadeel van deze vorm van verhoogde bedden is de arbeidsintensieve constructie. Een hügelbed blijft ongeveer vijf tot zes jaar goed, en moet daarna opnieuw opgebouwd worden.

Of zo’n constructie in jouw tuin nuttig is, hangt van verschillende factoren af, maar de reden om een hügelbed aan te leggen mag niet zijn dat Sepp Holzer aan permacultuur doet en nu eenmaal hügelbedden heeft. De reden moet zijn: ik heb een onvruchtbare grond die stenig en moeilijk te verbeteren is. Dit kan in rotsachtig gebied zijn of in een stad. Ook in extreem droge omstandigheden en op heuvelflanken hebben hügelbedden hun nut bewezen.

Het meest waarschijnlijke is dat je op een gewone klei-, zand- of leemgrond tuiniert en dan is een hügelbed niet nodig. Je kan dat hout dat je eventueel te veel hebt beter versnipperen en op die manier aan je bodem toevoegen. Je legt het dan bovenop de bodem waar het werkt als mulch en zo extra voedingsstoffen afgeeft, vocht vasthoudt en de bodem verbetert. De intensiteit van het werk is veel lichter, je bouwt je bodem op voor de lange duur en je hoeft niet elke zes jaar opnieuw te beginnen. Het sluit ook beter aan bij de manier waarop de natuur te werk gaat.

We leven in een gematigd klimaat met een goede bodem, het is dan een beetje raar dat je immens veel werk steekt in het opzetten van hügelbedden. In uitzonderlijke omstandigheden kan het ook hier nuttig zijn, maar hiervoor moet je eerst goed observeren en plannen. Vaak zijn er eenvoudigere, duurzame en minder arbeidsintensieve oplossingen!

Sheet-mulch of lasagne-tuinieren

Dit is een toepassing die vaak in films over permacultuur te zien is. Het lijkt de ideale manier om van een gazon een moestuin te maken. Maar is dat wel zo?

Wat is lasagne-tuinieren? 

Het is een techniek waarbij verschillende afdeklagen op elkaar gestapeld worden, te beginnen met voeding voor de bodem zoals rotsmeel, dan karton of een pak krantenpapier dat nat wordt gemaakt. Daarbovenop komen verschillende lagen van organisch materiaal, zoals compost, mest, hooi, diverse plantenresten en tenslotte houtsnippers of stro. Zo krijg je een heel dikke laag van organisch materiaal, zo’n dertig centimeter of meer, waarmee de grond bedekt is. 

Ik denk dat dit geen goede manier is om je moestuin te starten. In de natuur vind je zo’n dikke mulchlaag niet. In de natuur ligt het minst verteerde materiaal altijd bovenaan en het meest verteerde onderaan. Dat is de normale gang van zaken. Bij sheet-mulching wordt daarmee geen rekening gehouden, en liggen de lagen door elkaar. Een andere vraag is waar je al dat materiaal vandaan moet halen. Zelfs voor een gewone mulchlaag van een tiental centimeter is het voor beginners vaak zoeken naar voldoende materiaal.

Wat met graszoden?

Er zijn verschillende manieren om dit onkruid met gras weg te doen, de eenvoudigste (met het minste werk) is afdekken met karton en mulch. Je trapt alle begroeiing plat, bedekt de bodem met karton en dekt dit karton af met een dikke laag mulch. Dit kan stro, blad of houtsnippers zijn, liefst geen compost.

Het is ook niet de bedoeling om hierop te zaaien en te planten, het afdekken heeft vooral als functie het wegwerken van de begroeiing. Afhankelijk van wat er allemaal staat, volstaan enkele maanden, een jaar of moet je zelfs gedurende 2 jaar afdekken.

Heb je enkel of voornamelijk eenjarige onkruiden, dan volstaat afdekken met karton en mulch en kan je na een enkele maanden je bedden en paden aanleggen. Heb je vooral meerjarige onkruiden zoals brandnetel, zuring, boerenwormkruid en boterbloemen dan moet je toch meer geduld uitoefenen en kan je best rekenen op een dik half jaar. Dek dan af in augustus – september, je kan dan in april je bedden en paden aanleggen.

Bij het aanleggen van de bedden en paden is het de bedoeling dat je het karton (indien dat nog niet volledig verteerd is) en de mulch weghaalt en op de blote bodem je compost aanbrengt. Zeker het karton haal je best weg, anders vormt dit een barrière voor de wortels van je toekomstige groenten.

Indien je start van een grasveld, dan moet je nog meer geduld uitoefenen. Het eerste half jaar zal het gras verdwijnen, maar de zode, de graswortels, blijven veel langer intact. Dikwijls moet je hiervoor zelfs een tweede keer mulch aanbrengen zodat de bodem bedekt blijft. Na ongeveer 1.5 jaar zal ook deze zode grotendeels verdwijnen en kan je beginnen aan de volgende fase, namelijk het aanleggen van de bedden en paden.