Ik krijg heel veel mails binnen waarin ik problemen voorgeschoteld krijg. Mensen geven soms ook een oplossing erbij en vragen dan of dat misschien de manier is waarop ik het zou doen. Maar het is dikwijls niet zo eenvoudig om op die vragen te antwoorden, want op welke manier kan je eigenlijk het best antwoorden op vragen over problemen in de tuin?
Het lijkt misschien raar dat ik dat op die manier verwoord, want uiteindelijk wil jij, als je een vraag stelt, gewoon een oplossing voor je probleem. Maar in een natuurlijke tuin, als je met permacultuur bezig bent, dan weet je dat al: een direct antwoord is vaak niet de juiste oplossing voor jouw specifieke situatie. En wat ik daarmee bedoel, dat leg ik graag uit in deze podcast.
Starten met waarom
Afgelopen week heb ik een korte lezing gevolgd van Laurens Van Dessel, die in zijn vrije tijd actief bezig is met voedselbossen, met permacultuur en met vele zaken daar rond. Maar als job, wat hij in zijn dagelijks leven doet, is hij marketeer die vooral bezig is met storytelling. Hij heeft dat ook aangetoond, bijvoorbeeld met de site Eten Uit het Bos, waar hij verschillende permacultuurprojecten is gaan bezoeken en eigenlijk een beetje het verhaal vertelt van wat er allemaal gebeurt en wat mensen daar doen.
Tijdens die lezing gaf hij wat uitleg – storytelling een heel uitgebreid onderwerp – over wat je als bedrijf of als persoon kan doen om mensen geboeid te houden en het interessant te maken, bijvoorbeeld op sociale media. Hij haalde daar tien tips uit, en één daarvan heb ik heel goed onthouden: dat je moet inspelen op of vertrekken vanuit het waarom van je project, je dienst of wat je doet, en dat dan automatisch de hoe ook wel duidelijk wordt.
Zo werkt het bij ons
Dat klonk mij vertrouwd, want dat is uiteindelijk ook wat ik probeer te doen, en wat je zeker ook in permacultuur moet doen. Het is heel moeilijk om te zeggen tegen mensen: je moet dat zo doen. Het is belangrijker dat je weet waarom je iets moet doen en wat daar allemaal achter zit. Dan vind je meestal ook wel het hoe dat voor jou van toepassing is.
Daarom ook, als ik cursussen geef of mails beantwoord, zeg ik altijd: “Ik vertel wat wij doen, in onze situatie.” Dat is als laatste toevoegsel na de uitleg van een oplossing toch wel belangrijk, omdat het onze manier van werken is, op onze bodem, in onze omstandigheden. Het kan perfect zijn dat het helemaal anders werkt bij jou.
Mulchen in het najaar
Bijvoorbeeld als het over mulchen gaat in deze periode, dan komen er altijd vragen over de dikte, over het materiaal, over wanneer je moet mulchen en wat je allemaal kan gebruiken. In deze tijd van het jaar gaat het heel vaak over mulchen: welke materialen mag je gebruiken, verzuurt de bodem niet, moet je het weghalen in het voorjaar? Dat zijn allemaal vragen die op zich eenvoudig lijken, maar als je wat dieper kijkt, merk je dat het allemaal sterk afhankelijk is van je bodemactiviteit, van de materialen die je gebruikt – eikenblad of lindeblad bijvoorbeeld – van hoe fijn je ze maakt, of je dat volledig op de bodem legt of gedeeltelijk laat verteren, of je het verzamelt met een grasmachine of in stukken knipt met een haagschaar.
Dat maakt allemaal verschil en heeft invloed op de verteringssnelheid. En ook: wanneer wil je het weg hebben van je bedden? Wij zijn luie tuiniers, wij laten alles lang liggen, laten de natuur haar werk doen en wachten tot de temperatuur van de bodem voldoende opgelopen is, tot het bodemleven heel actief is. Wij beginnen meestal pas begin mei met het grootste deel van onze tuin te zaaien en te planten. Dat is redelijk laat, maar dat speelt allemaal een rol.
De temperatuur speelt mee. Lig jij in Friesland met je tuin of aan de zee in Vlaanderen, dat is een enorm verschil. Heb je een microklimaat, lig je in een stad of op een open plek, op een helling aan de noordkant waar veel wind en open ruimte is – dat maakt allemaal verschil in temperaturen, in nachttemperaturen.
Er zijn dus heel veel factoren die het resultaat beïnvloeden, en die ook bepalen hoe je iets het best aanpakt. En dat maakt het zo moeilijk om te zeggen tegen iemand: “Je moet dat zo doen.” Daarom vind ik het veel belangrijker dat wij in een cursus uitleggen waarom je iets doet en wat het effect zal zijn. Hoe je dat zelf het best kan aanpakken, volgt daar meestal vanzelf uit.
Ideaal? Observeren en experimenteren
Of, wat volgens mij het ideale is: dat je het zelf ontdekt door te observeren en te experimenteren. Dat is ook een belangrijke denk ik: dat je moet leren om dingen te proberen en te durven, wetende dat het kan mislukken. We zijn dat een beetje afgeleerd. Op school leren we de manier waarop het moet. Op het werk leer je een stramien dat je moet volgen. Als je gaat koken, heb je een recept waarin stap voor stap staat wat je moet doen. En het idee is dan: als je die volgorde volgt, kom je tot een goed resultaat.
Dat kan in sommige delen van je leven kloppen, maar in een tuin werkt dat zelden zo. In permacultuur en natuurlijk tuinieren draait het niet om “de juiste manier” – die bestaat niet. Er zijn zoveel externe factoren die alles beïnvloeden, waarvan misschien wel de belangrijkste jouw manier van werken is. Het gaat niet om de juiste manier, maar om de juiste omgeving, de juiste context, het juiste geheel van factoren.
Wat bij ons werkt, in onze omstandigheden, met onze bodem, onze voorgeschiedenis en onze doelen, kan bij jou totaal anders uitpakken. Misschien heb jij andere doelen, een ander ritme, andere materialen of gewoon minder tijd. En dan moet het dus ook op een andere manier.
Veel theorie en achtergrond
Daarom besteden we in onze cursussen veel tijd aan het theoretische gedeelte. Dat lijkt misschien vreemd – theorie in een tuinierscursus – maar eigenlijk is dat heel logisch, zeker als je natuurlijk wilt tuinieren. Er is zoveel kennis nodig om te begrijpen wat er allemaal gebeurt en waarom je iets doet. Als je dat weet, begrijp je ook beter hoe je het kunt doen.
Als je weet waarom je gaat mulchen, waarom het najaar daar zo’n goede periode voor is, wat er gebeurt met het blad of ander materiaal, waarom je beter bruin materiaal gebruikt dan groen, waarom je de dikte van je mulchlaag aanpast aan de weersomstandigheden – dan begrijp je wat er gebeurt. En dan weet je ook waarom je het soms beter dunner doet, om vroeger een vrije bodem te hebben. Al die “waaroms” samen geven je een goed beeld van het “hoe”.
En natuurlijk moet je daarna altijd nog proberen, testen, aanpassen aan jouw omstandigheden. Want, ik geef het eerlijk toe, ook wij maken nog altijd fouten. Dat hoort erbij. De omstandigheden veranderen elk jaar, en dat betekent dat je blijft leren, met vallen en opstaan. De fouten worden kleiner, maar verdwijnen nooit helemaal. En dat is goed, want het houdt je scherp.
Geen juist antwoord
Dus voor iedereen die een vraag stelt – niet alleen aan mij, maar op alle mogelijke platformen of gewoon aan zichzelf – er is geen juist antwoord. Er is alleen jouw manier van werken, op jouw bodem, in jouw context, in relatie met alles wat daar leeft, onder en boven de grond. Ook bv. met medetuiniers moet je vaak zoeken naar een evenwicht tussen ieders manier van werken en verwachtingen.
Dat maakt sommige mensen onzeker, maar dat hoeft niet. Het zou je niet bang moeten maken, maar nieuwsgierig. Nieuwsgierig om dingen te proberen, te observeren, te leren. Weten dat fouten erbij horen, dat iedereen zoekende is. Zelfs mensen die al jaren tuinieren – ook wij.
Ik heb dit jaar bijvoorbeeld enorm veel bijgeleerd over de bodem door samen te werken met de Bodempioniers. En zo leer ik elk jaar weer iets nieuws. Over compost, over het kweken van tomaten, over mulch. Iedereen, ook wie al lang bezig is, blijft bijleren. Zolang je jezelf maar nieuwsgierig opstelt en de notie van perfectie loslaat. Want perfectie bestaat niet in de tuin.
Elk jaar anders
Elk jaar zijn de weersomstandigheden anders, en elk jaar mislukt er wel iets. Soms één of twee teelten, om redenen die je niet altijd begrijpt. Soms lukt iets nergens: een jaar lang was peterselie moeilijk te vinden, nergens groeide het goed, ook niet bij ons. Het jaar daarna was het kervel of pompoen. Dan denk je misschien dat jij iets fout gedaan hebt, maar vaak zijn het gewoon de omstandigheden.
Observeren, experimenteren, durven proberen – dat is wat telt. Als je de waarom begrijpt, vind je vroeg of laat jouw hoe. En blijkbaar geldt dat niet alleen in de tuin, maar in zoveel andere domeinen van het leven.
Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!
Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin