Bijen. Het zijn toch heel fascinerende beestjes. We hebben op Yggdrasil sinds vorig jaar een Perone-kast staan met een bijenzwerm in. Het is een heel grote kast, volgens alle imkers die ik gesproken heb het afgelopen jaar ook niet echt de ideale kast om bijen in te houden.
Toch is het een soort bijenkast die in het Andes-gebergte veel gebruikt wordt en de bijen helemaal hun eigen ding laat doen.
En kijk, tot onze grote vreugde heeft ons bijenvolk de winter overleefd en vliegen ze nu druk heen en weer om hun aantallen te vergroten en voldoende reserves op te slaan voor volgende winter.
Varroa
Een ander thema dat steevast wordt aangesneden wanneer het over honingbijen gaat is varroa. Weeral volgens de meeste imkers die ik tegenkom, iets dat toch bestreden moet worden. Al is het met natuurlijke middelen, zelfs een vers geschepte zwerm moet eigenlijk eerst behandeld worden tegen varroa.
Al deze adviezen zijn goedbedoeld, maar het past niet in de manier waarop wij bijen willen houden. Bijen kunnen zich in de vrije natuur perfect in leven houden en waarom zouden ze dat in onze tuin ook niet kunnen?
Wij gaan onze kasten (we hebben onlangs nog een tweede zwerm geschept en in een verbeterde warré-kast gestoken) niet openen, we gaan geen honing oogsten, geen bestrijdingen uitvoeren, …
Ik wil enkel bijen houden als we er niets aan moeten doen en ze op hun eentje kunnen overleven.
Voldoende voedsel
Een groot voordeel voor onze bijen is de oppervlakte en de inkleding van onze tuin. Al van bij het begin is er altijd speciale aandacht uitgegaan naar bloeiende planten. Maar niet alleen moesten planten bloesems hebben voor allerlei diertjes, ook moesten er het hele jaar door bloeiende planten zijn.
Het is heel belangrijk voor bijen dat er al in het vroege voorjaar en ook nog in het late najaar voldoende nectar en stuifmeel kan verzameld worden.
Als je niet echt met bijen bezig bent, sta je daar niet zo bij stil. Maar als je ziet hoe weinig stuifmeel en pollen elke bij binnenbrengt in de kast, dan ga je toch nadenken hoeveel bloemen er dan wel niet bezocht moeten worden om voldoende honing te maken.
Voor 1 kg honing zijn 20.000 klompjes nodig. Twee klompjes bevatten 100.000 pollen (stuifmeelkorrels) en de bij moet daarvoor 80 bloemen bezoeken.
Je planten anders bekijken
Eén van de effecten die zo’n bijenvolk in je tuin heeft, is dat je de planten – en vooral de ‘onkruiden’ – in je tuin anders gaat bekijken.
Zo bloeien paardenbloemen al vroeg op het jaar en vormen ze een voedselbron voor bijen. Vroeger werden deze altijd uitgetrokken maar sinds enkele jaren laten we ze rustig bloeien.
Daarnaast zijn ook planten als dille, klaprozen, komkommerkruid en mariadistel belangrijk en worden ze druk bezocht door bijen.
Andere planten die al een functie hebben in de tuin, zoals bv. tijm, krijgt er ineens nog een belangrijke bij. Wanneer de vele kleine bloemetjes van de tijm opengaan, worden ze heel druk bezocht door bijen, wat deze plant extra gewenst maakt in de tuin.
Tijdens het wieden ga je met heel andere ogen naar je planten kijken. Of je iets gaat uitrekken of niet, hangt nu ineens van andere factoren af dan vroeger!
Niet alleen voor bijen
En dit geldt niet alleen voor bijenplanten! Vanachter op ons domein hebben we onze zelfpluktuin. Een groot deel hiervan is aangeplant met fruitbomen, hieronder staat gewoon gras dat wordt gemaaid.
Vorig jaar was dit een bloementapijt van wilde wortel. Het aantal vliegen, zweefvliegen, bijen, kevers, … was gewoon niet te tellen. Op elke bloem zaten wel enkele beestjes en overal vloog van alles rond. We konden het niet over ons hart krijgen om dit bloementapijt af te maaien.
Ook worden we al vele jaren geplaagd door distels in de zelfpluktuin. Maar naast een ambetante plant met gemene prikkers, is dit ook een uitstekende waardplant voor vele insecten. We trekken de distels tussen de bessenstruiken uit, maar hebben een aparte plek voorzien waar ze vrijelijk kunnen groeien en bloeien.
Ik vind het heel fascinerend om tijdens de bloei te gaan kijken. Er worden heuse gevechten gevoerd op en rond die bloemen en het is een komen en gaan van vliegende insecten. Ik kan daar toch telkens lang naar kijken zonder mij te vervelen 🙂 .
Klein Kruiskruid
Als laatste nog een voorbeeld van een plant die normaal niemand met enige tuinervaring zou laten staan in zijn moestuin. Klein kruiskruid is een heel lastig onkruid dat heel snel groeit, bloeit en zaad gooit en dus niet eenvoudig te verwijderen is.
Maar enkele jaren geleden hebben wij een plotse invasie gehad van rupsjes op deze plant. Alle planten die we tegenkwamen zaten vol met deze rupsjes en werden volledig verorberd. De kleine kruiskruid exemplaren die we tegenkwamen lieten we staan, we wisten toch dat ze ten prooi zouden vallen aan deze vraatzuchtige rupsen.
Uit deze rupsen kwam een mooie rode vlinder tevoorschijn, onze beloning! Dit voorjaar heb ik er al enkele zien rondvliegen, en telkens moet ik dan denken wat ik gemist zou hebben als we telkens alle kruiskruid zouden verwijderen.
Natuurlijk tuinieren heeft vele voordelen
Er zijn geen gangbare tuinders, en waarschijnlijk niet veel biologische tuinders, die zouden overwegen om klein kruiskruid of paardenbloemen te laten staan in hun tuin. Maar als je op een natuurlijke manier tuiniert, als je beseft dat alles aan elkaar hangt en dat alles elkaar helpt en in evenwicht houdt, dan is het eigenlijk helemaal niet moeilijk.
Je wordt beloont! Je krijgt honing, je krijgt natuurlijke vijanden, je krijgt mooie vlinders en je krijgt het plezier om al deze kleine elementen in je tuin gade te kunnen slaan.
Wat moet je nog meer hebben in het leven 🙂 .
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Wat een liefde voor de natuur spreekt uit deze blog, geweldig!
Ik ontvang uw mails nog niet zo heel lang maar ik vind het elke keer opnieuw boeiend om uit de eerste hand van een kenner meer te leren over natuurlijk tuinieren en permaculturele principes op te doen. Leren doe je al doende dus veel van uw informatie zal vervlieden mettertijd vanwege niet toepasbaar in mijn situatie of in mijn kleine stadstuin. En toch is dit zinvol, altijd, al was het maar als ‘cliffhanger’ om iemand anders van advies te zijn, gepastertijd
Helemaal mee eens! Ik vind het fijn om voor mijn bijen te “cateren” en heel het jaar door bloeiende planten te hebben. Ik was heel verbaasd om te zien hoe graag ons bijenvolk op de kleine bloempjes van de asperges in de tuin vlogen!
Je hebt een grote liefde voor de natuur dat spreekt uit je blogs. Maar het is niet vanuit de bijen gezien. De bijen zijn niet bezig voor ons maar voor zichzelf. De honing is hun eten, het eten van de larven en hun wintervoorraad. Het is alsof je de voorraadkast met weckpotten van je oma iedere leeghaalt zodat ze steeds nieuwe moet maken. We nemen zo vanzelfsprekend wat van de natuur is. Dit is mijn gedachte hierover. Je hoeft het niet met mij eens te zijn maar denk eens na.
Volgens mij heb jij dit artikel niet goed gelezen?
Wij oogsten geen honing, wij voorzien juist meer voorraadkasten om met weckpotten te vullen met materiaal dat wij voorzien in onze tuin 🙂 .
Knap artikel! Als collega imker kan ik dat allemaal alleen maar beamen!
Hoi Frank,
Voor wat betreft jouw opvatting over bijen en varia ben ik het volledig oneens met jou. Een mening als ‘op de moestuin gebruik ik ook geen bestrijdingsmiddelen en dus ook niet op de bijen’, is met alle respect klinkklare nonsens. Op je moestuin zorg je in de voorwaardenscheppende sfeer voor de juiste condities voor je gewassen, zodat je veel en mooi kunt oogsten. Bij de bijen dien je dat ook te doen. Niet met bestrijdingsmiddelen die afkomstig zijn van Bayer, maar met mierenzuur en oxaalzuur. Dat zijn stoffen die ook al in de residuen van honing voorkomen. Ooit eens geïntroduceerd door een BD-imker in Nederland, ene Albert Muller, en dus zeer verantwoord. De andere kant van de medaille is dat je de varroa in stand houdt en dus mede verantwoordelijk bent voor de bijensterfte waar iedereen het over heeft. Ik zou met mijn volken niet graag naast die van jou staan…
Groet, Hans
Albert behandelt zijn bijen al jaren niet meer tegen varroa. Met niets. En na wat verliezen in de beginjaren, boekt hij nu grote successen. Ook ik behandel niet tegen varroa en voel me daar prima bij. De beperkte verliezen wegen niet op tegen het feit dat je zonder behandeling krachtige, gezonde volkeren kan kweken. Ik heb kasten die volledig varroa vrij zijn. De bijen tolereren de mijten niet en houden zelf grote kuis. Mooi om te zien!
Dag Frank,
ik lees in je blog dat jullie gebruik maken van een aangepast Warré bijenkast. Ik ga waarschijnlijk een Warré kast zelf bouwen. Welke aanpassing aan het originele plan hebben jullie gedaan? En heb je daar misschien ook een tekening van?
Groet, Bram
Ik heb een verbeterde warré kast gekocht, meer uitleg en de tekenplannen vindt je in volgend artikel: http://blog.natuurlijkemoestuin.be/inleiding-tot-natuurlijk-imkeren/
Bedankt Frank, dat gaat zeker helpen om de puzzel te leggen 🙂
Groet, Bram
Hallo Frank,
Ik ben het een keer niet met je eens, en wel sinds ik laatst een artikel las waarom het niet bestrijden van varroa slecht is. Natuurlijk is het een ideaal idee dat als je niet bestrijd, je bijen vanzelf sterker worden. Misschien door een soort evolutie, misschien omdat je bepaalde chemische verhoudingen in je kast niet aantast. Maar de bijen die wij hebben, op welke manier verkregen ook, zijn eigenlijk altijd niet bestand tegen de grote hoeveelheden mijten die in de kasten leven. En evolutie gaat niet zo snel of zo onwillekeurig dat een grote druk van varroa daar verandering in zal brengen. Met andere woorden, zoals ik het nu zie, ben je bewust je bijen aan het verwaarlozen tot ze uiteindelijk het loodje zullen leggen. Vergelijk het met onze gedomesticeerde honden. Laat een volwassen, sociale labrador vrij in het bos en hij zal omkomen van de honger, uitputting, ziektes, etc.
Plaagbeheer past natuurlijk geweldig in een permacultuurtuin (vanmiddag nog van alles over geleerd), maar zolang de varroa’s geen natuurlijke vijanden hebben die we eventueel zouden kunnen aantrekken, zullen ze ook altijd vrij spel houden in onze bijenkasten. Je kunt je varroa’s dan vergelijken met de konijnen in Australië. Je zult er zelfs het probleem mee vergroten, en andere imkers mee in de weg zitten.
Selective breeding kan wel, maar dat is vrij zwaar ingrijpen, ik denk dat ook jou dat niet trekt.
Ook ik vind dit enorm vervelend, ik ga niet graag met gif aan de slag en ben constant opzoek naar de beste, meest natuurlijke methodes om de varroa’s te onderdrukken. Maar, je bijenvolk zien uitsterven omdat de druk van de varroa te hoog is, is minstens zo naar.
Het is jammer dat ik dat artikel niet meer kan terug vinden, de auteur kon het vast beter verwoorden dan ik. Het heeft mij in elk geval enorm aan het denken gezet, ik hoop dat het jou dat ook doet.
De bijen zoemen rond hun woning,
en werken aan een nijver plan.
Zij zorgen voor de zoete honing,
wij maken er een potje van.
– Toon Hermans