Een plant waarvan je hoopt dat zij in het voorjaar niet opkomt is haagwinde. Eens gevestigd in een tuin is het bijna onmogelijk om ze weg te krijgen, wat je ook onderneemt. Toch is het een plant met mooie bloemen die snel een afsluiting kan vol groeien. Maar of zij echt geschikt is als haagplant of zelfs maar als tuinplant …

Haagwinde (Convolvulus Sepium of Calystegia sepium)

Je windt zo graag om elke haag,
waar jij maar bij kunt komen,
je stengels vol met bladeren;
waarin ik net zoals vandaag
zo fijn kan zitten dromen.

Je knap gedraaide knoppen zijn
een fraai gezicht voor groot en klein;
net als je witte klokken, die
ik ook zo graag van binnen zie.

Uit: Bloemenkinderen van de wegkant

Cicely Mary Barker

Gevreesd onkruid

Haagwinde heeft inderdaad prachtige, witte bloemen maar wie ziet ze niet liever bij de buur dan in de eigen tuin?

Haagwinde is immers een gevreesd onkruid. Haagwinde is wereldwijd verspreid in de gematigde klimaatzones. Ze groeit op alle grondsoorten maar houdt toch vooral van natte tot vochtige, voedselrijke grond en van wat zon. Zoals de naam zegt, groeit ze graag in heggen en hagen maar ook langs rietkanten. Ze sterft bovengronds af in de winter maar ze overwintert met wortelstokken en van daaruit groeit ze snel omhoog naar het licht. De bebladerde stengels zijn linksdraaiend en winden zich om andere planten, palen, takken en omheiningen. ‘De stengeltoppen maken een zoekbeweging door met de top, tegen de richting van de zon in, een cirkel te beschrijven in ongeveer twee uur.’ *

De niet windende stengel kan met de top de grond inboren en daar een knolletje vormen en overwinteren. Soms zijn er sterk vertakte uitlopers die over de grond kruipen tot ze een hard voorwerp tegenkomen. Hier groeien ze de grond in, worden dikker, vormen wortels die de scheut de grond intrekken en deze vormen dan weer windende stengels. De wortels kunnen tot 1 meter diep groeien.

Heel haar groeiwijze is vervat in haar naam, ook de wetenschappelijke naam ‘convolvulvus’ betekent  ‘winde’ en ‘sepium’ wil zeggen ‘van de hagen’. Haagwinde is een onvermoeibare groeier die telkens opnieuw begint en eens boven in een plant, bedekt ze die volledig en neemt zo alle licht weg.

Pispotje

De bladeren staan afwisselend aan de stengel, ze zijn pijlvormig en hebben een diepe hartinsnijding. De bloemknoppen zijn puntvormig gedraaid en staan op lange stelen in de bladoksels. Haagwinde bloeit van juni tot september met sneeuwwitte, trechtervormige bloemen die tot 7 cm lang kunnen zijn. Omwille van hun vorm worden ze ook wel pispotjes genoemd, vooral in Nederland. Vijf meeldraden omsluiten de stamper zodat ze samen een kolom vormen in het midden van de bloem. De bijna reukloze bloemen bloeien maar één dag en sluiten zich bij somber weer of regen. Na bestuiving ontstaat er een doosvrucht met 1 tot 4 zaden die 1 tot 5 jaar kiemkrachtig blijven. Ze verspreiden zich in de onmiddellijke omgeving en zijn vrij goed bestand tegen vuur. Volgens de ene bron sluiten de bloemen ‘s nachts, volgens een andere gaan ze open bij heldere maannachten en volgens nog een andere blijven ze ‘s nachts open. Ik denk dat ik eens ‘s nachts moet gaan kijken om te zien wie er nu gelijk heeft.

Voedselbron

De bloemen worden bezocht door bijen, hommels, vuurvlindertjes en zweefvliegen. Volgens één bron ook door de windepijlstaart of Agrius convolvuli. Ik heb echter bijna uitsluitend gevonden dat de windpijlstaart ‘s nachts en bij avondschemering fourageert op vele bloemen maar een absolute voorkeur heeft voor welriekende en voor siertabak. Hij vliegt o.a. ook op kamperfoelie, teunisbloem en nachtschade.

Haagwinde is vooral belangrijk als voedselplant voor de rups van de windepijlstaart, een rups die 10 cm groot wordt en verschillende kleuren kan hebben. Ook de vlinder is groot met een vleugelspanwijdte tot 13 cm en een roltong van 15 cm. De vlinder gaat niet op de bloem zitten maar blijft ervoor hangen terwijl hij met zijn lange tong de nectar opzoekt.  Het is een trekvlinder die ieder jaar in België aanwezig is. De windepijlstaart kan onze winter niet overleven omdat de poppen koudegevoelig zijn. Met hoge snelheid, tot 50 km per uur, vliegen ze massaal vanuit Noord-Afrika of van de Middellandse Zee naar België en Nederland. Ook dat gebeurt ‘s nachts. Hier brengen deze vlinders dan een 2de generatie voort die vliegt van augustus tot oktober.

Laxatieve werking

Haagwinde is vanouds gekend om haar sterke purgatieve eigenschappen, je kan er dus best niet zelf mee experimenteren. Apotheker Daems  vermeldt in ‘Geneeskruiden. Van onkruid tot geneesmiddel.’ dat men de wortel gebruikt als laxatief.

Paarden, schapen, geiten en varkens eten de plant graag.  Nochtans, alle vraatzucht ten spijt, blijft haagwinde lekker woekeren.

Verwijderen?

Omdat deze mooi bloeiende plant zo uitbundig groeit en zich overal omheen windt willen we ze toch liever niet teveel in onze tuin. Wil je ze inperken, dan kan je best goed mulchen en nadien kan je de wortels relatief gemakkelijk  maar voorzichtig uithalen door de grond even op te lichten met een spitvork. Let wel op: het is een sterke plant en elk stukje dat blijft zitten, loopt opnieuw uit.

Haagwinde gelijkt op akkerwinde maar haagwinde heeft meestal grote, witte bloemen terwijl akkerwinde kleinere, roze bloemen heeft. Het beste kan je het verschil zien aan de bladeren die bij akkerwinde niet ingesneden zijn bovenaan. Maar over akkerwinde een andere keer.

Toch iets positief?

Te midden van alle verdelgingsmethoden vond ik toch nog een positief geluid over de haagwinde: ‘Om zijn schoonheid laat ik echter toch altijd één exemplaar in mijn tuin ongemoeid. Deze plant klimt tegen een grote buksboom aan de rand van een vijver, waar in augustus de grote witte trompetten schitterend uitkomen tegen het donkergroene gebladerte, terwijl in de herfst voor het invallen van de vorst, ieder blad er als een gouden hartje uitziet.’

Ik denk dat dat de beste houding is: als je ze dan toch in de tuin hebt, probeer ze weg te houden van de voedselplanten en geniet van de bloemen. Vergeet even dat het een woekeraar is. En dan zie je dat het een sierlijke plant is met prachtige bloemen die ook de lieflijke naam van ‘lievevrouweglazeke’ draagt.

* ‘Onkruiden herkennen’ Ing. H Glas, ISBN 978 90 5439 177 7

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!