Een plant die bij iedereen wel in de tuin opduikt en dan een redelijk hardnekkig (on)kruid blijkt te zijn: Stinkende Gouwe. Bij het uittrekken breekt hij gemakkelijk en indien je hem in zaad laat komen heb je het jaar erop vele nakomelingen. Het is wel een goede bijenplant en ze bloeit redelijk mooi en uitbundig.

Wat vertelt de naam?

De wetenschappelijke naam Chelidonium is afgeleid van het Griekse chelidon dat zwaluw betekent. Volgens sommigen verwijst dat naar het feit dat stinkende gouwe gaat bloeien als de zwaluwen aankomen en gaat verwelken als de zwaluwen vertrekken. Volgens anderen is de plant zo genoemd omdat men meende dat de zwaluwen dit kruid gebruikten om hun jongen te voeden.

Dioscorides (40 – 90 na Chr.) en Plinius (1ste eeuw na Chr.) vermelden dat het gele sap door de zwaluwen gebruikt werd om hun jongen ziende te maken.

Een andere verklaring van de naam luidt dat het een verbastering is van ‘donum coeli’ dat geschenk van de hemel betekent. De alchemisten gebruikten het gele sap immers bij hun pogingen om goud te maken.

Het tweede deel majus (de grotere) staat tegenover Chelidonium minus (de kleinere) wat de vroegere naam was voor speenkruid. De Nederlandse naam ‘stinkende’ verwijst naar de geur van de plant. Gouwe verwijst dan weer naar goud, de kleur van het sap. Een veel gebruikte volksnaam is wrattenkruid omwille van de werking van het sap om wratten te laten verdwijnen.

Hoe ziet de plant eruit?

Stinkende gouwe is een overblijvende, sierlijke plant. Ze blijft ook in de winter groen en behoudt het gele sap dat ook ‘s winters bruikbaar blijft.
Deze plant heeft een dikke wortelstok met veel zijwortels waardoor ze heel goed verankerd zit in de grond. Bij het afbreken van de wortel komt oranje sap vrij. Stinkende gouwe herneemt zijn groei in het vroege voorjaar. De bladeren zijn diep ingesneden en staan in een rozet. Aan de bovenkant zijn ze frisgroen, aan de onderkant eerder blauwgroen. Ze zijn verspreid behaard en zeer diep bochtig ingesneden waardoor ze een beetje lijken op eikenbladeren volgens sommigen. Maar je zal ze er zeker niet mee verwarren! Het eindblaadje is het grootst. De bladeren zijn erg decoratief. De broze stengels zijn hol en bevatten geel sap.

Van mei tot oktober staan helgele bloemen bovenaan de bloeistengel die zich verheft uit de rozet. Ze staan met 2 tot 6 bij elkaar in een los scherm. De bloem heeft vier bloemblaadjes zoals een kruisbloemige maar veel meer meeldraden, wat typisch is voor de papaverfamilie. Deze prachtige en opvallende bloemen sieren gedurende een lange periode de tuin.

De vruchtjes zijn heel smalle hauwtjes maar het zijn geen echte hauwtjes omdat ze het tussenschot missen. De zaden die ze bevatten blijven tot vijf jaar kiemkrachtig. Het is een snelgroeiende en teergebouwde, soms woekerende plant.

Waar vind je ze?

Stinkende gouwe is inheems in gematigd Europa, Noordwest-Afrika, West en Noord-Azië. Het is een algemeen voorkomende soort in onze gebieden. Ze groeit graag op stikstofrijke, vochtige, kalkhoudende grond onder heggen en bomen en dus schaduwrijke plaatsen. Ze groeit langs en op oude muren, in lichte loofbossen en op stortplaatsen.

Gebruik

Omwille van de vele alkaloïden die de plant bevat is ze niet bruikbaar in de keuken. Ze wordt beschouwd als onkruid maar het is een eeuwenoude medicinale plant.

Doorheen de geschiedenis is stinkende gouwe vaak aangewend als geneesmiddel bij oogziekten, gal- en leverkwalen, huidproblemen en ter verlichting van krampen van de ingewanden.

Aan het gele sap werd reeds in de Oudheid geneeskracht toegeschreven bij oogziekten. Later werd het beschouwd als een middel bij staar of vertroebeling van de ogen. Men noemde de plant daarom ook ‘ogenklaar’. Omdat het sap ook een gunstige invloed zou hebben op sproeten, wratten en andere huidaandoeningen werd de plant ook wrattenkruid genoemd. Op basis van de signatuurleer stond het gele sap voor galsap en de plant werd beschouwd als werkzaam bij gal- en leverproblemen.

Omwille van het gehalte aan alkaloïden is het inwendig gebruik van stinkende gouwe niet veilig. Bij het aanstippen van wratten moet je erop letten de omringende huid niet aan te stippen.

Geert Verhelst bespreekt uitgebreid dit kruid in zijn boek ‘Groot handboek geneeskrachtige kruiden‘ net als Maria Treben in ‘Gezondheid uit de apotheek van God‘.

In de tuin

Het sap van stinkende gouwe bevat alkaloïden waardoor de plant giftig is voor de meeste dieren. De plant heeft een grote waarde voor de pollen die de honingbijen komen halen. Ze foerageren erg druk op deze plant als er voldoende in de omgeving van de bijenkast staan. Ook zandbijen, groefbijen, metselbijen en hommels weten de plant te vinden.

Mieren houden van stinkende gouwe omwille van de zaadjes die een mierenbroodje, dit is een zoete zaadsluier, bevatten. Zo wordt stinkende gouwe verspreid.

En tot slot: het is een mooie, rijkbloeiende plant.