Het voorjaar is een drukke tijd: er moet veel gezaaid en geplant worden maar je moet ook snoeien, mulchen, wieden … En dan is het niet altijd evident om ook tijd te maken voor andere belangrijke zaken in de tuin zoals genieten, observeren, gewoon zijn en kijken, luisteren, ruiken, proeven …

Afgelopen week heb ik toch enkele zaken opgenomen die mij aangenaam verrast hebben of waar ik vraagtekens bij had en wou uitzoeken wat het juist was.

1. Bijen

We hebben 2 bijenkasten op onze grond. Een hele grote, namelijk een Peronekast en een kleinere soort kast, een aangepaste Warrékast. Beide zijn al vele jaren achtereen bevolkt door hetzelfde volk bijen. Niet dezelfde bijen uiteraard, maar je snapt wat ik bedoel. De Peronekast is zoals gezegd een hele grote kast, en deze zit bomvol met bijen. Op warme dagen hangt er in de namiddag een grote zwerm voor en aan de kast, ik denk om af te koelen en even een frisse neus te halen. Momenteel is dit het 8ste jaar voor dit volk. Het zijn hele sterke bijen, ze vliegen reeds bij relatief lage temperaturen en zijn niet vies van een beetje regen.

Indien je mij al lang volgt, dan weet je dat wij de bijen niet houden voor de productie van honing, maar enkel voor de bijen zelf. We profiteren van hun aanwezigheid doordat ze ons fruit beter bevruchten, maar verder ‘oogsten’ we niets. De honing is volledig voor hen, de kast wordt ook nooit opengedaan om te kijken of in te grijpen. En dus ook niet om zoiets als varroa te bestrijden. Dat is meteen ook de reden waarom je als recente lezer maar zelden iets leest over onze bijen.

Ik schreef vroeger vaker over onze manier van bijen houden: niet voor de honing maar voor het bestuiven en het laten zwermen zodat de bijen zich natuurlijk kunnen vermenigvuldigen. Dat laten zwermen lag blijkbaar bij sommige mensen al gevoelig, maar dat we varroa niet bestrijden dat was er blijkbaar voor velen ver over.

Toch wil ik hier nogmaals op terugkomen. Ik hoor elk jaar na de winter dat het weer een zwaar jaar is geweest voor de bijen, dat er veel sterfte is geweest en vele korven niet zijn wakker geworden. De redenen hiervoor zijn divers, maar varroa wordt toch telkenmale aangehaald als belangrijke oorzaak. Het bestrijden van varroa is door Europa zelfs verplicht. Zo zijn er verscheidene middelen die je hiervoor mag/moet gebruiken en dat zou varroa onder controle moeten houden. Wanneer ik onze bijen bekijk op de vliegplank waar ze landen en vertrekken heb ik nog nooit een mijt op een bij zien zitten. Ook misvormde bijen heb ik nooit bij de uitgang zien liggen of zien rondkruipen. Ik ben uiteraard een leek, maar het feit dat onze kasten al 8 jaar prima de winter overleven doet mij vermoeden dat we het zo slecht niet doen.

Moet je varroa dus actief bestrijden? Wij niet want het zit er niet. Maar is het niet eerder een vicieuze cirkel? Verzwakken je bijen niet juist door de kast continu te openen, suikerwater te geven in plaats van hun eigen geneeskrachtige honing, door darren weg te halen, door zwermen te verhinderen, door was bezoedeld met bestrijdingsmiddelen te (her)gebruiken, door zelf bestrijdingsmiddelen te gebruiken in de kast, door de vorm van de raten zelf te bepalen en het niet over te laten aan de bijen? Zou het niet beter zijn om bijen hun ding te laten doen en zelf varroa te laten bestrijden op hun manier?

Ze maken misschien iets kleinere raten waar de varroa niet van houdt, of ze houden de temperatuur net iets hoger zodat de varroa zich moeilijker voortplant of ze houden de afstand tussen de raten net iets korter zodat de mijten minder ruimte hebben …. Natuurlijke selectie aan het werk waardoor je misschien snel een ras krijgt dat bestand is tegen varroa. Het is maar een idee en eigenlijk niet waar ik deze week over ging schrijven. Maar het is wel hoe wij het aanpakken en tot nu toe met veel succes …

Maar terug naar de aangename verrassing.

Deze week was ik achteraan in de zelfpluktuin aan het werk toen ik plots omgeven werd door zoemende bijen. Lichte paniek dook op, tot ik mij bedacht dat onze bijen aan het zwermen waren en dus volledig onschuldig waren. Ik heb al filmpjes gezien van mensen die er dan middenin blijven staan, maar dat durfde ik toch niet. Enkele minuten later hadden ze een plekje gevonden om te wachten tot de verkenners een geschikte nieuwe thuis hadden gevonden.

Dat bleek al heel snel te zijn, want enkele uren later stond ik weer tussen deze bijen, nu waren ze op weg naar hun nieuwe plek en vertrokken ze in een grote zwerm naar het noorden. Ik had het nog nooit echt meegemaakt, maar het was best indrukwekkend om zo’n paar duizend bijen in een gecontroleerde hoop te zien voorbij trekken.

2. Solitaire bijen

Een belangrijke reden waarom we maar twee bijenkasten hebben en niet meer, zijn de solitaire bijen en hommels. Ze gaan onrechtstreeks in concurrentie en het zijn niet enkel de honingbijen die het moeilijk hebben, de solitaire bijen zien minstens evenveel af. Misschien niet door varroa, maar wel door een tekort aan eten en  een teveel aan bestrijdingsmiddelen.

In onze zelfpluktuin hebben we een strobalenhuisje staan. Hier zetten we wat materiaal om in de tuin te werken, slaan we hout op en hebben we onze tweede bijenkast staan. De ingang is op het zuid-westen gericht en heeft een aangestampte lemen vloer. De zon schijnt hier een groot deel van de dag op wat blijkbaar een ideale habitat is voor solitaire bijen. Enkele jaren geleden waren er nog slechts enkele gaatjes in de bodem en enkele bijen, nu is het bijna een vierkante meter aan gaten met een zwerm bijen overheen. Het zijn kleine bijtjes met een blauw blinkend lijfje, al zijn er ook metselbijen die hun ding doen. Welke soorten het juist zijn weet ik niet, maar wel leuk om naar te kijken!

3. Leeuwen in de tuin

In onze serre is er een stukje dat niet veel gebruikt wordt en het grootste deel van het jaar leeg staat. De bodem is daar zeer droog en zanderig. En blijkbaar is dat ideaal voor een speciaal beestje.

Ineens zag ik een hele reeks trechtervormige putjes in de bodem. Hoe die daar juist kwamen, wist ik niet, maar ze waren perfect gevormd, mooi om te zien. En plots zag ik beweging!

Het is best wel speciaal en ik vroeg mij dan ook af welke diertje er in de bodem van het putje zat. Het bleken mierenleeuwen te zijn! Op de volgende video zie je ze net iets beter:

Zo zie je maar, observeren zorgt ervoor dat je nieuwe dingen leert, het belang van ‘laten doen’ ook leert waarderen en de natuur en zijn vele ingenieuze oplossingen beter leert kennen.