Momenteel hoort en leest u niet anders dan problemen met bijen die massaal sterven. De grote schuldige is de landbouw met zijn pesticiden, met name de neonicotinoïden. Volgens de gangbare pers is de mens afhankelijk van de bestuiving door honingbijen en komt de wereldbevolking in gevaar wanneer de honingbij uitsterft omdat er geen voedsel meer gekweekt kan worden.
Er zit wel een kern van waarheid in dit verhaal, maar het probleem is veel breder en er zijn meer bestuivers dan enkel honingbijen.
Bijen sterven massaal
Dat de imkers sinds enkele jaren massaal bijen verliezen kan niet ontkend worden, dat enkel bestrijdingsmiddelen hiervan de oorzaak zijn is de waarheid geweld aan doen. Het is een combinatie van factoren zoals onnatuurlijke imkeren, gebrek aan habitat, pesticiden, tekort aan stuifmeel door monoculturen, de varroa-mijt …
Aan bijna al deze factoren kunnen wijzelf ook iets veranderen, want het zijn niet alleen de honingbijen die bestuiven en lijden onder de huidige omstandigheden! Er zijn heel veel soorten solitaire bijen (> 350 soorten in Nederland), hommels, kevers, vlinders, wespen en andere insecten die instaan voor de bestuiving. Ook deze soorten sterven massaal en kampen met grotendeels dezelfde problemen als de honingbij.
Wat kunt u doen in uw tuin?
Iets wat sterk in opmars is zijn bijenhotels. U kunt ze bij wijze van spreken op elke straathoek kopen en het zijn kleine constructies die u gemakkelijk ergens in de tuin kwijt geraakt. En daar stopt de bijdrage van de meeste mensen.
Maar u kan – moet – eigenlijk nog een stap verder durven zetten. Niet enkel een bijenhotel zetten, maar steek de handen uit de mouwen en maak er ineens een insectenhotel van. Voorzie opgerold karton, boomstammetjes, holle stengels van vlier, bladeren, leem met stro erin, los stro en een vlinderkast en trek zo een breed publiek aan nuttige insecten aan die u op allerlei manieren helpen.
Leg een stapel stenen onder het hotel, gooi takken, stronken en snoeiafval op een hoop en laat dit langzaam verteren, bouw een takkenril (klein of groot), leg een klein vijvertje of poeltje aan, kuis uw tuin pas in het voorjaar op en trek zo nog een breder publiek van oorwormen, egels, kikkers, padden, vlinders, lieveheersbeestjes, sluipwespen, kevers … aan waardoor uw soortendiversiteit en dus ook de rijkdom van uw tuin immens toeneemt.
Waarom hier ophouden?
Maar huisvesting is niet het enige probleem, een veel groter probleem voor insecten en dan zeker voor bijen is voedsel. Door monoculturen, opkuisdrift van tuinders en verregaande betonnering van Vlaanderen, is het voor deze insecten moeilijk om voldoende eten te vinden. Zeker in het vroege voorjaar en het late najaar zijn beschikbare nectarbronnen heel schaars. Insecten die niet met voldoende voorraad de winter ingaan, overleven deze lange koude periode niet.
Mogelijke oplossingen hiervoor zijn het omvormen van een stuk gazon tot bloemenweide, het aanplanten van langbloeiende klimplanten, het laten staan van een hoekje brandnetels … Het draagt allemaal bij tot het verbeteren van de leefomstandigheden voor de insecten die ons helpen bij het kweken van ons eten.
Insecten zijn koudbloedig en hebben nectar nodig als brandstof om te leven en te overwinteren. Wanneer de insecten na de winterrust actief worden, zijn ze verzwakt en hebben ze honger. Zorg dus dat u vroegbloeiende soorten zoals Speenkruid en Klein Hoefblad heeft staan en zet ze bij voorkeur op een zonnige plaats. Ze zullen vroeger bloeien en de zon helpt de foeragerende insecten opwarmen.
In de zomerperiode, wanneer er veel planten bloeien is voedsel niet zo’n probleem, maar in het najaar moeten ze een voorraad aanleggen om de winter door te komen. Bloeiende planten zijn dan niet vanzelfsprekend en het helpt indien u dan enkele specifieke planten zoals een bolklimop, aster- en sedum-soorten aanplant.
Verschillende voordelen van insecten in de tuin
Het kost u uiteindelijk niet veel moeite om uw tuin gastvrij te maken voor nuttige insecten en het levert u zelfs vele voordelen op. Veel meer vlinders in de tuin, mooie bloemen van vroeg in het voorjaar tot laat in het najaar.
Ook gaan de talrijke aangetrokken insecten een soort ecosysteem vormen waardoor ook plagen veel minder gaan voorkomen in uw (groente)tuin. Alles houdt elkaar wat in evenwicht zodat uw tuinwerk ook aangenamer wordt.
Houd er wel rekening mee dat het enkele jaren kan duren voordat uw insectenhotel volgeboekt is, vooraleer de ligweide aan uw poel ingepalmd is door kikkers en de takkenril is bewoond door vogels, insecten en egels.
Interessant om weten. Waarschijnlijk reeds te laat om nu nog een insectenhotel te plaatsen?
Ik denk dat het nooit te laat is om er een aan te leggen. Zie het gewoon als goed op tijd voor volgend jaar 🙂
What a great blogg you write, every time I read it I am inspired to make my garden a better place
Het klopt als een bus dat er veel meer nodig is dan bijenhotels om bestuivers vooruit te helpen. Maar als je zo’n hotel wil installeren kunnen we dat beter goed doen. Al te vaak worden zaken in zo’n hotel geïntegreerd die tot niets dienen. Een goede beschrijving vind je hier:
https://www.natuurpunt.be/sites/default/files/documents/hoe_bouw_ik_een_bijenhotel_-_low_res.pdf
Heel fijn zo’n bijenhotel. Maar wat doe je als er steeds een specht op bezoek komt?
Hij wacht precies tot er heel veel gaatjes dicht zijn en slaat dan toe! Alle gaatjes worden open gepikt en hij haalt nog eens de bamboe-stokjes uit het bijenhotel die je dan allemaal terug vindt op de grond. De stokjes heb ik stevig ingeplakt, dat is nu ok. Maar zelfs met fijne volièredraad voor het bijenhotel geraakt hij nog steeds aan de dichtgemetselde gaatjes! Wie heeft hier een oplossing voor?
Misschien een grove kippendraad een eindje rond het hotel spannen?
Ik heb net hetzelfde probleem, maar ik merk desondanks toch dat er in het voorjaar veel bijen uit het hotel komen – ik heb dit jaar een heleboel open gepikte bamboe stokjes in een vuilzak gegooid om ze te vervangen. (Het wordt aangeraden om na een paar jaar nieuwe te voorzien ivm rot en schimmelvorming, wat dodelijk is voor de larven) Mijn verbazing was groot toen de ene na de andere bij uit die zak vloog! Dus misschien kan je het zelfs gewoon zo laten en de specht zijn snack gunnen.
Dag Machteld,
Inderdaad de specht durft wel eens een bijen of insectenhotel zien als een buffet.
Wij hebben een fijnmazig metalen gaaspaneel geplaatst voor de bamboestokjes op een afstand van 10 cm (met tussenstukjes) van de stokjes verwijderd. Op die manier raakt de specht niet niet meer bij de stokjes.
Een zorg die ik hier en daar geopperd zie in artikel i.v.m insectenhotels is dat het aanleggen van één groot hotel een weinig natuurlijke situatie is: soorten die bovengronds nestelen in stengels zullen zelden zo dicht en massaal bij elkaar hun nest maken. Dat lijkt een uitgelezen kans voor schimmels en parasieten om te verspreiden.
Misschien is het daarom een beter idee om de nestgelegenheiden enigzins te spreiden in je tuin, als je dat kan doen?
Door de jaren heen hebben we als mensen de inrichting van ons leef gebied behoorlijk veranderd. Verharden van het oppervlak, grote vlakken om voedsel te verbouwen (monocultuur), enz. Als we het niet van de natuur konden winnen was het antwoord spuiten met een of ander gif-mengsel. Ben het eens om met insectenhotels, allerlei planten en bloemenranden proberen te redden wat er te redden valt. Als insecten het onderwerp zijn moet ik aan het volgende denken. Lang voordat de mens in beeld was op deze aarde waren er al insecten. Deze hebben overleefd totdat de mens zich met de inrichting van de aarde ging bemoeien. Voedsel was voorradig van inheemse planten. Planten die we nu zoveel mogelijk weren uit onze leefomgeving. Wellicht is het zinvol dat we naast insectenhotels, bloemenranden enz. ook de inheemse planten weer laten staan.