Het belang van bodems, ik heb het hier al vaak verteld, wordt dikwijls onderschat of is simpelweg niet bekend. Voor een Natuurlijke Tuin is bodemzorg de absolute basis. Alles vertrekt immers met een bodem die rijk is aan organisch materiaal en zo een rijk bodemleven kan onderhouden.

Het boek ‘Topsoil and Civilization‘ (1955), overloopt de geschiedenis van de opkomst en neergang van grote oude civilisaties in Griekenland, Mesopotamië, de Nijldelta, West-Europa, … Niet alleen de geschiedenis op zich is interessant, vooral de link die gelegd wordt met de bodemzorg is fascinerend.

Verband bodem en leven

Het boek begint in de inleiding met het citaat:

De beschaafde mens heeft de hele wereld veroverd en liet in zijn voetsporen woestijnen achter.

Dat vat eigenlijk de volledige boodschap van het boek goed samen. Er blijkt verrassend genoeg een duidelijk verband te zijn tussen het afnemen van de bodemvruchtbaarheid in bepaalde gebieden en het opkomen en ondergaan van beschavingen.

Er zijn maar enkele gebieden in de hele wereld waar de mens meer dan duizend jaar de bodemvruchtbaarheid heeft weten te behouden, en deze streken vormen dan ook de ontstaansgebieden van de mensheid. In alle andere gebieden over de hele wereld kan een gebied maar enkele generaties vruchtbaar gehouden worden en bereikt een beschaving zijn hoogtepunt. Hierna gaat de bodemvruchtbaarheid steil naar beneden, gevolgd door de aanwezige beschaving.

Vreemd genoeg wordt dit verband door historici niet of nauwelijks gelegd. Er wordt wel dikwijls verwezen naar expansiedrang voor het beginnen van oorlogen, maar de oorzaak van de expansiedrang wordt niet gegeven. Bijna altijd is de oorzaak uitgeputte eigen bodems en moet men elders op zoek naar nieuwe, vruchtbare gronden.

Elke beschaving maakt deze fout

In het boek worden vele oude beschavingen besproken en telkens is er een link met het degraderen van de landbouwbodems en de ondergang van een beschaving. Blijkbaar is de kennis over bodems zo gering dat in de laatste 6000 jaar iedere beschaving dezelfde fout maakte.

Ook wij zijn nu niet beter bezig. Onze beschaving is sinds het begin van de 19de eeuw aan het groeien en zal zijn piek bijna bereiken. Na een 4-tal generaties zal ook bij ons de verminderde vruchtbaarheid en opbrengsten van de landbouwgronden voor onrusten en tekorten zorgen waarna onze beschaving zal afkalven.

In vroegere tijden konden beschavingen zoals de Grieken en Romeinen nog via veroveringen nieuwe vruchtbare gronden aanboren, voor ons is dit onmogelijk. Er is simpelweg geen onontgonnen gebied meer op aarde!

De boodschap van dit boek is heel duidelijk (en dat al in 1955!): denk aan de bodemvruchtbaarheid, denk aan het duurzaam bewerken van de bodem, anders gaan we regelrecht naar de verdoemenis!

Overzicht

Het boek begint met een uitgebreide inleiding waarin kort wordt uitgelegd waarom een beschaving zo afhankelijk is van vruchtbare gronden. Daarna worden verschillende geografische gebieden bekeken doorheen de geschiedenis. Zo worden opgang en ondergang van verschillende beschavingen in de Nijldelta, in het Middellandse Zeegebied en in Mesopotamië bekeken.

Mijn kritiek op dit aangenaam lezend boek is dat het na een  tijdje langdradig wordt omdat het overzicht altijd terugkomt op dezelfde feiten. Na enkele beschrijvingen van de op- en neergang van een beschaving weet je al hoe de rest gaat verlopen en mochten de laatste beschavingen iets beknopter worden besproken.

Wat vooral goed is aan het boek is dat je beseft dat vroegere beschavingen het verband nooit zagen en leefden alsof de bomen tot in de hemel groeiden. Wanneer je dan naar onze huidige manier van leven kijkt, moet je wel even slikken. Hieruit blijkt toch maar weer dat de mensheid niet leert uit vroegere fouten.

Het boek is in het Engels geschreven maar niet meer eenvoudig te verkrijgen. Misschien dat een Google-search iets oplevert, indien u wilt kan ik u een digitale versie doorsturen in pdf-formaat (Stuur maar een berichtje indien u geïnteresseerd bent).

Een uitgebreidere versie is het boek van David Montgomery: Dirt: The Erosion of Civilizations. Hierin wordt het ontstaan van de bodems uitgelegd, de geschiedenis van beschavingen en hun samenhang met de bodemkwaliteit en het boek bevat ook – omdat het een recenter boek is – een uitgebreid stuk over de moderne landbouw en de gevolgen voor onze beschaving.

Ik heb dit boek nog niet gelezen maar het staat op mijn ‘nog te lezen lijst(je)’ :-).

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!