De eerste vorst is gepasseerd, de bomen en struiken laten massaal hun blad vallen en de bodem wordt mooi afgedekt. Elk jaar valt er zo een hele hoop organisch materiaal op de bodem (en niet alleen in de herfst) en toch verdwijnt dit allemaal. Het is niet dat je in een bos over een pak bladeren van drie meter diep moet wandelen en dat de bomen tot hun oksels in het blad staan. Hoe komt dit? Waar gaat dat blad en ander afgestorven materiaal naartoe?
Er zijn vele organismen die hier een rol in spelen, maar de voornaamste is toch de regenworm. Een oeroud dier dat over de hele wereld in vochtige en voldoende warme gronden voorkomt. Er zijn vele soorten, zelfs soorten die altijd bovengronds leven waarvan de jongen eerst nog in de bomen leven! Toch is er zeer weinig bekend over deze dieren, zo weinig zelfs dat er volgens wetenschappers soorten aan het uitsterven zijn die ze nog nooit gezien hebben.
Beperkte interesse
De interesse voor de regenworm vanuit wetenschappelijke hoek is altijd zeer klein geweest. Nu nog is het een zeer beperkte groep wetenschappers die onderzoek verricht, naar deze nochtans heel belangrijke organismen. Zonder de regenworm zouden wij waarschijnlijk niet bestaan, zou de wereld zoals wij hem nu kennen waarschijnlijk niet bestaan.
De eerste wetenschapper die serieus onderzoek heeft verricht naar regenwormen was Charles Darwin. Zijn laatste boek is er volledig aan gewijd en er staan verrassende experimenten en conclusies in: The Formation of Vegetable Mould Through the Action of Worms. Dat Charles Darwin zo’n aanhanger was van regenwormen en hun belang voor de vorming van vruchtbare grond inzag is op zijn minst al opvallend te noemen. Tot ver in de 20ste eeuw werden regenwormen nog vaak gezien als plaagdieren die aan de wortels van de planten vraten. Tuiniers waren niet dol op regenwormen en verwijderden ze wanneer mogelijk.
Om de werking van deze dieren beter te begrijpen is onderstaande video heel goed. Je ziet drie soorten wormen: wormen die in de mulchlaag zitten, wormen die in de bovenste 20 cm zitten en pendelaars. Dat zijn wormen die verticaal de diepte ingaan, tot wel 3 meter diep. Daarmee zijn ze de diepst voorkomende organismen in de bodem, buiten bacteriën.
De regenworm doet heel zijn leven niets anders dan organisch materiaal in de bodem trekken en dit opvreten samen met grond. Deze wordt dan uitgepoept. De uitgepoepte grond is op vele vlakken beter dan de gewone grond: een betere structuur, meer voedingsstoffen, betere pH … Op een goede bodem kan je tot 432 wormen tegenkomen per m². Dat komt overeen met zo’n 3 ton regenwormen per hectare. De regenwormen produceren zo rond de 80 ton vruchtbare grond per jaar. Elke korrel grond gaat elk jaar door een regenworm zijn ingewanden.
Ongelooflijk.
Help ze
Een regenworm heeft op zich niet veel nodig: vochtige grond en eten. En eten is organisch materiaal. Niet meer of niet minder. En dan komen ze vanzelf. Ze bouwen hun populatie op en afhankelijk van de omstandigheden kan dit zelfs redelijk snel gaan. Regenwormen leven verschillende jaren, blijven constant grond en organisch materiaal vreten, mengen en je bodem verbeteren. Wil je ze in je tuin hebben dan is mulchen de ideale manier van werken. Je houdt de bodem koel, donker en vochtig en je voorziet eten. En dan geraak je in een vicieuze cirkel, maar een goede deze keer. De regenwormen verbeteren je bodem, ze voelen zich steeds beter en planten zich goed voort. Zolang jij mulcht, blijft deze opbouwende spiraal intact en wordt je bodem verbeterd. De herfst is de ideale periode van het jaar om te mulchen.
Mulchen à volonté
Het blad valt, eenjarigen sterven en vallen op de bodem. Je kan je haag nog scheren, snoeihout versnipperen, je gras voor de laatste keer afmaaien … De mogelijkheden om mulch te verzamelen zijn bijna onbeperkt. Rij erover met een grasmachine, duw het door een versnipperaar, knip het klein met een snoeischaar … Iets fijner materiaal werkt beter voor regenwormen. Dek je bedden goed af met een laag mulch en de regenwormen zullen komen, blijven en zich vermenigvuldigen.
Belangrijk is ook om je bedden heel het jaar door zoveel mogelijk bedekt te houden zodat de wormen in je tuin blijven. Je moet dus niet enkel bloemen zaaien voor de bijen of randplanten voorzien voor natuurlijke vijanden. Het is minstens zo belangrijk om je bodem bedekt te houden zodat je veel regenwormen in je tuin krijgt en houdt. Ze zorgen voor structuur in je bodem, voor meststoffen en een goede groei van je planten. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bodems waarin veel regenwormen aanwezig zijn een aanzienlijk grotere opbrengst hebben.
Geen redenen meer dus om in het najaar niet aan de slag te gaan met blad en houtsnippers en volop te mulchen!
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Dank je wel voor deze verhelderende uitleg! Helpt me om andere mensen te overtuigen hun tuintjes minder proper te houden 😉 .
Hier ligt de tuin onder een dikke laag blad, zelfs van blad van de bomen in de straat. Werk genoeg voor de vele wormen in onze tuin.
Gisteren lag er opeens een pendelaar op mijn snoeihout, mooi om deze te kunnen herkennen aan het platte stuk staart en de rode kop.
Goedendag Tuinmannen en Tuinvrouwen,
Aanbrengen van mulch doe ik het hele jaar door. Mulch blijft bij mij niet beperkt tot blad van bomen en struiken, houtsnippers en gemaaid gras. Alles wat aan “afval” vrij komt blijft liggen op de plek waar het is gegroeid en is bij mij ook mulch. Wat dan langs komt zijn resten van bladgroenten, kool, wortelgewas, enz. Ook struiken van bonen blijven liggen. Alleen het aardappelloof voer ik af. Ook de regenworm en het andere bodemleven willen graag variatie op het menu. Aan een aparte composthoop doe ik niet. Hier ben ik natuurlijk ook te lui voor. Composteren vindt hier plaats op het maaiveld. Een inspiratie om te beginnen met het “Natuurlijk Tuinieren” was bij mij het boek van Sep Holzer met de titel “Holzer’s Permacultuur”. Doe hier mee wat je verstandig lijkt.
Groetend, Wim
Dag Wim,
Boeiend zonder composthoop… Wat doe je met keukenafval, leg je dat zo terug in de tuin tussen de plantjes als mulch? Heb je dan geen last van ratten of slechte geur?
Bedankt voor de verduidelijking!
Goedendag Mel,
Keukenafval in de vorm van snijafval gaat wel als mulch terug naar de tuin. Etensresten gaan niet terug. Alles wat als eten is bereidt wordt voor 99.9% gegeten. Wij wonen in het buitengebied en ik ben in het bezit van een zgn. bietenmolen. Hiermee maalden de boeren hun voederbieten voor de koeien aan stukken. Met deze bietenmolen maal ik ook de grotere delen aan stukken om als mulch te gebruiken. Dit blijven dus veel grotere stukken dan wanneer je het bv. met een grasmaaimachine zou doen. Koolbladeren en loof laat ik ook liggen zonder te verkleinen. Mislukte kolen, bieten enz. worden wel gemalen. Dit geeft geen slechte geur. Volgens mij heeft iedereen met een tuin Ratten, dus ik ook. Ratten houden zich ook op in steden en nieuwbouwwijken. Dus zonder ratten zit je nooit. Ook een composthoop is een eldorado voor Ratten. Hopelijk is hiermee een en ander duidelijker geworden.
Groetend, Wim.
Ja hoor, zeker, bedankt voor de uitleg!
Ik laat ook de buitenste koolbladeren, van prei, van spruitjes, enz. op het land liggen, maar zonder te verkleinen. Doe jij dat misschien? Keukenafval zou ik niet zomaar op het land gooien.
Goedendag Peter,
Zie mijn reactie hierboven op her bericht van Mel.
Groetend, Wim.