Als er iets is waar helemaal geen informatie over te vinden is, dan is het wel de combinatie van kruiden en groenten in de moestuin.

Je vindt wel het advies om bv. basilicum bij tomaten te zetten, maar daar blijft het bij. Maar hoe u Dille, Koriander, Chinese Bieslook, Oost-Indische Kers, Bernagie, … tussen uw groenten kunt kweken, dat heb ik nog nergens gevonden.

Een beetje spijtig misschien, want zeker in verband met de principes van Schijnbare Chaos zijn kruiden in de moestuin, tussen de groenten, heel waardevol. In het begin is het voor iemand die pas begint te tuinieren wel redelijk moeilijk om dit er ook nog eens bij te nemen.

Omdat er regelmatig verschillende vragen over dit onderwerp zijn via mail, in cursussen en op het forum wou ik toch even uitleggen hoe wij de combinatie kruiden – groenten deden. Zo weet u hoe het ook kan, u moet zeker niet persé een bed voorzien waar enkel kruiden op mogen.

Niet alle kruiden zijn geschikt

Het is het gemakkelijkst om op de bedden één- of tweejarige soorten te gebruiken die zichzelf uitzaaien. Het voordeel hiervan is dat ze elk najaar verdwijnen en dan op verschillende plaatsen terugkomen in het voorjaar.

Doordat ze geen vaste plaats hebben, gaan ze zwerven door de tuin, en gaan ze ook geen hinder vormen voor de planning van de eilandjes.

Ook gaan ze zo hun positieve eigenschappen over de hele tuin verspreiden en toepassen. Zo werkt de Goudsbloem grondontsmettend, afgestorven blad van koningskaars is een uitstekende mulch, …

Toch zijn er ook overblijvende ‘vaste’ kruiden die meer dan welkom zijn op onze bedden.

Twee groepen overblijvende kruiden

In de eerste groep horen overblijvende planten zoals munt, marjolein, lavas of citroenmelisse thuis. Ze worden steeds groter en nemen na verloop van tijd een flink deel van uw bed permanent in beslag. Deze soorten groeien hard en verspreiden zich heel snel via wortels én zaad! Het is heel moeilijk om deze soorten in bedwang te houden, het kost heel veel tijd en energie.

Een ander voorbeeld van zo’n plant is duizendblad (Achillea millefolium). Een nuttige plant in de tuin, zowel in de keuken als in thuisapotheek heeft hij toepassingen. Maar een ware nachtmerrie eens deze de kans krijgt om zich via zaad en wortels te verspreiden op uw bedden!

Een grote fout die dikwijls wordt gemaakt met betrekking tot kruiden op groentebedden, is dat u in het begin teveel plantjes laat staan. U bent blij dat een kruid zich vanzelf uitzaait (volledig begrijpbaar 🙂 ), en laat tijdens het wieden regelmatig wat staan, want het zijn kruiden.

Maar wanneer deze allemaal opgroeien, is het simpelweg teveel en worden uw groenten gehinderd en overgroeid. En ondertussen is het al een heel karwei om alles te verwijderen en op te kuisen.

De andere groep bevat planten zoals lavendel, tijm, … Deze planten verspreiden zich niet zo fanatiek en kunt u door sterk in te snoeien elk jaar gemakkelijk onder controle houden. Het snoeisel vormt trouwens ook een uitstekende mulch :-).

Deze soorten kruiden hebben wel hun plaats op onze bedden, en hinderen de groenten slechts heel beperkt. Hun aanwezigheid biedt veel meer voordelen dan nadelen. Door de juiste plaatsing proberen we hun invloed op onze schema’s te beperken, daarom staan ze vooral op kopkanten, zowel van het bed als van de verschillende eilandjes.

Welke kruiden dan wel?

Het hangt er om te beginnen al vanaf wat u graag wilt hebben. Wij hebben veel Dille, Koriander, Goudsbloem, Bernagie, Kaardebol en Koningskaars omdat we deze veel eten, gebruiken als mulch en/of omdat ze in onze ogen een nuttige functie hebben zoals voedselplant voor vogels, overwinteringsplaats voor lieveheersbeestjes, …

Bovenstaande voorbeelden zijn allemaal éénjarig (sommige twee-) wat betekent dat ze gemakkelijk te verplanten of te verwijderen zijn. U bent van deze soorten dus zeker dat ze weg zijn volgend jaar, zodat u daar iets anders kan plannen.

Wanneer u op het einde van het jaar enkele planten in zaad laat komen, bent u ook zeker dat ze volgend jaar terug komen. Zelfs wanneer alles goed gemulched is!

U kunt zelfs een beetje bepalen waar er zaad moet vallen, door de plant plat te leggen op de plek waar u er volgend jaar wilt hebben. Het zaad zal rijpen en op de grond vallen. Volgend jaar komt daar dan massaal veel van dit kruid voor.

Een voorbeeld

Koriander is een plant die gekend is voor zijn lekkere blaadjes die in slaatjes gemengd worden. Maar ook de bloemen en de zaadjes zijn perfect bruikbaar in de keuken.

In het voorjaar komt deze plant massaal op, een ‘nadeel’ aan deze plant is dat hij na redelijk korte tijd al begint te bloeien en snel daarna zaad maakt. U heeft dus maar enkele weken om blad te plukken, enkele weken om bloemen te gebruiken en dan is het zaad er al.

Het voordeel is dat deze plant smal blijft en recht omhoog groeit zodat hij perfect tussen uw groenten door kan groeien zonder ze al te veel te hinderen. Koriander geeft veel geur af, wat ideaal is om plaaginsecten te misleiden. Wij laten dus altijd veel koriander uitgroeien!

De koriander maakt dan in hetzelfde seizoen zaad dat zich verspreidt en op de grond valt. Indien u het uitzaaien wilt beperken, kunt u de meeste koriander in zaad afknippen en slechts enkele planten laten staan.

Wat u ook kunt doen, is de planten zich laten uitzaaien en de jonge plantjes die daarna opkomen uitdoen als ze zo’n 10 – 15 cm groot zijn. U trekt ze uit, snijdt de wortel eraf en u heeft lekkere blaadjes om mee te koken of rauw te eten.

Weinig werk, veel oogst!

Zo begint de cyclus opnieuw. Deze nieuwe planten (degene die u laat staan toch) gaan bloemen en zaad maken en zich weer uitzaaien. Door sommige planten te verwijderen en andere te laten staan, kunt u een beetje sturen waar en hoeveel nieuwe planten er gaan opkomen.

U laat op deze manier eigenlijk de natuur zijn gang gaan, u stuurt een beetje bij – en dan nog voornamelijk door te oogsten! – en u heeft op deze manier een belangrijke bijdrage aan uw combinatieteelt, keuken, aantrekken van insecten, uitzicht van de tuin, …

Er gaan heel veel voordelen gepaard met het kweken van kruiden op deze manier. U moet zich niet bezighouden met een planning waarin u om de paar weken koriander moet zaaien om zeker te zijn van een constante voorraad. Er gaan constant hier en daar plantjes opkomen.

Ofwel doordat een vogel wat mulch wegkrabt en zo zaad bloot legt, doordat u werkt in het bed en zaad naar boven brengt, vers zaad van oudere planten dat op de bodem valt, … Het hele jaar door gaat u zo nieuwe planten vinden, die u kunt gebruiken of laten uitgroeien.
Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn

Een nadeel – zelfs een groot nadeel voor beginners – is dat deze manier van kruiden kweken het tuinieren wel veel moeilijker maakt. Het levert extra werk op op vlak van wieden. En u moet in staat zijn om de kruiden in het kiemstadium al te herkennen zodat u weet wat u moet uittrekken en wat u mag laten staan.

En dat is niet eenvoudig. Ook ik moet tijdens het wieden nog af en toe een expert er bij halen (mijn moeder :-)). Want sommige kiemplantjes lijken heel hard op elkaar, maar zijn enkele weken later totaal verschillend!

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!