Enkele jaren geleden was er een lezing over natuurlijke waterzuivering in het kader van de winterlezingen bij Yggdrasil. Marc Daelemans is een autoriteit op gebied van waterzuivering met planten en zijn lezingen zijn meer dan de moeite waard!

Ook nu weer heb ik iets belangrijkst opgestoken, een Aha-moment dat ik wil delen met jou.

De bodem!

Marc is iemand die de natuur ook heel veel observeert, net zoals de wetenschappers waarvan hij heeft geleerd. Een zeer belangrijke figuur uit het verleden wanneer het over water gaat is Viktor Schauberger. Hij was een boswachter die simpelweg door het observeren vele dingen ontdekte en uitvoerde die vaak nu pas door wetenschappers worden begrepen.

Da waterkringloop is zoiets waar nauwelijks iets over verteld wordt, waar je nooit iets van in een krant of in het nieuws ziet, maar het heeft wel een enorme invloed op ons klimaat, zelfs op onze directe omgeving. Het is moeilijk om deze hier in enkele woorden uit te leggen, maar wat mij bij mij echt bleef hangen is de invloed van de temperatuur van de bodem op de opneembaarheid van regenwater door die bodem.

Je zou denken dat water toch ergens kan insijpelen, ongeacht zijn temperatuur. Wat zou enkele graden verschil in temperatuur nu maken?

Het is een groot verschil

Vreemd genoeg is dit temperatuurverschil heel belangrijk en heeft het grote gevolgen! Maar laat ik beginnen bij het begin en proberen uit te leggen wat Marc zo duidelijk verwoordde tijdens zijn lezing.

In een natuurlijke situatie is een landschap begroeid: er staan bossen en andere planten waardoor de bodem bedekt is. Deze bomen transpireren en koelen zo het bos. Dat ervaart iedereen in de zomer. Maar ook een kleinere begroeiing door struiken en planten bedekt de bodem en houdt deze zo koeler.

En deze koele temperatuur is van groot belang wanneer het regent. Regenwater heeft ook een temperatuur, en zolang deze hoger is dan de bodemtemperatuur sijpelt de regen vlot in de bodem. In een normale situatie waar er een begroeide bodem is, liefst gedeeltelijk met bomen, wordt de bodem beschermd en afgekoeld.

Maar een deel van België en bij uitbreiding West-Europa heeft geen bossen meer. Ook op vlak van bodembedekking is het behoorlijk droevig, kijk maar rond je heen wanneer je binnenkort met de auto of trein ergens naartoe gaat: braakliggende velden troef.

Deze kale bodems warmen snel op, en hebben al vlug een hogere temperatuur dan de regen. Het gevolg is dat de regen niet opgenomen wordt door de bodem maar afstroomt en erosie veroorzaakt. Daarnaast wordt de watertafel niet aangevuld en zijn er nog enkele andere zware nadelen.

De beelden die je elk jaar ziet bij hevige regens zijn dus perfect te vermijden: zorg dat je bodem beschermd is en gekoeld wordt. Hetzij door bomen, hetzij door mulchen. Vermijd opwarming door rechtstreekse zon en regenwater zal vlot door je bodem worden opgenomen in plaats van afgestoten waardoor het afstroomt samen met je vruchtbare laag.

Een pleidooi voor mulchen

Toen ik dit hoorde, moest ik direct aan de vele vragen denken die ik na een natte periode in de tuin krijg. Heel veel mensen hebben water op hun bodem staan, hebben last van erosie en afstromend water. Wij mulchen en beschermen onze bodem al vele jaren, en zelfs tijdens hele natte periodes of bij hevige regenval hebben wij geen problemen met overvloedig water. En in droge periodes blijft onze gemulchte bodem vochtig.

Is dit temperatuursgradiënt dan een (gedeeltelijke) verklaring hiervoor?

Het past wel in het plaatje en vormt een zoveelste argument voor het observeren en nabootsen van de natuur. Er is een reden waarom bomen zo belangrijk zijn voor de natuur, er is een reden waarom de natuur een bodem nooit onbedekt laat.

Deze uitleg is een zoveelste puzzelstukje dat het belang van de bodem benadrukt, en jou de opdracht geeft om je bodem te beschermen en zoveel mogelijk bedekt te houden!

Er is trouwens een tijd geleden in het Permacultuur Magazine een uitgebreid artikel verschenen over de Watercyclus. Heel interessant om eens een ander geluid te horen over de huidige problemen met droogte, overvloedige regenval en watertekorten: De Waterkringloop: de reden waarom het al jarenlang veel te droog is!