Indien u mijn blog nog niet lang volgt of nog niet veel kennis heeft over tuinieren dan gebruik ik soms moeilijke termen of uitdrukkingen waardoor u misschien niet goed meer kan volgen.

Om dit probleem een beetje te verhelpen ben ik een lijst aan het opstellen met termen en uitdrukkingen zodat het lezen over de Natuurlijke Moestuin voor u iets eenvoudiger wordt.

Hieronder vindt u al een deel, later deze maand wordt er een uitgebreidere lijst op de site geplaatst. Deze zal constant aangevuld worden, elke keer als  ik een term tegenkom die volgens mij wat extra uitleg kan gebruiken.

Indien u al enkele woorden wilt uitgelegd zien en ze niet hieronder in de lijst vindt mag u ze altijd in de reacties hieronder zetten, ik zal ze dan uitleggen en in de lijst opnemen.

Of indien u het niet eens bent met een uitleg :-), laat maar iets horen onderaan bij de reacties!

Hier gaan we …

Termen uit de Natuurlijke Tuin

1 + 1 > 2

Samenwerking is in de natuur veel voorkomend en belangrijk. Ook in uw eigen tuin kunt u door planten slim te plaatsen en te gebruiken samenwerking stimuleren en de voordelen oogsten. Zo kunt u situaties creëren waarin het geheel veel meer waard is dan de afzonderlijke delen. Situaties waar 1 + 1 dus veel meer is dan 2 omdat door de samenwerking een plant verschillende functies op zich kan nemen. Een bekend voorbeeld hiervan is de smeerwortel.

Bestrijdingsmiddel

Bestrijdingsmiddelen worden niet gebruikt in de Natuurlijke Tuin. Ook de middelen die zogenaamd biologisch zijn zoals Conserve of Pyrethrum en zelfs brandnetelgier of compostthee vind ik niet nodig in de tuin. Het gaat mij dan voornamelijk om de ingesteldheid die u moet hebben voor een Natuurlijke Tuin.

De eerste reactie bij problemen moet niet zijn: Hoe gaan we dit bestrijden?, wel: Hoe gaan we dit oplossen door een slim ontwerp, door samenwerking te creëren, door inventief gebruik te maken van voorradige middelen? Zo wordt tuinieren een positieve ervaring in plaats van een chemische oorlog.

Bodemleven

De basis van de Natuurlijke Tuin is de zorg voor de bodem. Want uiteindelijk groeien al uw groenten in de grond en vormt de grond het startpunt voor gezonde, mineraalrijke groenten. Een goede start is het overvloedig toevoegen van organisch materiaal. Organisch materiaal is voedsel voor het bodemleven en een divers en rijk bodemleven heeft een immense invloed op veel eigenschappen van uw bodem. Een voorbeeld: Bodemleven in de Natuurlijke Moestuin

Boomstructuur

In de meeste moestuinen wordt alles op rechte rijen gezet of in mooie blokken. Hierdoor heeft u echter veel paden nodig, zodat de nuttige gebruikte oppervlakte in uw tuin laag is. Wanneer u echter organische vormen gebruikt en uw tuin opstelt via een boomstructuur heeft u veel minder paden en meer plaats voor groenten.

Het principe van de boomstructuur is dat u een groot centraal pad heeft dat veel gebruikt wordt (de stam), vertakkingen van het hoofdpad naar de zijkanten (hoofdtakken) en op deze zijtakken nog kleinere vertakkingen (zijtakken). Net zoals de takken bij een boom worden de paden kleiner en smaller afhankelijk van de betreding. Plaatsen waar u dikwijls moet zijn krijgen een breder toegangspad, plaatsen waar u maar enkele keren per jaar komt – voor te zaaien en te oogsten – krijgen een heel smal pad. Zo kunt u veel minder en kleinere paden aanleggen in de moestuin en toch efficiënter werken. De paden moeten immers niet recht zijn maar mogen schuinlopen, bochten maken en kunnen zo veel sneller naar hun doel leiden.

Combinatieteelt

Door verschillende planten te combineren, kunnen de verschillende eigenschappen van deze gecombineerde planten samenwerken en zo gaan ze beter groeien en kunnen ze elkaar beschermen tegen ziekten en plagen. Wij hebben echter gemerkt dat ongeveer alle boeken over combinatieteelt elkaar tegenspreken, soms staan er al tegenstrijdigheden in hetzelfde boek.

Wat wij ondervonden hebben, is dat het niet zo belangrijk is welke soorten groenten u combineert, maar eerder in welke dimensies u combineert. Wij kijken dus niet naar de soort groente – wortel, bloemkool, radijs, … – maar naar de grootte, worteldiepte, …

Er zijn natuurlijk enkele zeer bekende combinaties zoals ajuin en wortel, maar voor de meeste groenten kijken wij naar 4 verschillende punten.

Het is afgeleid uit de Ayurvedische landbouw en wordt al toegepast in permacultuur. De 4 punten zijn geur, kleur, bladstructuur en de ruimte die de plant inneemt (worteldiepte en planthoogte).

Volgens mij zijn deze punten in de combinatie veel belangrijker dan de specifieke combinaties die je terug vindt in boeken. Met deze 4 punten in het achterhoofd kunt u zelf experimenteren en combinaties vormen.

Diversiteit

Het succes van een Natuurlijke (Moes)tuin hangt af van zijn diversiteit. Hoe diverser in opzet, hoe meer kans op het ontwikkelen van een klein ecosysteem waarbij u de nodige bestuivers, plaagbestrijders, bodembewerkers, … kunt aantrekken. Het gaat niet enkel over diversiteit naar groenten toe, ook een breed scala aan kruiden, randplanten, werktechnieken, mulchsoorten, overwinteringsplaatsen, voedselvoorzieningen, waterpartijen, verschillende ruimtes, … dragen allemaal bij aan een divers biotoop met een diverse fauna en flora.

Deze diversiteit zorgt dat de veer- en draagkracht van uw tuin groot is en dat uw tuin veel gemakkelijker kan omgaan met extreme omstandigheden (droogte, hitte, vorst, plaaginsecten, …).

Fenologische kalender

De Fenologische kalender of Natuurkalender is gebaseerd op waarnemingen in de natuur. Hierdoor sluiten de plant- en zaaidata beter aan bij het natuurlijke tijdstip van kiemen en groeien, waardoor uw planten beter en sterker gaan ontwikkelen. Meer info: De Natuurkalender.

Fransje De Waard

De auteur van het eerste (en voorlopig enige) permacultuur boek uit de Lage Landen. Tuinen van Overvloed is een redelijk theoretisch boek dat voor het eerst werd uitgegeven in 1996. Fransje heeft permacultuur in België en Nederland op de kaart gezet en het een gezicht gegeven. Indien u basisinformatie wilt over permacultuur en geen Engels boek wilt lezen, dan is dit boek een absolute aanrader. Verwacht wel geen praktijkcursus tuinieren, permacultuur is immers veel meer dan Natuurlijk Tuinieren.

Humus

Ook wel het ‘Zwarte Goud’ genoemd door ervaren tuiniers. Humus en organische stof in de bodem zijn een basisvereiste voor een vruchtbare en gezonde tuin, iets dat landbouwers in de loop der tijd blijkbaar vergeten zijn. Humus is een stabiel eindproduct van de omzetting van organisch materiaal door bodemorganismen.

Humus heeft veel positieve eigenschappen zoals:

• vasthouden van water
• verbeteren van de grondstructuur
• vasthouden en uitwisselen van voedingsstoffen
• uit circulatie nemen van zware metalen in de bodem
• door donkere kleur snellere opwarming van de grond
• stimuleren van de bodemactiviteit van bodemorganismen
• zorgt voor betere vorming van chlorofyl (bladgroen) in de plant
• …

Insectenhotel

Een insectenhotel is een constructie waarbij op verschillende manieren met verschillende materialen schuilplaatsen worden gecreëerd voor insecten. Meestal voor solitaire bijen maar ook voor vlinders, pissebedden, oorwormen, solitaire wespen, … Meer informatie en een foto kunt u hier vinden: Insectenhotels.

Vooral in kleine tuinen is zo’n hotel belangrijk omdat u zo op een kleine oppervlakte toch veel schuil- en overwinteringsplaatsen biedt aan insecten. Iets wat met struiken, stenen en takkenrils teveel plaats inneemt in een kleine tuin.

Kruidenspiraal

De vorm van de kruidenspiraal is gebaseerd op de vorm van een slakkenhuis. Dit is de meest efficiënte benutting van de ruimte. Eigenlijk is het een lang tuinbed dat wordt opgerold in spiraalvorm.

Een tuinbed is tweedimensionaal. Als je dit oprolt en de derde dimensie gebruikt, namelijk de hoogte, geeft dit een optimale benutting van de ruimte. Op deze manier heb je minder plaats nodig voor je kruidentuin. Door de speciale constructie wordt de opgeslagen zonnewarmte lang vastgehouden en ‘s nachts geleidelijk afgegeven. Hierover volgt verder nog meer.

Door deze spiraalvorm staan alle planten op een verschillende hoogte. Hierdoor gaan ze niet concurreren. Zo kunnen er veel meer planten op dezelfde ruimte staan dan wanneer ze allemaal in hetzelfde horizontale vlak zouden staan.

Ook ontstaan zo verschillende zones met een andere microklimaat. Volle zon vooraan, halfschaduw opzij, schaduw aan de noordkant. Ook de waterhuishouding verandert drastisch op korte afstand. Bovenaan droog, onderaan een stuk vochtiger. Op deze manier krijg je verschillende biotopen dicht bij elkaar. Zo kan je elk kruid de optimale omstandigheden geven voor zijn groei. Door het iets hoger te plaatsen of langs de zijkant te zetten kan je de ideale omstandigheden nabootsen en zo elk kruid de beste groeiomstandigheden geven. Iets wat op een horizontaal vlak absoluut niet mogelijk is.

Heel belangrijk ook is dat een kruidenspiraal is opgevuld met stenig materiaal en zand, niet met compost of vruchtbare aarde. Kruiden groeien zo veel trager en compacter en de geur en smaak gaat veel beter zijn.

De voegen tussen de verschillende stenen in de buitenmuren bieden weeral een totaal ander biotoop. Ze bieden vele groeiplaatsen voor kruiden die zich beter thuis voelen op een muur of rots.

Om het geheel volledig te maken wordt er ook een natte biotoop voorzien. Een ingegraven ton zorgt voor het waterelement.

Lavagruis

Lavagruis is een grovere versie dan lavameel en wordt gebruikt om de grond te remineraliseren.

Tijdens het einde van de 19de eeuw maakte het gebruik van gesteentemelen en -gruis opgang als ideale manier om de grond te bemesten met een breed scala aan mineralen. De oorsprong van onze vruchtbare gronden is immers gesteente dat door erosie is afgesleten en zo onze bodems heeft gevormd.

Baanbrekend hierin was Julius Hensel, met het boek ‘Bread from Stones’ (meer info). Na de 2 wereldoorlogen werd deze manier van ‘bemesten’ verdrongen door chemische bemesting, maar de laatste jaren is er terug een opmars bezig. In Duitsland is er volop onderzoek naar de effecten van gesteentemeel, in Schotland is er een onderzoekscentrum dat al jarenlang – met succes – proeven uitvoert met gesteentemeel.

Het grote voordeel van gesteentemeel is dat het goedkoop is, natuurlijk, onuitputtelijk, geen uitspoeling veroorzaakt en een heel breed scala aan sporenelementen bevat, iets dat de huidige meststoffen absoluut niet hebben.

U kan ook gesteentegruis gebruiken voor hermineralisatie, dit werkt trager maar veel langer. Het gruis wordt geleidelijk door de bodemorganismen en planten afgebroken en werkt meestal een 5 – 10 jaar.

Sleutelgat

In een Natuurlijke Moestuin wordt geprobeerd om de benutting van de oppervlakte te maximaliseren. Eén manier om dit te doen is de oppervlakte van de paden beperken.

Het gebruik van sleutelgaten zorgt ervoor dat je met juist geplaatste inhammen in een groentebed een veel grotere oppervlakte efficiënt kunt bewerken.  Hierbij wordt een recht bed in een hoefijzervorm geplooid. Het pad bevindt zich in de opening van het hoefijzer en de oppervlakte van het pad wordt ongeveer gehalveerd en bedraagt nog maar een dikke 10% van het totale oppervlak.

Door deze sleutelgaten af te wisselen, kunt u uw bedden veel breder maken en moeten er geen grote, nutteloze paden voorzien worden.

Takkenril

Meestal worden bij het snoeien van hagen en bomen alle takken die niet kunnen gebruikt worden als stookhout versnipperd. Maar deze takken kunnen ook op een veel minder intensieve manier gebruikt worden in een takkenril.

Hierbij zet u op een plaats waar deze ril lang mag staan -liefst voor altijd – 2 rijen palen waartussen u de takken legt. De maximumdikte van de takken is een diameter van 15 cm. De breedte van de ril is meestal ongeveer 1m, de lengte kunt u zelf kiezen. U kan de hele ruimte volstapelen, de hoop zakt geleidelijk en kan elke winter bijgevuld worden met nieuw snoeihout.

Het vormt een sterke, dichte afsluiting en u kunt er, indien u wilt, klimplanten laten tegen omhoog groeien. Ook voor het dierenleven heeft een takkenril vele voordelen:

• Kleine zoogdieren (egel) vinden er een onderkomen en voedsel.
• Vogels vinden er een broedplaats, voedsel en schuilgelegenheid.
• Paddestoelen vinden er een onderkomen.
• Enkele vlindersoorten (citroenvlinder) kunnen eitjes afzetten op het dode hout. Verder zijn er veel insecten die gebruik maken van de beschutte en beschermde plekjes om te schuilen.

Zelfpluktuin

Omdat een tuin veel werk vraagt, en zeker tijdens de oogstperiode, zijn er verschillende initiatieven bij biologische boeren waarbij mensen zelf kunnen komen oogsten. Er wordt dan een vergoeding betaald maar deze ligt lager dan de prijs die u zou betalen in de winkel.

Deze werkwijze heeft voor iedereen voordelen:

• u kunt goedkoper producten aankopen
• u herontdekt het plezier van werken in de tuin (tuinieren zonder alle miserie, enkel oogsten !! ;-))
• uw producten zijn veel verser
• de boer moet minder tijd steken in het oogsten en kan zich concentreren op het kweken van de groenten en fruit

Ook wij hebben een zelfpluktuin, deze bevat echter geen groenten maar voornamelijk fruit, kruiden, eetbare bloemen en enkele vergeten groenten. Tijdens het seizoen kan iedereen die wil hier van de overvloed aan fruit komen plukken. Meer info: Zelfpluktuin Yggdrasil

Zelf suggesties?

Na het lezen van bovenstaande termen en hun uitleg zijn sommige dingen, naar ik hoop, wat duidelijker geworden. Indien u nu met nieuwe vraagtekens zit of zelf nog over enkele andere termen een woordje uitleg wilt krijgen, laat het hieronder bij de reacties weten. Ik zal zo snel mogelijk reageren met een duidelijke uitleg.

Volgende Stap?

Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!