Dit was de opmerking vele jaren geleden bij de allereerste biotuinders en dit is de huidige zienswijze van vele tuinders wanneer ze een natuurlijke moestuin zien.
Iets dat nieuw is wordt altijd eerst gedaan door mensen die het risico willen nemen om commentaar en opmerkingen te krijgen. Om bespot en beschimpt te worden door mede-tuinders die niet begrijpen waar u mee bezig bent.
1 belangrijke vraag
Soms dan schakelen we over naar iets nieuws omdat het simpelweg een veel betere technologie is of ons veel tijd bespaart, ongeacht wat anderen daar dan van denken. De voordelen zijn dan simpelweg te groot.
Maar meestal veranderen we slechts onze gewoontes, denk- en zienswijzen wanneer het antwoord op een simpele vraag positief is:
Wat denken de mensen van mij als ik zoiets doe?
Als het antwoord negatief is, doen we niets, en gaan we verder als vanouds.
Daarom komen veranderingen meestal vanuit onverwachte hoeken, vanuit onverwachte plaatsen.
Het zijn niet de publieke (tv-)figuren à la Mme ZsaZsa en Moestuinman Wim die ons de weg gaan tonen naar alternatieve manieren van tuinieren. Zij blijven veilig mainstream.
Het zullen marginalen zijn die een heel andere agenda hebben dan bekende trend-setters.
Marginalen?
In natuurlijk tuinieren heeft marginaal een heel positieve betekenis, helemaal tegenovergesteld aan onze huidige interpretatie. In een natuurlijke tuin zijn de marges (randen) extreem belangrijk!
Ook in het hervormen van tuinieren zijn de marges, de randen heel belangrijk. De veranderingen in tuinieren zullen doorgevoerd worden vanuit de buitenste grenzen totdat elke ‘gewone’ tuinder dit als de standaardmanier bekijkt.
Spijtig genoeg heeft dit ook tot gevolg dat de verandering en aanvaarding van natuurlijk tuinieren heel langzaam gaat. De aanvaarding verloopt moeizaam, de infiltratie in het klassieke systeem gaat traag.
Toch is er altijd een kantelmoment waarop ineens iedereen gewonnen lijkt voor deze manier van werken, van tuinieren. En dan gaat natuurlijk tuinieren ineens van marginaal naar mainstream en gangbaar :-).
Maar zover zitten we nog niet, nog niet iedereen is overtuigd, nog niet.
Maar mensen die zich het lot van onze natuur aantrekken, die zich bezorgd maken over alle klimaatproblemen, die zich afvragen of hun voedsel nog wel gezond wordt gekweekt, mensen zoals u die zich onze hedendaagse problemen écht aantrekken, deze mensen gaan onze manier van tuinieren veranderen!
People who care go first
Seth Godin
Langzaam, maar zeker omschakelen is het devies, ben zelf nog steeds wel fan van een behoorlijk strakke moestuin, maar ben wel bezig met meer en meer afwisseling tussen m’n strakke rijen, meer bloemen, dit jaar voor het eerst niet gespit maar alles zoveel mogelijk vol gezaaid met groenbemesters, die door de zachte winter wel iets te enthousiast doorgroeiden….groenbemesters afgemaaid met een bosmaaier en licht ingefreesd, samen met een flinke laag compost.
Het mulchen is nog niet helemaal m’n ding, maar probeer toch zoveel mogelijk m’n grond bedekt te houden, goudsbloemen onder m’n artisjokken, klavers onder m’n bessenstruiken. Grote stukken van m’n tuin maai ik alleen nog maar als het uit de hand loopt, de zgn. bosmaai-tuin, heel praktisch en tijdsbesparend en daarbij geeft het veel voldoening om je tuin opeens te zien veranderen….
Ik vind dat je toch de verdienste van Wim Lybaert en Mme Zsazsa niet mag minimaliseren. In mijn ogen zijn zij de Piet Huysentruyt en Sofie Dumont van de moestuin, zij leren hun volk (opnieuw) moestuinieren en verrichten als dusdanig pionierswerk. Mainstream? Ik zag gisteren op tv Wim Lybaert handenvol grasmaaisel op zijn moestuinbedden leggen. Dat heb ik nog niet veel old-school hoveniers zien doen. Toch al een belangrijke stap in de goede richting als meer mensen dit doen: minder blote grond, en ook minder gras naar het containerpark. En vandaag bezocht ik in het kader van de VELT-opentuindag de moestuin van Mme Zsazsa. Heel wat principes die jij op je blog bepleit (door elkaar planten, niet in rechte rijen maar organische vormen) past zij ook toe. Tegelijk moet ik erkennen dat ik het laatste jaar het meeste van jouw blog en online cursus heb opgestoken, ere wie ere toekomt 🙂
Ik heb Wim ook bezig gezien op tv en vond dat hij inderdaad regelmatig behoorlijk natuurlijk werkte. Ook zijn enthousiasme voor een permacultuur CSA deden mij hopen.
Maar toen ik zijn boek gelezen had, was ik dan toch teleurgesteld omdat hij daarin toch wel redelijk klassiek bleef en zelden de natuurlijke tuinders toer op ging.
Ik weet ook dat Mme ZsaZsa in haar tuin natuurlijk werkt, maar dat kwam toch echt niet voldoende tot uiting in haar boek. Ook daar had ik er veel meer van verwacht. Ze blijft ook hangen bij teeltwisseling, schoffelen, spuiten met biologische middelen, …
Zij kunnen misschien wel een beetje veranderen in het tuinieren, maar een aardverschuiving zal het zo nooit worden.
Ik denk dat je wat streng bent voor figuren zoals Mme Zsazsa en Wim. Het is net zoals met voeding (ik ben voedingsconsulente). Als iemand die heel gangbare boerenkost eet, bij je komt die zegt: “Ik wil mijn voeding aanpassen.” En je geeft hem alle spelregels die hij moet volgen, zonder af te bouwen, gewoon alles in één keer … dan raakt die persoon vaak verward, ontmoedigt en komt die niet meer terug. De overgang is te groot, de shock niet te bevatten.
Komt een persoon bij je die al iets afweet van gezonde voeding en dezelfde vraag stelt, en je geeft hem opnieuw alle spelregels mee … dan zal die persoon waarschijnlijk je advies bijna helemaal volgen. Het verschil is minder groot.
Komt een persoon bij je die ernstig ziek is en erg veel last heeft van symptomen, je legt hem alle spelregels uit en garandeert hem veel verbetering, dan zal die persoon zeker je advies opvolgen … de motivatie is gewoon te hoog.
Als iemand zegt: “Ik wil een natuurlijke tuin”, maar die persoon komt van een superklassiek sproeisysteem … je geeft hem alle spelregels mee voor een natuurlijke moestuin … dan is dat waarschijnlijk teveel informatie in één keer of dan zegt die dat je gek bent. En dan past het boek van Mme Zsazsa of dat van Wim misschien veel beter … de eerste stap naar de natuurlijke moestuin is dan gezet.
Als iemand zegt: “Ik wil een natuurlijke moestuin.’ en hij tuiniert al wat natuurlijk, niet sproeien, VELT-principes, … Dan is hij waarschijnlijk al blij om dat boek van Mme Zsazsa te lezen en dat van Wim te zien op TV, en zal hij zelfs gemotiveerd raken door meer informatie … en dus is de stap minder groot naar de ‘aardverschuiving’.
Als iemand al een poosje natuurlijke principes toepast, maar zich nog wil verdiepen, dan is jouw cursus het Walhala 🙂
Als iemand nog nooit getuinierd heeft, maar al ‘groene’ gedachten heeft en met jouw website in contact komt, dan zal de stap ook minder groot zijn, omdat hij of zij nog geen andere gedachten heeft (ingeslepen gewoontes enzo). Dit geldt ook voor iemand die heel ongelukkig is met de symptomen van het klassiek tuinieren. Dan is de motivatie weer heel hoog.
En af en toe zijn er zotten zoals ik die van klassiek onmiddellijk 100% naar natuurlijk gaan … maar zo zijn er niet veel, voel ik rondom mij. Voor de meeste mensen moet het in stapjes gaan … want een aardverschuiving is moeilijker te verteren dan een geleidelijke verandering. Ik hou van aardverschuivingen 😉
Ik ken die Wim niet want ik heb hier niet echt een TV, maar het boek van Mme Zsazsa heb ik gekocht en al half uit. Ik vind het motiverend, grappig … en ok, niet nieuw, nu ik jouw lessen online volg, maar wel bevestigend en vol praktische goede ideeën zoals een tuinzak, wat je allemaal kan gebruiken voor ‘naamkaartjes ‘in de tuin, de groentenfiches die overduidelijk zijn, hoe je je boorden in de tuin kan afzetten (met baksteen of dakpannen doet ze het blijkbaar), het ordenen van zakjes zaad per ‘soort’ plant … allemaal leuke, praktische, creatieve ideeën die ook hun plaats hebben in het tuinieren.
Bovendien schrijft ze echt goed en grappig. Ik heb meerdere malen moeten glimlachen.
Voor de die hards onder ons, blijf ik wel bij jouw cursus. Nog nooit zoveel geleerd in een half jaar tijd !
Het gaat mij niet over het feit dat het een grote stap is voor mensen om natuurlijk te tuinieren. Het artikel was bedoeld als hart onder de riem van jullie die natuurlijk tuinieren.
En dan vooral omdat het jullie zijn die de huidige manier van tuinieren zullen veranderen. En niet Wim of Mme ZsaZsa. Zij gaan heel veel mensen aanzetten tot tuinieren, dat is zeker waar. Alle lof voor hun.
Maar zij gaan mensen niet aanzetten tot het natuurlijk tuinieren. Dat gaan jullie doen, door het juiste voorbeeld te geven in je eigen tuin, door erover te praten en te discussiëren met de buurman, door rondleidingen te organiseren naar permacultuurprojecten, ….
Het zijn jullie die vanuit de marge vanuit een klein begin het tuinieren drastisch kunnen veranderen.
Want Wim gaat het heus niet doen, bekijk volgend filmpje maar: http://www.vier.be/demoestuin/videos/trucs-voor-tomaten/178328
Niet echt natuurlijk hé
Tja… Rode folie om tomatenplanten op te jagen in hun groei … En aspirine oplossen in water om te spuiten zodat de planten hun weerstand verhoogt… (zie het filmpje waar Frank naar verwijst) dat zijn kunstgrepen, die ik NIET ga toepassen in mijn tuin!!! Nu versta ik beter, Frank, waarom ge ontgoocheld reageerde. Terecht. Mij is het niet te doen om grotere tomaten met meer suikers te krijgen… Mij is het te doen om de oogst van vruchten , die uitgebalanceerd op eigen tempo mogen groeien, zonder toevoeging van spuitmiddelen of andere kunstmatige ingrepen.
Ik had misschien beter de tijd genomen om de link naar het filmpje eerder te openen.
Wat betreft het aanzetten tot natuurlijk tuinieren: mijn schoonbroer is al overtuigd en past stapsgewijs zaken toe!
Vandaag ben ik ook naar tuinen geweest van VELT, waar ook permacultuur toegepast werd. Maar op veel plaatsen was meer (onkruid) te zien dan groenten. Voor iets nieuws uit te proberen is durf nodig, niets van aan trekken wat andere zeggen. Maar dit is toch ook niet de bedoeling, het mag allemaal wel heel natuurlijk zijn, alles door elkaar met veel kruiden en bloemen er tussen. Niet dat ik tegen onkruid ben, op deze manier kan het nog wel even duren eer dat kantelmoment gaat komen. Ik vind dat geen goed voorbeeld van permacultuur. Permacultuur zou alleen maar mogen gebruikt worden in tijdschriften als het ook juist toegepast word !
Dat is inderdaad een pijnpunt. Maar het komt ook omdat permacultuur enkel ontwerpprincipes heeft en deze kan iedereen op zijn manier toepassen.
Wat leidt tot veel onduidelijkheid en heel diverse uitingen van permacultuur. Ik ben een groot voorstander van onkruidvrije tuinen, maar het valt natuurlijk altijd te zien wat je als onkruid beschouwd.
Bij ons staan er bv. in het voorjaar paardenbloemen in bloei omdat dit bijenplanten zijn. Net zo met de paarse dovenetel. Daarna worden deze verwijderd, maar tijdelijk hebben wij dus ook ‘onkruiden’ staan. Net zo met veldkers. Deze verkoop ik in mijn winkel in de slamengeling. Deze laten wij op sommige plaatsen dus ook staan. Maar het is een onkruid! Of toch niet?
Het is dus niet altijd heel gemakkelijk te zeggen of een tuin overwoekerd is door tijdsgebrek of als ontwerp.
Maar uiteindelijk moeten uw groenten wel vrij staan en kunnen groeien, zijn brandnetels, distels en heermoes niet welkom in een groentebed en moeten de paden toch onkruidvrij zijn.
Dus ik geef u gelijk dat een moestuin vol onkruid niet echt reclame is voor permacultuur en andere mensen dus ook niet gaat aanzetten tot deze vorm van tuinieren.
Als je je groentetuin als een ecosysteem wil opbouwen en je verwacht dat de planten (en dieren) elkaar in een gezond evenwicht houden, dan is er zeker geen probleem met onkruid. Onkruid bestaat niet, alleen kruid oftewel planten. Het ligt aan de gesteldheid en noden van je grond welke planten er zullen groeien. Met alleen maar groenten (planten die je opeet) die jij wil dat er groeien zonder ondersteuning van de noodzakelijke planten, zal je bodemleven (je grond) niet “rijk” genoeg worden (of blijven). Dus ik geef “on”kruiden alle ruimte met daartussen groenten. Ik zorg er wel voor dat de groenten niet worden overwoekerd of versmacht door andere planten maar ze staan wel min of meer door elkaar. En hier en daar staan er alleen maar “wilde planten” om de natuur ook zichzelf te kunnen laten zijn. Ik ben blij dat de “natuur” voorziet in eetbare groenten en planten. In deze natuur grijp ik een beetje in door mijn keuze van planten te laten groeien, maar ik heb een zo groot respect voor die natuur dat ik ze voor een groot stuk zichzelf laat zijn. Ingrijpen met chemische middelen of meststoffen is voor mij een stap te ver. Laat de natuur maar doen. Ze is sterker dan de mens… En iets mooiers is er toch niet !!!
Hoi
Ja , dat is mooi , zo zou het moeten , maar niet zo simpel , ergens wel , maar tegenwoordig is het meer van , wat gaan de anderen denken . En wilde/ natuurlijke planten onder controle houden is moeilijker dan volledig verwijderen , maar ik probeer ook van de natuur meer met rust te laten , en dan ziet ge dat er meer rupsen door wespen dan door meesjes gevangen worden .
groetjes Franske
Ok kruiden, maar wat dan met al die grassen. En er zijn veel soorten. Als je al de grassen laat groeien dan mag je na een tijd je moestuin vergeten. Ja dan kan je opnieuw beginnen met karton leggen, helemaal terug van O. Beter is toch goed mulchen, dat is minder werk dan…….
Iedereen doet daar natuurlijk mee wat hij wil, maar wil men de mensen overtuigen !
Ook kom ik soms wel eens in een tuin waar alles zo proper en net is, niets grondbedekking. De grond is bijna geharkt tussen de groenten, die mensen moeten zeker nog overtuigd worden.
In de natuur zijn er vele varianten van leven. In het tuinieren zijn er vele varianten van doen. Permacultuur en tuinieren met de natuur mee, vertrekt vanuit een denk en doe-kader, waarbij verschillende krachten als bondgenoot worden ingeschakeld.
Ik kan me best voorstellen, dat het voor u Frank af en toe te lang duurt en ge meer in de wind staat om permacultuur op een grotere schaal of meer gangbaar te krijgen. Het is soms moeilijk om de (zelfs neerbuigende) opmerkingen van anderen over de eigen manier van tuinieren te incasseren. Soms lukt het niet om daar kalm bij te blijven.
Bij dit artikel verrast uw scherpere toon me. Dat ben ik bij u nog niet tegen gekomen. Laat u niet van de wijs brengen en blijf wijs, Frank.
Bij de opbouw van een natuurlijke tuin is geduld nodig, opdat alles in evenwicht kan raken. Ik denk dat we dat ook moeten opbrengen om de ander in zijn of haar eigen waarde te laten.
Mijn manier van tuinieren is tot stand gekomen door vele mensen, die me inzichten gaven en me enthousiast hielden. Via hun wijsheden ben ik op weg gezet om mijn eigen-wijsheden te laten groeien. Op die manier heb ik uw pad gekruist en kan ik nu stappen zetten om natuurlijk tuinieren nog meer te verfijnen. (Ik heb trouwens al veel van u opgestoken en pas dat ook toe!)
Ik ben ervan overtuigd dat er er toch mensen zullen zijn, die de opstap naar permacultuur kunnen maken dank zij Wim en Mme Zsa Zsa.
Warme groet!
Helemaal eens met wat je schrijft, Immy, maar het moet ook eens van de andere kant bekeken worden. Iemand die met natuurlijk moestuinieren begint of al jaren bezig mee is, krijgt ook vaak neerbuigende opmerkingen te verduren. De titel van het artikel zegt het al helemaal.
Respect in beide richtingen is heel belangrijk … en ieder zijn tempo om wat dan ook te bereiken. Elke stap in de richting van niet sproeien en meegaan met moeder aarde is welkom. Hoe groot of hoe klein ook. Ik heb met een heleboel andere dingen toch de ervaring dat als eenmaal de bal (van het natuurlijk tuinieren) aan het rollen gaat … de rest volgt. Geduld is hierbij het voornaamste werkinstrument 🙂 Net zoals in de moestuin. 😉
Op mijn aardappelbed heb ik dit jaar een dikke laag mulch gelegd. Het was een allegaartje van jong snoeihout, bladeren van struiken en klimhortensia, blad van kruidachtigen,… Als het ware een lapjesdeken van verschillende kleurtinten en structuren. Anderen zouden zeggen, dat het een rommeltje van jewelste was.
Aan de rand, op de kop van de rijen, dit weekeinde buitentomaten geplant. Na het opzij schuiven van de mulch een boterzachte grond aangetroffen! Zalig om werken.
Hmmm, aspirine aan plantjes ??? Inderdaad niet zo natuurlijk. Het hart onder de riem is in ieder geval aangekomen, Frank 🙂 Ik ben heel fier op wat ik al bereikt heb dankzij jouw cursus in zo weinig tijd.
Iets heel grappigs deze week: ik ging met mijn leerlingen naar het bos, hier in Sint-Agatha-Berchem bij Brussel, en om er te geraken moesten we langs van die volkstuintjes. Dus ik keek eens naar de tomaten, sla enz … van andere mensen en wat zag ik plots ? Een tuintje met Symphitum, stro, compost en sinus-golven … haha, heerlijk om te zien dat ik niet de enige ben in de buurt !!! 🙂
Beste Frank,
na afgelopen tijd bijna de gehele blog gelezen te hebben (en ja, ook veel heldere punten gelezen te hebben en zeker van mening dat de grond de basis is..) toch nog een vraag over mulchen.. ohnee, toch twee..
* bij de start van een moestuin op arme zandgrond, hoe kan je dan het beste beginnen met mulchen? Mijn idee was om eerst een 5 cm compost te gebruiken, gevolgd door karton (tegen heermoes én haagwinde) en houtsnippers.
* er wordt veel gesproken of waarmee te mulchen, maar waar kan je nu beter niet mee mulchen.. ik heb regelmatig snoeiafval van coniferen en buxus, maar dit verdroogd en verteerd haast niet.. wat zijn jouw ervaringen met groenstoffen die je beter niet kunt gebruiken…
Groet,
Edwin
ben na enkele jaren ergens anders een 4000 vierkante meter wilde permacutuurtuin aan het aanleggen. na 6 manden hier te wonen met simpele ingrepen zoals wilgenschors tegen de buxusschimmels al een wonderlijk resultaat. Het gaat hier binnen enkele maanden eruit zien als een broes met een 60 tal kruiden tussen granen en grassen en fruitheesters en mijn groententuin erbovenop. Ik plant wel kruiden in mijn groententuin die sommige plagen weghouden bij .bepaalde groenten en het gaat er ongelooflijk wild uitzien binnen enkele maanden maar ik ben er zeker van dat ik een goede oogst zal hebben net zoals verleden jaar en het was ook precies een puinhoop. Niets van aantrekken.