Als het over mulchen gaat, dan is een belangrijke en veel voorkomende vraag waarmee je eigenlijk moet mulchen. Maar een andere vraag die ook heel veel voorkomt, is wanneer je nu eigenlijk moet mulchen. En dat is uiteraard minstens zo belangrijk.

Het is iets waar we ook lang mee gesukkeld hebben. En het is eigenlijk pas sinds dat wij een systeem hebben ontwikkeld met min of meer vaste momenten waarop we mulchen, dat we gekomen zijn tot een bodem die het grootste deel van het jaar bedekt is. Dus deze podcast ga ik een beetje uitleg geven over het systeem dat wij gebruiken om te mulchen.

Kijk naar de natuur

Als je wilt achterhalen wanneer je best mulcht, dan is mijn advies: volg de seizoenen. En volg de seizoenen niet alleen in mulchmateriaal, maar volg het ook in de tijd. En dat is dan meer het wanneer je gaat mulchen. Als je gaat kijken naar de natuur, hoe het daar in zijn werk gaat, hoe de bodem bedekt blijft, dan zie je dat het najaar een hele belangrijke periode is.

In deze periode valt het blad van de bomen, dat blad bedekt de grond, struiken verliezen hun blad, maar ook veel planten gaan bovengronds afsterven en strooien zo hun materiaal op de grond.

Het moment bij uitstek om te mulchen, dat is het najaar. En dat is ook in ons systeem een heel belangrijke periode. Ten eerste omdat er in die periode heel veel blad aanwezig is. Denk maar aan dat gevallen blad, er staan overal wel struiken en bomen. Dus het is een materiaal dat heel gemakkelijk vast te krijgen is, dat je in principe met enige planning ook wel zelf kan voorzien. Wat wij niet doen, is gewoon dat blad oprapen en op onze bedden leggen. Het probleem als je gewoon vers gevallen blad op je bedden gaat gebruiken als mulch, is dat dat blad onbeschadigd is. Dat gaat toch vrij lang weerstand bieden aan vertering. Dat gaat vrij lang onaangetast blijven en dan krijg je het probleem, dat je blad aan elkaar gaat plakken. Dat het samen klit en zo een laag gaat vormen waar zuurstof en water moeilijk door komen.

Een ander nadeel, wanneer dat blad op elkaar gaat plakken, is dat die vertering of die omvorming van mulch naar organisch materiaal nog trager verloopt en dat je met een dik pak bladeren blijft zitten tot ver in het voorjaar. En dat is uiteraard niet de bedoeling.

Wij rijden er met een grasmachine over. We verzamelen het blad op verschillende plaatsen, en strooien het uit op een plekje op ons grasveld. Dan rijden we daar met de grasmachine over. Het blad is dan gekneusd, het is wat in stukjes getrokken en het is dan ook ineens verzameld in de vangbak, zodat je dat ook gemakkelijk in een kruiwagen kan doen. En je moet dat niet alleen met blad doen, je kan dat eigenlijk met heel vele materialen doen. Zolang het blad of het materiaal redelijk bruin is van samenstelling, kan je dat gemakkelijk met het grasmachine verkleinen en oprapen. Groen materiaal is meestal te nat en dan is het heel moeilijk om de grasmachine daarvoor te gebruiken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het smeerwortelblad. Als je dat met een grasmachine gaat oprapen en verkleinen, dan krijg je meer een groene pap dan dat je echt mooi mulchmateriaal krijgt.

Najaar

Wij mulchen vooral in november, eind november, het begin van december. Maar laat ons zeggen, het najaar is de ultieme periode om te mulchen. Omdat je veel blad hebt, maar ook omdat je het juiste materiaal hebt. Je hebt veel bruin materiaal en dat is heel belangrijk in het najaar, omdat bruin materiaal traag gaat verteren als mulch. Als je groen materiaal legt in het najaar, wat wij vroeger deden, dan is heel snel verteerd. En dan ligt je bodem vroeg in de winter alweer bloot. Open en bloot aan de weersomstandigheden, zo heb je niet veel aan dat isolatiemateriaal.

Dus in het najaar mulch je met bruin materiaal. Dat materiaal blijft lang liggen en beschermt dan ook lang je bodem. Tegen koude, tegen wind, tegen uitdroging, tegen vorst. En veel eenvoudiger kan het natuurlijk niet. Wat er op dat moment massaal aanwezig is, wat er gewoon van de bomen en de struiken valt, dat is ons geliefkoosd materiaal in het najaar.

Wij proberen het zo te regelen dat de dikte van onze laag juist dik genoeg is zodat het blad dat wij gelegd hebben, grotendeels verteerd is tegen het voorjaar. Het is uiteindelijk de bedoeling in het voorjaar, april, mei, dat je een blote bodem hebt, dat die kan opwarmen en dat die vrij is om te planten en te zaaien. Die dikte van de mulchlaag is moeilijk te voorspellen, omdat je uiteraard niet kan voorspellen wat voor weer het wordt die winter.

Als het een natte winter is bijvoorbeeld, maar wel warm, dan zal je materiaal heel snel verteren. Als je een hele droge, maar koude winter hebt, dan zal je mulchmateriaal veel langer blijven liggen. Dus het is altijd een beetje een gok en je gaat uiteraard nooit perfect uitkomen op een blote bodem die juist op het goede moment helemaal vrij is van materiaal. Maar door ervaring kan je dat toch wel een beetje inschatten. Wij leggen op onze bodem bijvoorbeeld een 5 à 6 centimeter versnipperd blad en dat werkt voor ons heel goed. Meestal is het zo dat tegen eind april, begin mei, onze bodem redelijk vrij komt. Het ene jaar is dat wat meer vrij dan het andere. Maar ik moet er wel bij zeggen dat wij late tuiniers zijn. Wij beginnen pas laat met planten en zaaien, zeker in vergelijking met vele anderen.

Dus als jij wilt dat jouw bodem al, ik zeg maar wat, in maart vrij is, omdat je dan al volop wilt beginnen, dan ga je uiteraard een dunnere laag moeten leggen. Het is iets wat je zelf moet uitzoeken, omdat het afhankelijk is van jouw manier van tuinieren, maar ook van jouw bodem. Als jij een heel actieve bodem hebt met heel veel bodemleven, dan wordt de mulch sneller omgezet. Is jouw bodem al een beetje verzadigd en heeft jouw bodemleven niet veel extra voedsel nodig, dan wordt de mulch trager afgebroken. Die factoren bepalen mee wat de ideale dikte is van de mulchlaag die jij legt in het najaar.

Probeer de mulch toch dik genoeg te leggen in het net najaar want die mulchlaag gaat er een hele lange periode liggen. Dat is een hele lange periode dat de mulch je bodem zonder al te veel werk en moeite beschermt en jouw voedselbodemweb zich verder ontwikkelt. Zo wordt dit een hele belangrijke periode. Dus wij kiezen ervoor om toch net iets meer mulch over te houden in het voorjaar en niet het risico te lopen dat alles in februari of maart al verteerd is.

Voorjaar

De volgende periode is het voorjaar. Ook dat is een beetje flexibel naar gelang jouw manier van tuinieren en de ontwikkeling van het voorjaar, van het weer laat maar zeggen, van de temperaturen. Dat verschilt elk jaar ook wel een beetje, maar meestal ligt dat toch ongeveer rond eind mei, halfweg juni. In die maand proberen wij toch altijd de tweede keer te mulchen. Wij doen dat zeker niet vroeger. Wij gaan niet beginnen mulchen in begin april of begin mei als de bodem vrijgekomen is. En dat heeft enkele goede redenen.

Om te beginnen is er in april, mei gewoon heel weinig materiaal om mee te mulchen. Dus ook hier kijken we naar wat er aangeboden wordt door de natuur. In die periode ga je ook volop planten en zaaien en om dat goed en vlot te doen, is het gemakkelijk als jouw bodem volledig vrij is van mulchmateriaal. Je kan dan snel werken en je loopt ook niet het risico dat door bijvoorbeeld vogels of andere dieren, of jij zelf, of de wind, dat mulchmateriaal op jouw vers geplant plantgoed terechtkomt. Of dat jouw kiempjes bedekt worden met mulchmateriaal en daardoor slecht opkomen of slecht groeien. Dus we gaan wachten. We gaan volop planten en zaaien en eens dat alle warmte-minnende planten, zoals courgettes, paprikas en tomaten in de grond zitten, eens dat alles goed aan de groei is en al een redelijke hoogte heeft bereikt, dan gaan we pas beginnen mulchen. Dan kan je veel vlotter mulchen, moet je niet zo voorzichtig zijn. En kan je gewoon ineens ook alles mulchen. En je moet niet nog plekken open laten waar je nog wilt zaaien en planten.

In de maand juni zijn we dan volop aan het mulchen. En welk materiaal gaan we dan gebruiken? Dan kijken we ook weer naar wat er beschikbaar is. In deze periode is alles volop aan het groeien. Je gras zal heel vaak gemaaid mogen worden. Als je een haag hebt, zal die in deze periode ook al eens een eerste keer mogen gesnoeid worden. Mulchplanten zoals bijvoorbeeld smeerwortel zijn ook volop aan het groeien. Deze kan je gemakkelijk terugsnijden. Dus er is heel veel materiaal beschikbaar. En je zal merken dat dat ook vooral groen materiaal is. Wat uiteraard ook belangrijk is in deze periode. Ook jouw planten zijn volop aan het groeien. Ze kunnen wel wat extra voeding gebruiken. En die kan je dan geven door te gaan mulchen met groen materiaal. Dat materiaal zal snel verteren, dus ook snel zijn voedingsstoffen vrijzetten. En op die manier is het eigenlijk heel simpel. Je kijkt gewoon in de maand juni wat er allemaal beschikbaar is om te mulchen. En dat zal gewoon gegarandeerd ook het juiste materiaal zijn wat je planten en je bodem dan nodig hebben.

Je hebt ook al minder nodig. In het najaar moet je je bedden volledig bedekken. In het voorjaar zal je merken dat bijvoorbeeld de aardappelen of de aardbeien of de courgetten al wel wat volume hebben tegen dat je begint te mulchen. Je bedden zijjn niet meer volledig vrij. Je zal zo net iets minder materiaal nodig hebben. Maar je moet ook wel onthouden dat dat materiaal veel sneller verteert. Bruin materiaal heeft maanden nodig, zeker in de winter. Groen materiaal verteert veel sneller, zeker in het voorjaar als je bodemleven heel actief is. Dan zal je merken dat dat groen materiaal meestal toch na een 5, 6, 7 weken grotendeels tot helemaal weg is. En dat je dan nog een keer moeten mulchen.

Zomer

We zijn dan, als je in juni hebt gemulcht, begin – eind augustus, een beetje afhankelijk van wat je gemulcht hebt en wanneer je begonnen bent. Dit is in het midden van de zomer. En dan is in principe je tuin bijna helemaal dicht gegroeid. Als je goed gecombineerd hebt, ben je misschien ook al wel aan het oogsten. Maar ga je terug bijplanten. Dus er zullen wel hier en daar wat open plekken zijn. Maar je tuin, je bedden, zijn grotendeels opgevuld. Denk maar aan pompoenen, aan augurken, aan courgetten. Die staan allemaal heel breed, heel groot. Ze bedekken al veel van de bodem. Dus je hebt veel minder materiaal nodig om je bodem volledig af te dekken. En ook dat komt weer goed uit.

In de zomer is er niet zo heel veel materiaal om mee te mulchen. Is het een hele hete zomer, dan zal je merken dat je zelfs misschien geen gras hebt om af te rijden. Dat er heel weinig onkruiden groeien. En dat de mulchlaag moeilijk aan te vullen is. Is het een zomer zoals we dit jaar gehad hebben, waarin het regelmatig geregend heeft, dan is het heel gemakkelijk om je bedden terug af te dekken met mulch. De hagen waren volop aan het groeien, de symphytum groeide volop. Onkruiden waren er ook. Het gras groeide goed. Dus het was heel eenvoudig om materiaal te vinden. Je hebt ook niet zoveel nodig. En wat je dan nodig hebt, dat vind je toch redelijk eenvoudig.

In mijn ervaring, is die zomerperiode echter de moeilijkste periode om af te dekken. Als je in het voorjaar goed hebt afgedekt, dan wordt de derde periode wel eens overslagen. Dan zal je merken dat je toch wel wat onkruid krijgt in september. Zeker als het gunstig weer is, warm en vochtig. Als je dan in augustus niet hebt gemulcht, dan kan het wel eens tegenvallen in het najaar qua onkruidgroei. Maar het is gewoon een periode dat je op vakantie bent geweest of je gaat nog op vakantie. Het is wat later licht en je gaat eens bij vrienden naar de barbecue of weet ik veel. Je doet wat minder in de tuin omdat je ook wat andere dingen wilt doen in de zomer. Je gaat eens een dagje naar de zee. Je hebt ook al veel oogstwerk naar het einde van de zomer toe dat je moet verwerken, dat je moet plukken. Dus er is gewoon minder tijd te besteden in de tuin of met het afdekken van de tuin.

Bij ons gebeurde het vroeger heel vaak dat die laatste mulchperiode niet goed verliep, dat we te weinig afdekten. Vorige jaren hebben we het wel goed gedaan. Ook dit jaar is alles goed bedekt gebleven. En dan merk je toch dat dat een enorm verschil geeft in het najaar. De laatste weken heb ik een heel deel van de tuin opgekuist door hier en daar wat bij te knippen en dat dan te gebruiken als mulchlaag. En hier en daar wat onkruid uit te doen. Maar als ik zeg dat enkele uren bezig was over 250-300 vierkante meters, dan denk ik dat ik er niet ver naast zat.

Drie keer

Het is gewoon een gigantisch verschil als je drie keer per jaar op tijd mulcht, als je die bodem goed bedekt houdt. En sinds we dat systeem gebruiken, sinds we weten: in de maand november mulchen we alles toe, want dan hebben we voldoende materiaal. We gaan bruin materiaal gebruiken. We verzamelen vooral blad en haagsnoeisel en dergelijke dat bruin is. Zo bedekken we ook de hele winter de bodem, met het juiste materiaal! Zo is die bodem ook redelijk vrij als we in het voorjaar terug willen beginnen planten en zaaien. En weten we ook, we gaan nu nog niks doen. We beginnen pas echt vol te mulchen in juni. Als alles in de grond zit, als alles goed aan de groei is, dan is er veel materiaal. Dan kan je ook volle bak doorwerken, omdat de planten ook al wat groter zijn. Je moet niet al te voorzichtig zijn. En dan is er nog die augustusmaand als derde periode, waarin het, zoals ik zeg, wel vaak wat moeilijker is. Maar je hebt natuurlijk ook veel minder materiaal nodig. En als je dan die moeite erin steekt, die tijd erin steekt, dan win je zoveel tijd in het najaar aan onkruid dat je niet moet uitdoen. En dat is toch een van de leukste dingen, denk ik, een tuin waarin je geen onkruid moet uitdoen.

Dus dat is ons systeem. Als je die drie keer mulchen haalt, dan zal je merken dat je minder onkruid krijgt. Misschien de eerste jaren nog niet, omdat je nog veel onkruiddruk hebt. Maar als je dat mulchen enkele jaren volhoudt, merk je dat je een tuin hebt ontwikkeld waarin je nauwelijks onkruid moet uitdoen.

En, misschien ook belangrijk om te zeggen, de belangrijkste keer om te mulchen is in het najaar, als je in principe bijna niks anders te doen hebt in de tuin. Het meeste is geoogst, het meeste is verwerkt. Dus je hebt ook wel de tijd om te mulchen in november. Het zijn soms nog wel prettige dagen als de zon schijnt, zelfs al is wat frisser. Maar dan is het toch aangenaam om te werken in de tuin. En dan is het op zich wel een leuk werkje om je bedden af te dekken, als je dan ook weet dat je zes, zeven, acht maanden niks van onkruid moet uitdoen. En een perfecte bodem krijgt in het voorjaar, klaar om te beginnen met zaaien en planten.