Je hoort het vaak: tuinieren is ontspannend, het werkt therapeutisch.

In de voorbije weken stootte ik op enkele teksten die allemaal over hetzelfde handelden: de tijd en ons tijdsbesef met de daaraan verbonden
gevolgen. De tijd is al altijd iets mysterieus geweest, vele filosofen hebben er zich het hoofd over gebroken maar men weet nog steeds niet wat de
tijd nu precies is.

Tijd is cyclisch

Als we de geschiedenis bekijken zien we dat men vroeger in vele culturen de tijd als iets cyclisch zag: hij komt steeds terug. Denken we aan het ritme van de seizoenen, de afwisseling van dag en nacht, het ritme van de maan. De gehele natuur lijkt cyclisch: een zaadje ontkiemt, de plant groeit, bloeit, komt in zaad en het gehele proces herbegint en zo zijn er nog vele voorbeelden.

Maar de mens is in de loop van de geschiedenis de tijd gaan indelen om gemakkelijker afspraken te kunnen maken. Zo zien we dat de Romeinen
de dag indeelden in 12 gelijke delen en de nacht in vier. Aangezien er ‘s nachts niet zoveel te regelen viel, was een ruwe indeling ruim voldoende. Overdag werd het wat preciezer, overdag wil zeggen: als het licht was want kunstlicht was nog onbekend, op een kaarsvlam of oliepitje na. De 12 uren gingen van zonsopgang tot zonsondergang. Het ene uur was dus het andere niet.

Tijd wordt lineair

Ik herinner me als ik dat in het eerste Middelbaar vertelde dat de leerlingen me dan altijd verwonderd vroegen: maar hoe wisten ze dan hoe laat het echt was? Wij zijn ondertussen immers zo gewoon dat onze tijd minutieus is ingedeeld dat we ons niet kunnen voorstellen dat we met zo’n onnauwkeurige tijdsindeling zouden leven. Als je bedenkt dat men bij sportprestaties rekent met honderdsten van seconden! Maar hoe nauwkeuriger onze horloges worden, hoe sneller de tijd vooruit schiet en hoe meer we het gevoel krijgen dat we te weinig tijd hebben.

Door de tijd op te delen, is hij immers niet meer cyclisch maar lineair. We denken, ja we zijn ervan overtuigd dat de tijd voortdurend stroomt van het verleden over het heden naar de toekomst. Dit veroorzaakt een gevoel van gejaagdheid, we komen tijd tekort. Hieruit ontstaat lichamelijke en  emotionele spanning, nervositeit en angst.

In onze cultuur hebben we voor heel veel dingen geen tijd. We haasten ons van het een naar het nader, gedreven door het uurwerk. Onze agenda’s staan overvol. Dat maakt ons nu precies ziek, we lijden vooral aan ‘haastziekten’.

Haastziekten

In zijn boek ‘Een nieuw model in de geneeskunde’ schrijft Dr. Larry Dossey:

De onderbewuste boodschap van het horloge en de klok is: haast je, de tijd gaat voorbij, het leven loopt ten einde en spoedig is het te laat. Het belangrijkste aspect van deze door onze horloges opgewekte suggestie is dat de externe gewaarwording van een voorbijsnellende tijd ook onze interne uurwerken sneller doet lopen. (Alles wat aan periodiciteit onderhevig is, kan als een uurwerk worden beschouwd, met inbegrip van tal van fysiologische functies.) Onze gehaastheid resulteert in een versnelling van bepaalde lichaamsritmes, waaronder de hartslag en de ademhalingssnelheid. Deze kunnen worden gevolgd door een aanzienlijke verhoging van de bloeddruk en een versterkte afscheiding in het bloed van bepaalde hormonen die een rol spelen in de stressrespons van ons lichaam. … het eindresultaat is vaak de een of andere ‘haastziekte’ — die zich manifesteert in de vorm van hartaandoeningen, hoge bloeddruk of een afname van onze immuniteitsfuncties, resulterend in een grotere gevoeligheid voor infecties of kanker.

Als we de tijd echter niet als stromend aanvoelen, brengt dit een gevoel van kalmte en rust. Het is het gevoel van verbondenheid met het grote geheel, het gevoel van ontspanning in tegenstelling tot tijdnood en haast. Alle ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatietechnieken, relaxatietechnieken kunnen als tijdtherapieën beschouwd worden.

Tuinwerk is ontspannen

Zo kan ook het tuinwerk, wandelen of het bezig zijn met een hobby ontspanning brengen. Het belangrijkste is dat je hierbij de tijd vergeet … Beschouw je het onderhoud in de tuin als een opdracht, doe je het niet graag en wil je er zo min mogelijk tijd voor uittrekken, dan is de kans klein dat het ontspannend en therapeutisch werkt. Het heeft immers alles te maken met het gevoel en het tijdsbesef dat je krijgt terwijl je in de tuin bezig bent. Als ik op mijn eentje bezig ben in de tuin met een rustig werkje of als ik niet iets bepaalds MOET gedaan krijgen, dan ga ik er vaak zo in op dat ik de tijd gewoon vergeet. Opeens besef je: oei, de zon staat al veel lager, de tijd is voorbij gevlogen! Het zijn momenten of uren van genieten waarbij de tijd geen rol speelt. Een periode geen besef van tijd hebben, dat is wat therapeutisch werkt. Je bent dan immers volledig ontspannen want je bent uit de tijd gestapt. En dat werkt helend.

Het betekent niet dat we geen uurwerk of agenda meer moeten gebruiken, deze zijn immers nodig om het dagelijkse samenleven mogelijk te maken. Maar de lineaire tijd of kloktijd moet afgewisseld worden met perioden, momenten van innerlijke tijd of expanderende tijd, zo blijven we gezond.

Joke Hermsen schrijft hierover in haar boeken ‘Windstilte van de ziel’ en ‘Stil de tijd’. Zij verbindt de innerlijke tijd of het uit de lineaire tijd stappen met kansen geven aan creativiteit en nieuwe ideeën. Zolang we in de lineaire tijd zitten is daar geen plaats voor. Dagdromen, wandelen in de natuur kunnen je ook uit de tijd laten stappen als je maar niet via de koptelefoon verbonden blijft met de buitenwereld of lineaire tijd …

Ik mis het nutteloze en het belangeloze; ik mis het studeren van
iets dat nergens toe dient. We zijn een wereld ingegaan waarin we
alleen nog maar de tijd en het recht hebben iets te DOEN.

Benoite Groult, Een eigen gezicht

In het zand, aan de rand van de zee als aan de rand van de tijd,
heb je geen leeftijd meer, vind je een soort onschuld terug.

Benoite Groult, Een eigen gezicht

Deze tekst verscheen eerder in ‘De Sapstroom’, het tijdschrift van Yggdrasil

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!