In de Metamorfosen worden de schepping en geschiedenis van de wereld verhaald volgens de Griekse en Romeinse mythologie. Het boek geldt als een van de belangrijkste werken uit de Romeinse literatuur. Het is vermoedelijk in 1 n.Chr. voltooid en is sindsdien een van de populairste mythologische werken.

Wikipedia

Metamorfosen I (regel 89 -150)

Als eerste ontstond het gouden tijdperk. Zonder enige bestraffer, uit vrije wil en zonder wet werden trouw en recht beoefend. Straf en angst waren afwezig, geen dreigende woorden, gegraveerd in brons, waren te lezen. Er was geen smekende massa die angst had voor hun rechter maar men was veilig zonder bestraffer. Er was nog geen pijnboom, gekapt in zijn gebergte, afgedaald naar de heldere wateren om vreemde streken te bezoeken. De mensen kenden geen andere kusten dan die van henzelf. Steile grachten omgaven nog geen vestingen, er bestond nog geen rechte trompet van het voetvolk, noch een koperen kromhoren van de ruiters, geen helmen en geen zwaard. Zonder soldaten brachten de volkeren vrij van zorgen jaren van vrede aangenaam door. Ook de aarde zelf, vrij van dienstbaarheid, onaangeroerd door een hark noch gekwetst door enige ploegschaar, gaf alles spontaan.

Tevreden met het voedsel dat zonder dwang geproduceerd was, verzamelde men de vruchten van de aardbezieboom, de aardbeien die in de bergen groeien, de kornoeljes en de braambessen die in de stekelige braamstuiken hangen en de eikels die van de breed vertakte boom van Jupiter gevallen waren.

De lente was eeuwigdurend, de zachte zuidenwind met zijn warme luchtstroom streelde de bloemen die ontstaan waren zonder te zaaien. Spoedig droeg de ongeploegde aarde ook vruchten en de akker werd zonder onderhoud bleek van de zwaarbeladen graanaren. Er vloeiden rivieren van melk, er vloeiden stromen van nectar en goudgele honing druppelde uit de groene steeneik.

Nadat Saturnus in de duistere onderwereld gestort was en de wereld onder de heerschappij van Jupiter gekomen was, volgde het zilveren tijdperk, slechter dan het gouden maar kostbaarder dan het rossige bronzen. Jupiter verkortte de vroegere lente; hij liet het jaar in vier seizoenen verlopen door middel van de winter, de zomer, de wisselvallige herfst en een korte lente. Dan voor het eerst was de verzengende lucht witgloeiend door de droge hitte en hingen er ijspegels, bevroren door de wind. Dan voor het eerst zochten de mensen beschutting in woningen: het waren grotten, dicht struikgewas en twijgen vervlochten met schors.

Toen voor het eerst werden de zaden, waaronder die van het graan, bedolven onder een langeploegsnede en hijgden de jonge stieren onder de druk van het juk.

Hierna volgde als derde het bronzen tijdperk, grimmiger van inborst en meer geneigd tot de huiveringwekkende wapens, maar nog niet moorddadig.

Het laatste tijdperk is van hard ijzer. Hals over kop breekt elke misdaad door in deze tijd van slechtere inborst, eergevoel verdwijnt evenals oprechtheid en trouw. In hun plaats komen bedrog, list, hinderlagen en geweld en de misdadige drang naar bezit. De schipper zette de zeilen in de wind zonder tot dan de winden goed te kennen. De bomen die tot dan toe hoog in de bergen hadden gestaan dansten als schepen op ongekende golven. De grond die voorheen gemeenschappelijk was zoals de zon en de lucht bakende de landmeter omzichtig af met een lange grenslijn. En men eiste van de vruchtbare aarde niet enkel de oogsten en het natuurlijke voedsel maar men ging tot in de ingewanden van de aarde. De rijkdom die ze had verborgen  en dichtbij de duisternis van de onderwereld had geplaatst, werden uit de diepte opgegraven, rijkdom vergiftigd met alle kwaad. Nu kwam het schadelijke ijzer en het goud, nog schadelijker dan het ijzer, tevoorschijn. De oorlog kwam tevoorschijn die elk van beide gebruikt om te strijden en hij zwaait met bebloede hand de kletterende wapens. Men leeft van diefstal. De gastheer is niet veilig voor zijn gast, de schoonvader niet voor zijn schoonzoon, ook tussen broers is vriendschap zeldzaam. De man bedreigt zijn vrouw met de dood, en zij haar man. Verschrikkelijke stiefmoeders mengen dodelijke gifplanten. De zoon zoekt, voor zijn uur gekomen is, de jaren van zijn vader in te korten.

Eerbied ligt overwonnen en de Maagd, godin van de gerechtigheid verliet als laatste van de goden de aarde, die druipt van het bloed.

vertaling Lucrèce Roegiers

Samenvatting

Allereerst ontstond het gouden tijdperk waarin iedereen zonder wet juist handelde. Rechtspraak was niet nodig. Men leefde veilig. Er werd nog geen pijnboom gekapt om een schip van te maken. Vestingsteden en wapens, dat alles was onbekend. De grond leverde, zonder dat ze bewerkt werd, voldoende op. Er groeiden aardbeien in de bergen en kornoeljen, bessen en eikels. Kortom het was eeuwig lente en zachte winden streelden de bloemen die ongezaaid waren geboren. De velden waren grijs van volle korenaren, de rivieren vloeiden van melk en honing druppelde uit de steeneik.

Maar toen Jupiter het bewind van zijn vader Saturnus had overgenomen, ontstond er een zilveren mensengeslacht. De lente werd ingekort, winter, zomer en herfst deden hun intrede. Soms hing er een verzengende hitte, soms zag je ijspegels hangen. De mensen gingen huizen bouwen, waar eerst hutten hadden gestaan. In lange voren werd gezaaid en stieren moesten kreunend de ploeg trekken.

Hierna volgde het bronzen tijdperk. De mensen werden ruwer van aard en grepen veel sneller naar huiveringwekkende wapens.

Tenslotte ontstond de ijzeren generatie. Misdaad drong binnen. Schaamtegevoel had niemand meer. Bedrog en list kwamen er voor in de plaats. Geweld en hebzucht heersten. De grond was niet meer gemeenschappelijk, ieder bakende zijn eigen perceeltje af. Niet tevreden met wat de aarde opleverde, ging men op zoek naar delfstoffen. Oorlog breekt uit en wapens kletteren. Schoonvader is niet veilig voor schoonzoon, broers staan elkaar naar het leven. Man en vrouw zijn kat en muis. De boze stiefmoeder gaat gif mengen en zoonlief loert op vaders erfenis.

Samenvatting van Ovidius, Metamorphoses, I, 89 – 150 ± 1 na Chr.