Wat is veerkracht in de tuin? Op zowat alle domeinen kan je het hebben over veerkracht: veerkracht van de bodem opbouwen, veerkracht van je bodemleven, veerkracht tegen de wisselende weeromstandigheden. De lijst is nagenoeg oneindig.
Maar zelfs in die lange lijst wordt vaak veerkracht van de tuinier zelf vergeten. En dat is eigenlijk belangrijker dan alle bovenstaande elementen. Want geen tuinier, geen tuin.
De tuin begint bij de bodem?
Wanneer je over natuurlijk tuinieren praat, dan kom je steevast bij de bodem uit. Het is de basis van alles, een uitstekende bodem met veel organisch materiaal is het ideaal dat je nastreeft. Het zorgt voor een stabiel bodemvoedselweb, voor gezonde planten die weinig gevoelig zijn voor plagen en ziektes en heeft zo een enorme impact op alles wat er gebeurt in de tuin.
Maar die bodem is vaak van een bedroevende kwaliteit wanneer je begint. Sommigen starten op een bodem die al jaren verzorgd en gevoed is door een goede tuinier, maar de kans is groter dat er wordt gestart op een oude landbouwgrond, een verwaarloosd terrein, op opgevoerde grond na bouwwerken of op een grasveld dat wordt omgevormd.
Elke startsituatie heeft zijn voor- en nadelen, maar de bodem laat telkens te wensen over. Het vraagt dan een grote investering van tijd, werk en soms geld om dit om te keren. Er moet geplant worden, er moet gemulcht worden, er moet organisch materiaal de bodem in, er moeten randen aangelegd worden om het ecosysteem op te bouwen. Er kan zoveel gedaan worden in de eerste jaren om je tuin op te bouwen. En hier ligt vaak het probleem.
Een natuurlijke tuin starten is niet evident
Een natuurlijke tuin is niet eenvoudig om op te starten, toch niet zoals de meesten eraan beginnen. En daar ligt nu net het probleem. Het begin is altijd leuk: iets afdekken, vooruitgang zien en dingen planten en opbouwen is leuk. Het eerste jaar is vaak niet eenvoudig naar opbrengst toe, maar dat kan je nog op het opstarten, op het opbouwen steken. Maar indien het jaar erna de bodem niet meewerkt, plagen hun kop opsteken, er een lange droge periode is en de opbrengst weer tegenvalt dan wordt er al snel de brui aangegeven.
Want hier is iets wat in bijna alle boeken over tuinieren over het hoofd wordt gezien: de tuinier zelf.
Een natuurlijke tuin opstarten moet juist gebeuren
In een gangbare tuin frees of spit je alles om en heb je een schone lei om te starten. Je strooit kwistig met meststoffen om alles groot te krijgen en alle andere problemen spuit je met de gifspuit weg. Het enige wat vaak nog voor frustraties zorgt is onkruid, maar ook hier zijn allerlei middelen die kunnen helpen.
En heb je het wat laten lopen op het einde en is alles overgroeid, dan begin je het jaar daarna met de frees op spitvork gewoon opnieuw. Alles omzetten en je start weer met een schone lei.
In een natuurlijke tuin waar je bodem je alles is, is dit niet zo vanzelfsprekend. Alles wat je in een gangbare tuin doet, heeft een negatief effect op je bodem: spitten, spuiten, hakken, mesten. Allemaal werken ze je bodemleven tegen en zorgen ze voor een slechtere structuur. Je kan je onkruid niet magisch laten verdwijnen door te spuiten, met een hak rond te gaan of alles om te spitten. Je moet het manueel verwijderen. Maar onkruiddruk neemt maar heel geleidelijk af, op voorwaarde dat je niets in zaad laat komen, want anders neemt het nog toe. Zo bouwen eventuele problemen snel op en wordt het het jaar erna niet beter.
Een natuurlijke moestuin opstarten doe je bedacht, na observatie, na voldoende nadenken en in de geest van de ontwerpprincipes: kleinschalig en langzaam opbouwend. Zet een systeem op dat werkt voor jou, in jouw tuin. Experimenteer, zoek en probeer en, eens je iets hebt dat werkt, dan breid je stelselmatig uit. En zelfs dan heb je als tuinier nog een grote veerkracht nodig. Want tuinieren is de laatste jaren zeker niet eenvoudiger geworden. Het onvoorspelbare en extreme weer heeft tuinieren sterk bemoeilijkt en is voor velen de druppel te veel geworden zodat ze gefrustreerd stoppen. Daarnaast heb je allerlei organismen die mee willen eten, een bodem die maar traag opbouwt, veranderingen in je leven die ook je tijdsbesteding in je tuin beïnvloeden … Er zijn heel veel factoren die ervoor kunnen zorgen dat je tuinieren opgeeft en de handdoek in de ring gooit.
Opbrengst is relatief
Nochtans moet dat niet, maar dan moet je het werk juist aanpakken en met de juiste ingesteldheid tuinieren. Zorg bij het ontwerpen dat je direct iets van opbrengst hebt. En besef dat in een tuin veel meer opbrengst te halen is dan enkel eetbare groenten.
Plezier, verwondering, mooie bloemen, veel vogels en verbinding met de natuur zijn ook als ‘oogst’ te beschouwen en zorgen ervoor dat je al snel veel meer waarde gaat hechten aan je tuin, zelfs als de oogst tegenvalt.
Weet ook dat het normaal is dat je in de eerste jaren zwaar moet investeren in je bodem: de natuur werkt heel goed, maar neemt zijn tijd. Een belangrijke les die je best ook toepast in jouw tuin: neem je tijd, begin klein en wees voorbereid.
En zelfs dan
Een natuurlijke tuin geleidelijk opbouwen verloopt zoals in het leven: met ups en downs. In het begin gaat het steil omhoog, daarna is er vaak een dip en weerslag op het startende enthousiasme. En daarna gaat het stilletjes omhoog met hier en daar kleine klimmetjes en dalen. Maar de algemene richting is omhoog.
Om die eerste dip te overleven heb je veerkracht nodig. Want die dip die komt er zeker, daar kan je gif op innemen. Niet bij iedereen na het eerste jaar, maar er komt altijd een moeilijke periode aan. Een periode waarin je twijfelt over je manier van tuinieren, over oogst die tegenvalt, bodemopbouw die te traag gaat, slakken die maar blijven komen, woelmuizen die opduiken en je knollen en wortels opeten, duiven die je kolen kaal pikken. Het gebeurt bij iedereen!
Het hangt van jou af
Het verschil tussen diegene die erdoor geraken en degene die stoppen is veerkracht: heb je het geduld, de kracht en het vermogen om deze periode door te komen, af te wachten en ondanks tegenvallende resultaten toch door te bijten en bovenaan de heuvel uit te komen? Het hangt helemaal van jou af.
Mooi stuk, dankjewel.
Bedankt voor je berichtje ik heb het boek van de zeven stappen naar een natuurlijke moestuin en daar ben ik begin dit jaar mee begonnen met goede resultaten
Ik herken me volledig in dit verhaal: vorig jaar met een enorme gedrevenheid gestart met moestuin en volgens permacultuur. Nu, in het tweede jaar, een dipje. Ik word elke keer weer heel blij als ik aankom in mijn tuintje, maar de gedrevenheid is wat geluwd. Fijn dat je hierover schrijft Frank, dat relativeert weer 🙂 .
Ik blijf het geweldig vinden dat ik door het ontddekken van jouw site, nu tuinier op een manier, die bij mijn past en die belangrijk is voor het het behoud van een gezonde aarde. De wereld verbeteren begint tenslotte bij jezelf.
Fijn te lezen! Ook ik twijfel nog ieder jaar over wat wel zetten en wat niet (is het wel allemaal de moeite waard?).
Tuinier biologisch volgens VELT, nog niet permacultuur, maar kan nog komen.
Maar toch maakt mijn klein tuintje mij dikwijls zo gelukkig en trots, dat het altijd de inspanning waard blijft!
Frank,
Gelukkig zijn er mensen die de veerkracht hebben.
Na acht jaar natuurlijk tuinieren voor het grootste deel zoals jullie heb ik een zeer gezonde geweldige natuurlijke moestuin.
Gewoon geduld.
De ingesteldheid dat de oogst groter is dan louter voedsel is iets wat ik hier ook ervaar. Als mensen naar mijn “moestuin” en ze zien daar verschillende “rare bloemen” tussen staan, dan antwoord ik dat ik groente en insecten kweek: een deel wordt bewust niet geoogst, zodat ze dienen als overwinteringsplek en in het voorjaar als voedsel (bv. kolen voor rupsen, bloeiende diversiteit aan gewassen voor insecten). Het is minstens zo plezant om het leven rondom die planten te bekijken dan van ze op te eten.
Productie gaat in golven en dat zijn de meeste mensen niet meer gewoon. Je plant en zaait “te veel” in de hoop dat er dan, door allerhande verliezen owv vraat, droogte…, voldoende over blijft. Wat teveel is, is biomassa die je kunt gebruiken als mulch.
Zo had ik vorig jaar een massa grote wortelen, terwijl dit jaar bijna alles door de woelmuizen/woelratten/mollen afgeknaagd is. Als iemand hier tips voor heeft, vooral om natuurlijke vijanden aan te trekken, hoor ik het graag 🙂
Wat als de grond te zuur is of te weinig kalium bevat?
Als we Frank niet hadden, moesten ze hem uitvinden 😉
Het is alsof je dit jaar in mijn hoofd gezeten hebt. Na twaalf jaar succesvol natuurlijk moestuinieren van 200 m² heb ik dat jaar door enkele gebeurtenissen een serieuze dip gehad. Let wel, ik heb niet alleen die moestuin, ik heb 43 are met weide, bomen en struiken die ook veel werk met zich mee brengen. Ik was al aan het zoeken om te verhuizen, stel u voor! Door praten met vrienden en familie en een beetje reorganiseren krijg ik stilaan terug wat motivatie. Het is hier tenslotte toch een paradijsje! Bedankt voor dit artikel Frank.
Grts,
Luc
Beste Frank,
Ik ga nu het achtste jaar in met mijn volkstuintje 280 m2 en vanaf het begin met natuurlijk tuinieren op zeer vastgelopen klei met wat fruitbomen en verder kweekgras, schrijnaardbei en Italiaanse aronskelk.
Het eerste jaar kwam ik erachter dat er eerst aan de bodem gewerkt moest worden op jou manier. Dus in een keer de ronde paden en nooit meer van mijn paden af, hier en daar wel wat boomschrijven tussen de schijnbaar ongeorganiseerde bedden met randen om overal goed bij te kunnen.
Dat heb ik vol overgave gedaan veel echte groencompost erop (wel eerst de zoveel mogelijk knolletjes van de Aronskelk verwijderd hoor).
Bovenop de compost gemulcht en een aantal vaste planten en wat bomen in de tuin gezet.
Dit heb ik ongeveer 5 jaar achterelkaar gedaan ondertussen steeds meer groenten en bloemen gekweekt. Natuurlijk alles biologisch.
Soms werd ik echt wanhopig, de eerste jaren een complete slakken invasie kwamen zo bij de buren vandaan. Niets bleef bespaart.
Alle vijanden van de groente heb ik wel gehad. Ik heb natuurlijke vijanden van luizen zoals de larve van de gaasvlieg (die ik ook niet meer gewoon tegen kom)
uitgezet. Ik zie ze elk jaar terug en de rest van de insecten kwam vanzelf.
Twee vijvertjes gemaakt zonder vissen, tjonge wat is dat een weelde.
Nu na 7 jaar mulch ik nog wel jaarrond maar verder doe ik niets, geen extra compost meer.
Ongelofelijk wat is mijn tuin gezond zelfs de sla staat er prachtig bij de kolen kunnen groot worden en ik geniet met volle teugen van mijn georganiseerde chaos.
Met ondertussen 80 vaste eetbare planten of bomen erin en daar tussen de een of twee jarigen is het een paradijsje
Het is een grote bonk energie.
Natuurlijk heb ik wel eens een gaatje ergens in een groente daar lach ik om.
Wat ik nog het meest geweldige vind is dat er insecten op mijn tuin zijn gekomen die hier in Noord-Holland zeldzaam zijn geworden en dat op een heel klein stukje tuin met daaromheen geen tuinders maar gewoon huisjes met een grasveld.
Ik ben je al heel lang dankbaar voor je heldere en complete uitleg van hoe het werkelijk zou horen Frank.
Lieve groet,
Simone
Dag Simone,
bedankt voor je verhaal, prachtig om te horen 🙂 !
Geweldig om te lezen Simone!
En dat stelt mij gerust! Ik ben hier nu 4 jaar bezig in mijn achtertuin.
Maak zelf compost, bladaarde en potgrond. Ik mulch de bakken en gebruik lavameel. Dit jaar heel veel last van luis en slakken ondanks de droge zomer!
Grrrrr denk ik dan en dan zie ik opeens allemaal beestjes! Nee ik heb niet gedronken 😉 Het aantal zweefvliegen, lieveheersbeesjes, wespen, hommels, spinnen en andere soorten nemen toe! En dat geeft me dan rust! Ik moet volharden! Er zal nog teveel aan stikstof in mijn bodem zitten dat ik nog last heb van deze plagen denk ik dan!