Plantbespreking: Bernagie (Borago officinalis)

De familie van de ruwbladigen is gemakkelijk herkenbaar door de eigenaardige rangschikking van haar bloemen. Ze staan meestal in duidelijke schichten, d.w.z. in twee rijen naast elkaar, afwisselend naar rechts- en linksboven gekeerd. Gewoonlijk zijn deze schichten aan hun top opgerold en ontrollen ze zich tijdens het ontluiken, zodat de bloeiende bloemen de meest in het oog lopende plaats innemen. Daarna worden ze zelfs geheel recht.

Het geslacht van de Bernagie wijkt door de vorm van de bloemen van de meeste andere af. Ze doet op het eerste gezicht aan de nachtschaden denken.

Veel benamingen

De naam ‘Borago’ komt van het Middeleeuwse ‘burra’ dat ‘ruige stof’ betekent of is een vervorming van het Latijnse ‘cor ago’ wat wil zeggen : ik werk op het hart.

Anderen beweren dat de Romeinen dit kruid eigenlijk niet kenden en dat de naam uit het Arabisch zou komen. Bij de Moren in Spanje werd de plant in elk geval ‘abourach’ genoemd, d.i. vader van het zweet.

Er zijn nogal wat volksnamen in omloop zoals komkommerbloem, nachtlichtje, prikneus, parapluutje, bijenbrood, blauwe sterbloem, ossentong.

De oorsprong van de plant is onbekend. Misschien door de Romeinen naar onze streken gebracht. Volgens anderen voor het eerst gebruikt door de Arabieren in Spanje.

Beschrijving

Het is een éénjarige, forse plant met een holle, harige stengel die prikt. De eivormige bladeren lopen puntig toe en zijn aan beide zijden ruwbehaard.

De enigszins hangende bloemen aan het eind van de stengel in trossen, hebben 5 bloemblaadjes in stervorm. De helderblauwe bloemen met donkere meeldraden verkleuren naar roodpaars als ze bevrucht zijn. De bloem is rijk aan nectar zodat bernagie een echte bijenplant is. Na rijping heeft de plant vier kleine zaaddoosjes met zwarte zaden, die olie bevatten. De plant wordt tot 60 cm hoog.

Ze groeit in vochtige, zand- tot kleiachtige bodem in de zon of halfschaduw. De plant is niet veeleisend, maar op voedzame grond is ze groter. Ze zaait zichzelf gemakkelijk uit. Dus eenmaal in de tuin, altijd in de tuin.

Inhoud

Bernagie bevat calcium, kaliumnitraten in de groene plantendelen, mangaan, kiezelzuur (1,5 -2,2% oplosbaar), looistof, hars, slijmstoffen (30%), saponine, flavonoïden, vit.C, organische zuren, sporen etherische olie, maar ook pyrrolizidine-alkaloïden.

Ze werkt zwak diuretisch door het kaliumnitraat, zwak adstringerend, bloedzuiverend, laxerend, hartversterkend.

In de volksgeneeskunde wordt veel waarde gehecht aan bernagie. Het is een zweetdrijvende en dus zuiverende plant. Ze bevat veel salpeterzure kali wat ontstekingen tegengaat en ze stimuleert de nieren. Daarom is bernagie goed bij huidziekten, reuma en ziekten van de urinewegen. Ze stimuleert ook de lever. Vooral de stengel en de bladeren zijn rijk aan actieve stoffen zodat de hele plant geplukt wordt. Bij droging verliest de plant haar geneeskrachtige werking. De thee moet goed gezeefd worden omwille van de fijne haartjes waarmee de plant begroeid is. De haartjes kunnen immers irriterend werken in het spijsverteringsstelsel.

Bernagie heeft een zeer gunstige bio-energetische waarde voor de blaas, de bijnieren en reuma.

Keukengebruik

In de keuken kunnen de jonge bladeren, fijn gesneden, eventueel gebruikt worden in rauwkost. De bladeren kunnen ook meegestoofd worden met spinazie. Het verhoogt ook de smaak van kool als je de bladeren meekookt.

Dranken krijgen een komkommerachtige geur door toevoeging van bernagie. Ook bij het inleggen van komkommer wordt dit kruid soms gebruikt.

Maar het zijn vooral de bloemen die heel mooi staan op groenteschotels, pudding of gebak en je kan er ook thee van zetten. De bloemen werden vroeger ook gebruikt om azijn blauw te kleuren.

In de tuin

Een eerder vervelende kant van de plant is dat ze bij wind gemakkelijk omvalt als ze uitgegroeid is. Want vergis u niet: het kleine kiemplantje groeit uit tot een vrij forse plant die heel wat ruimte inneemt.

Maar bernagie geeft kleur aan je tuin en trekt heel wat bijen aan. Ze groeit graag op lichte, kalkrijke, vochtige maar goed doorlatende grond in volle zon maar ook op droge grond in halfschaduw kan ze groeien. Bovendien zaait ze zichzelf uit zodat ze daar opkomt waar ze de beste omstandigheden vindt en je enkel maar moet oogsten.