Jarenlang hebben wetenschappers onderzoek gedaan om de processen die instaan voor deze herfstverkleuring te begrijpen.

Volledig begrijpen doen ze het nog niet, maar de basisprincipes zijn in kaart gebracht. Er zijn 3 grote factoren die de herfstverkleuring beïnvloeden:

•  bladpigmenten
• lengte van de nachten
• het weer

De timing van de bladval en verkleuring wordt geregeld door de kalender. Hiermee bedoel ik het langer worden van de nachten, wat elk jaar identiek is. Andere factoren zoals temperatuur, regenval, voeding, … hebben slechts een beperkte invloed.

Zodra de dagen korter worden en de nachten langer en kouder, worden de processen in de planten in gang gezet die voor één van de wonderen van de natuur zorgen.

Het is dus niet de temperatuur die ervoor zorgt dat bladeren van kleur veranderen, het is de lengte van de nacht. De temperatuur en de andere factoren hebben voornamelijk een invloed op de intensiteit van de verkleuring.

Vanwaar komen deze kleuren?

Er zijn drie soorten pigmenten die een hoofdrol spelen in de verkleuring van bladeren:

• Chlorofyl geeft de bladeren hun groene kleur. Chlorofyl is noodzakelijk voor de fotosynthese, de chemische reactie die zonlicht omzet in suikers, in eten voor de plant.

• Carotenoïden staan in voor de gele, oranje en bruine kleuren. Deze stof vindt je ook in wortels, maïs, bananen, …

• Anthocyanen geven kleur aan rode appels, aardbeien en frambozen. Maar ook aan bosbessen en pruimen. Ze zitten opgelost in de waterige vloeistof die zich in de bladcellen bevindt. Anthocyanen helpen planten ook beschermen tegen winterse kou.

Zowel chlorofyl als carotenoïden bevinden zich gedurende het volledige groeiseizoen in het chloroplast in de bladcellen. De meeste anthocyanen worden tijdens de herfst geproduceerd onder invloed van fel licht en een overvloed aan suikers in de plantencellen.

Tijdens het groeiseizoen wordt de chlorofyl constant afgebroken en bijgemaakt, wat ervoor zorgt dat het blad mooi groen is.

Wanneer de nachten langer worden, vertraagt de productie van chlorofyl en valt na verloop van tijd zelfs stil. Doordat het afgestorven chlorofyl niet meer vervangen wordt, verdwijnt alle chlorofyl uit de plant.

De carotenoïden en de anthocyanen die wel nog aanwezig zijn in het blad worden zichtbaar en tonen hun kleuren.

Sommige kleuren zijn typisch voor een soort:

• Eiken kleuren rood, bruin of roodbruin
• Populier verkleurt goudgeel
• Kornoelje verkleurt paarsachtig rood
• Beuken verkleuren lichtbruin
• Esdoorns verschillen van soort tot soort
• Bij sommige soorten, zoals een Iep, verschrompelen en vallen de bladeren af en vertonen enkel een neutrale bruine kleur.

Ook het tijdstip van verkleuren is afhankelijk van soort. Sommige soorten verkleuren heel vroeg, andere soorten, zoals een eik, verkleuren pas wanneer sommige bomen al hun bladeren al kwijt zijn.

Wat voor invloed heeft het weer op de herfstkleur?

De hoeveelheid en intensiteit van de herfstverkleuring is afhankelijk van de weersomstandigheden voor en tijdens de afname van het chlorofyl. De temperatuur en vochtigheidsgraad in de bodem zijn de bepalende factoren.

Temperatuur

Een opeenvolging van warme, zonnige dagen en koude nachten (zonder vorst!) leveren de meest spectaculaire herfstverkleuring op.

Door de vele zon worden er nog veel suikers geproduceerd in het blad. De koude nachten en het geleidelijk afsluiten van de sapstroom van en naar het blad zorgt dat deze suikers niet meer afgevoerd worden.

Deze combinatie, veel zon en veel suikers, verhoogt de productie van anthocyanen. Hierdoor wordt het aandeel rood, purper en donkerrood groter in het blad.

Het andere pigment, cartenoïde, is altijd aanwezig in het blad en verhoogt niet tijdens het najaar. De verkleuring naar geel en goud is dus elk jaar ongeveer hetzelfde.

Een warme periode tijdens de herfst verlaagt ook de intensiteit van de kleuren.

Een vorstperiode tijdens het vormen van de herfstkleuren is ronduit rampzalig. Vorst vernietigt de processen die instaan voor het vormen van de anthocyanen. Vorst betekent dus ook een vroegtijdig einde van het kleurrijke blad.

Vochtigheidsgraad van de bodem

De vochtigheidsgraad in de bodem heeft ook een belangrijk effect op de herfstverkleuring. De vochtigheidsgraad verschilt zeer sterk van jaar tot jaar. Een late lente of een extreem droge zomer kan het begin van de bladverkleuring enkele weken opschuiven.

De mooiste intense kleuren in de herfst zijn het resultaat van:

• een warm, vochtig voorjaar
• een matige zomer
• warme, zonnige herfstdagen met koude nachten

Waarom doen planten dit?

Waarom doen zoveel planten al die moeite om een mooie herfstkleur te krijgen? Welk voordeel kan een plant hieruit halen?

De carotenoïden spelen ook een rol in het opvangen van licht en het beschermen van het chlorofyl. Het belang van de anthocyanen is minder duidelijk.

Er wordt vermoed dat het een manier is om te tonen dat de boom gezond is. Hierdoor worden insecten die hun eitjes afleggen voor overwintering afgeschrikt en zoeken ze een andere plant op.

Anthocyanen worden gevormd uit overschotten van suikers, dus een plant die veel suikers kan produceren (= gezond is), produceert veel anthocyanen en heeft heel intense kleuren.

Een andere reden voor de aanwezigheid voor anthocyanen zou de bescherming van de plant zijn in de winter. De anthocyanen zetten licht van de zon om in warmte. Bij bramen kan je bijvoorbeeld goed zien dat de stengels alleen rood worden aan de kant die blootgesteld is aan het licht, de rest blijft groen.

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!