Voor plezier en eenvoud in de natuurlijke moestuin
Er zijn een paar dingen die stilaan een traditie zijn op Yggdrasil omdat ze al zeer lang plaats vinden: seizoensgebonden rondleidingen, een Kruidenverkoopdag op 1 mei en een opleiding ‘Voedsel Kweken’. Direct gelinkt met de Kruidenverkoopdag op 1 mei, verkopen we ook biologische zaden, plant- en pootgoed. [Read more…]
Ik heb vele liefdes in mijn leven: uiteraard mijn kinderen en vrouw, tuinieren en schrijven. Maar een andere liefde die ik al van kindsbeen af heb is lezen. Het maakt op zich niet veel uit waarover een boek gaat, indien het goed geschreven is, dan lees ik het 🙂 . Romans lees ik al vele jaren niet meer, simpelweg omdat mijn leeslijst overvol staat met interessante non-fictie boeken. Hierdoor kom ik er gewoon niet toe, maar ik heb er ondertussen toch enkele opstaan, vooral uit nostalgie.
Momenteel ben ik het boek ‘Forces of Nature‘ van Brian Cox aan het lezen: een zeer goede uitleg over de werking van de natuurkundige principes die een invloed hebben op de vorming van sneeuwvlokjes, het ontstaan van orkanen en het bestaan van getijden.
Tijdens de uitleg over de werking van de getijden en de invloed van de maan hierop, moest ik direct aan de maankalender van Maria Thun denken. Of deze accuraat is en veel helpt in de tuin, daar spreek ik mij nu niet over uit, maar wel over een veel gehoorde opmerking hierover. Vaak wanneer ik hierover schrijf of praat of wanneer je hierover opzoekt op internet krijg je dezelfde reactie: de kracht van de maan is zo klein, waarom zou deze een invloed kunnen uitoefenen op een zaadje, een kiemplantje of een struik?
Maar blijkbaar is deze aantrekkingskracht van de maan verre van zwak. Ze is zelfs zo sterk dat er niet enkel getijden ontstaan, maar dat zelfs rotsformaties worden verschoven. Vaak tot een halve meter of een hele meter! Deze verschuivingen worden nauw in het oog gehouden omdat ze kunnen leiden tot vulkaanuitbarstingen of aardbevingen. Verre van een te verwaarlozen kracht dus.
Ik lees gemiddeld elke week een boek maar ik probeer niet om alles wat ik lees te onthouden. Ik lees gewoon en merk dat er van elk boek wel iets blijft hangen. Enkele details, enkele belangrijke verhalen, en ook altijd de algemene tendens, de rode draad doorheen het boek. En dat is voldoende voor mij. Maar soms is er iets wat zo juist aanvoelt, waar ik mij helemaal in kan vinden, dat ik het meerdere keren lees of echt onthoud.
In het boek ‘Forces of Nature‘ is er op het einde van het eerste hoofdstuk zo’n stukje tekst. Het omvat voor mij de essentie van natuurlijk tuinieren. Of toch zoals ik natuurlijk tuinieren ervaar en graag wil uitdragen:
And there it is. Nature is beautiful deep down. And we want to glimpse that underlying beauty. Let’s not guess, let’s not make something up. Let’s think, observe, experiment, pay attention, look for similarities and differences across the natural world and try to understand them. Most of all, let’s be comfortable, delighted, exhilarated when faced with the unknown. And devote our time to exploring the infinite territory beyond. There are treasures beyond imagination in the simplest things if we care to look closely.
En daar is het dan. De natuur is diep van binnen prachtig. En we willen een glimp opvangen van die onderliggende schoonheid. Laten we niet raden, laten we niets verzinnen. Laten we denken, observeren, experimenteren, opletten, zoeken naar overeenkomsten en verschillen in de natuurlijke wereld en proberen ze te begrijpen. Laten we vooral comfortabel, opgetogen en opgewonden zijn wanneer we worden geconfronteerd met het onbekende. En laten we onze tijd besteden aan het verkennen van het oneindige gebied daarbuiten. Er zijn ongelooflijke schatten in de eenvoudigste dingen als we maar aandachtig willen kijken.
Ik heb het al dikwijls gezegd en geschreven: in een natuurlijke tuin is het belangrijk om je kinderlijke verwondering terug te vinden. Om alles in vraag te stellen en om overal naar te kijken met intentie. En dat is meer dan zien, dat is observeren. En dat is volgens mij de absolute basis van natuurlijk tuinieren, van permacultuur!
PS: Vanaf volgende week gaat het terug over de praktijk in de tuin en ga ik dieper in op het mulchen van de herfsttuin 😉 !
Ik schrijf ondertussen al meer dan 17 jaar bijna dagelijks. Het is min of meer toevallig begonnen bij mijn vorige werk, een tuincentrum/boomkwekerij. Ik ben daar begonnen met het verspreiden van een nieuwsbrief, die, klein gestart, uitgroeide tot een maandelijkse brochure, mini-cursussen … Heel leuk om te doen! Het was ook mijn eerste echte ervaring met schrijven. Daarvoor had ik al verschillende malen geprobeerd om een boek te schrijven maar het blijkt dat ik niet erg origineel ben in het bedenken van verhaallijnen en plots.
Ben je een trouwe volger van mijn blog, dan heb je ongetwijfeld gemerkt dat er al vele maanden niets meer gepubliceerd is. Dat is niet omdat ik niets meer te vertellen heb. Ik loop nog over van de ideeën en nieuwe inzichten. Bijna bij elk boek dat ik lees of elke week dat ik in de tuin werk, denk ik: hmmm, daar kan ik iets over schrijven. Het is ook niet zo dat ik volledig gestopt ben met schrijven. Het derde boek in de reeks over natuurlijk tuinieren komt eraan, ik ben blijven schrijven voor het Permacultuur Magazine …
Om de een of andere reden lukte het gewoon niet meer om echt veel te schrijven. De zomer is altijd een moeilijke periode voor mij om mijn creativiteit op peil te houden, maar meestal duurt deze dip maar enkele weken. Dit jaar werden enkele weken een maand en die maand werd uiteindelijk meer dan drie maand. Ondertussen zijn de batterijen weer opgeladen en ben ik terug klaar om mijn wekelijkse blog te publiceren 🙂 .
Vanaf nu kan je terug elke zondagmiddag een artikel verwachten, hopelijk weer ononderbroken voor de volgende zeven jaar of langer. Dus, tot zondag!
PS: Aan iedereen die ongeruste mailtjes stuurde om te horen of alles in orde was en ik nog zou schrijven op de blog: bedankt voor de bezorgdheid, alles is ok 🙂 !
Water geven in een droge periode lijkt een evidentie. Je helpt je planten door een moeilijke periode heen en zorgt dat ze niet in een stress-toestand komen en slecht groeien. Water geven vervangt een regenbui, dus waarom zou water geven met een sproeier of gieter een negatief effect hebben op je planten?
Ik heb het in dit artikel enkel over de invloed van water geven op de plant en over de gevolgen op lange termijn voor de ontwikkeling van de wortels, niet over de vraag of water geven aan je groenten ethisch verantwoord is.
Bij Yggdrasil hebben we een specifieke manier van werken. We hebben een systeem, een reeks van handelingen en maatregelen die ervoor zorgen dat we groenten en fruit kweken met minder moeite en zonder sproei- en meststoffen. Naar waterhuishouding toe zitten er ook een heel pakket maatregelen in zodat je in principe niet moet water geven in een natuurlijke moestuin. Dat is natuurlijk een proces en heeft tijd nodig om te ontwikkelen en op te bouwen, maar na enkele jaren ben je toch al een heel eind op weg.
Er zijn vele verschillende maatregelen die je kan nemen, het is niet zo dat ik kan zeggen van doe dit en dat en heel je bodem is op orde en houdt zeer goed water vast. Zo simpel is het niet! In een natuurlijke tuin grijpt alles in op elkaar. Hierdoor lijkt het soms alsof iets wat je doet niet veel verschil maakt, maar het resultaat komt vaak pas na enkele jaren.
Hieronder geef ik een overzicht van de meeste technieken, handelingen en maatregelen die we genomen hebben om onze tuin water-onafhankelijk te maken.
De voorbije drie jaar zijn stuk voor stuk zeer droog geweest. De zomer van 2018 steekt er wel een stuk bovenuit omdat het toen ook enorm heet was. Maar doorheen deze drie jaar is er een steeds grotere achterstand in neerslag opgebouwd. Er zijn geen reserves in de bodem, de grondwatertafel zakt gestaag waardoor bomen, struiken en planten bij de elke warme periode direct last hebben van tekorten.
Vroeger vertelde ik altijd dat het gebruik van bomen, van mulch en het achterwege laten van bodembewerking voldoende was om de droge en hete periodes in de zomer te overbruggen. Deze periodes duurden in een warme zomer toen maar enkele weken en werden beëindigd door een reeks onweders waaruit meestal een overvloed aan neerslag viel.
Maar is dit momenteel nog wel zo? Kan je nog wel groenten kweken zonder extra water te geven? En naar de toekomst toe: zal het mogelijk zijn om blijvend groenten te kweken zonder dat je alles ziet verbranden en verschrompelen onder een zoveelste hittegolf terwijl de regen wekenlang achterwege blijft?
De Nederlandse naam van deze plant is erg misleidend, hondspeterselie is immers geen peterselie en behoort niet tot het geslacht van de peterselie. Bovendien, en dat kan een probleem zijn, is hondspeterselie giftig. Daarom hierbij wat meer uitleg over de hondspeterselie.
We hebben bij Yggdrasil een 6-tal grote notenbomen staan die ons elk jaar vele 10-tallen kilo’s noten opleveren. Deze worden gebruikt om te verkopen in de winkel en om zelf op te eten. Het overschot wordt goed gedroogd en laten we persen tot heerlijke notenolie. Niets zo lekker als een scheutje notenolie over je rauwe groenten! Daar kan geen enkele vinaigrette of mayonaise tegen op 🙂 .
Deze bomen hebben we niet zelf geplant, maar het zijn allemaal spontane zaailingen die vermoedelijk door eekhoorns zijn geplant. Hier en daar is er een scheut blijven staan en uitgegroeid tot een volwassen boom. Het voordeel hiervan is dat het allemaal andere soorten zijn: de ene is vroeg klaar, de andere uitzonderlijk laat en komt nu zelfs pas in blad. De ene geeft grote noten, de andere kleine die zeer vast zitten in de schaal. De spreiding van de datum is heel goed voor ons, zo hebben we altijd noten, zelfs indien er late nachtvorst is zoals enkele jaren geleden. Er waren toen overal heel weinig noten, wij hadden toch nog een behoorlijke opbrengst doordat enkele latere bomen wel massaal opbrengst hadden.
Nu is het zo dat deze bomen vaak middenin onze groentetuin staan en dat ze moesten geïntegreerd worden. Dat is echter niet zo eenvoudig, maar niet omwille van de reden die de meeste mensen denken!
De belangrijkste regel bij het maaien van uw gazon is dat u uw gras nooit met meer dan 1/3 mag inkorten. Veel mensen weten dit misschien niet maar als u uw gazon in goede staat wilt houden is dit de eerste regel die u moet respecteren. En hier is een eenvoudige uitleg voor.
Het gedeelte van de grasplant boven de grond staat in een specifieke verhouding met het gedeelte onder de grond. Indien u 1/3 van het gras boven de grond afmaait, dan verdwijnt ook 1/3 van de wortels onder de grond. Deze wortels worden afgestoten om de belangrijke verhouding van de boven- en ondergrondse delen van de grasplant te bewaren.
Indien u na een lange afwezigheid van uw – te lange – gras ineens 3/4 afmaait, gaan er ook massaal veel wortels afsterven. De grasplant gaat door deze grote shock in de stress komen en gevoeliger worden.
Wat is nu het belang hiervan voor mijn Natuurlijke Moestuin hoor ik u denken. Frank, kom alstublieft to the point!
Nog even geduld 🙂 , ik ben er bijna.
Heeft u zich al eens afgevraagd wat er met deze afstervende wortels gebeurt? Deze verdwijnen niet zomaar, maar worden net als bovengronds dood materiaal omgezet, gecomposteerd, door het bodemleven. Uit het boek Roots Demystified blijkt dan ook nog eens dat vele planten uitgebreide wortelstelsels ontwikkelen die dikwijls meters diep gaan.
Het groeien van wortels gebeurt overigens helemaal niet constant, maar gaat in horten en stoten. Wanneer de grond goed vochtig en luchtig is groeien de wortels volop. Maar na een zware regenbui is de grond tijdelijk verzadigd met water en wordt de meeste zuurstof uit de grond verdreven. Plantenwortels hebben zuurstof nodig en sterven af bij een gebrek hieraan.
Het water trekt geleidelijk weg en de vrijgekomen ruimte wordt opgevuld door lucht. De wortels hebben terug alles wat ze nodig hebben en groeien weer volop. Na een tijdje droogt de grond te ver op en valt de wortelgroei weer stil. Bij een te lange droogte beginnen de wortels te sterven. Zo gaat de wortelgroei onregelmatig verder en sterft er telkens een deel van de wortels af.
Deze afstervende wortels verrijken de bodem op grote diepte. Telkens een stuk van deze wortels afsterft, blijft er een stukje organisch materiaal op grote diepte achter dat als voedsel dient voor het bodemleven. Hier bovenop zorgen deze afstervende wortels ook voor gangetjes en zo voor een betere drainage en verluchting van de bodem.
Ook is de directe zone rond de wortels immens rijk aan bodemleven. De wortels stoten bepaalde stoffen uit die bodemorganismen aantrekken. Meer informatie kunt u hierover in een vroeger artikel vinden.
Met alle voorgaande informatie kunt u het misschien al raden, maar wij proberen zo weinig mogelijk groenten te oogsten door ze uit te trekken. Wortelgewassen – wortels, ajuin, rode biet, … – moet u vanzelfsprekend uittrekken, maar al de rest beter niet.
Wanneer u de groenteplant uittrekt, gebeuren er verschillende dingen:
Wij snijden zoveel mogelijk planten bovengronds af. Sla wordt afgesneden juist onder de krop. De stomp blijft zitten en groeit verder. Er vormen zich kleine slaatjes die u later nog eens kan oogsten. Na deze tweede oogst blijft de stomp zitten en kan zo rustig verdwijnen in de herfst en winter. Alle wortels blijven in de grond en worden ‘gecomposteerd’. Er is geen verstoring van de grond en plantenwortels verrijken de grond op grote diepte.
Hetzelfde geldt voor kolen, spinazie, selder, venkel, … We snijden de plant bovengronds af en laten al de rest zitten. Tijdens de herfst en winter verdwijnt het meeste, dikke stronken van bv. kolen hebben soms meer tijd nodig. Dit is geen probleem, tijdens het planten in het voorjaar kunt u hier rekening mee houden en er net naast zaaien en planten.
Wederom: zo natuurlijk mogelijk tuinieren, met zo weinig mogelijk inspanningen. Of zoals Fukuoka – de grondlegger van het natuurlijk tuinieren – zegt:
Doe sommige dingen NIET, en kijkt dan wat er gebeurt
Laat dus deze zomer de stronken van uw sla zitten, trek uw kolen in het najaar niet uit en laat de courgette ter plaatse afsterven. In het voorjaar zal alles bijna volledig verteerd zijn, zonder dat u iets heeft moeten doen. Ondertussen is uw bodem verrijkt en uw mulchlaag aangevuld.
Wat kan tuinieren soms toch eenvoudig zijn 
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!