Een thema dat regelmatig aan bod komt in mails en op rondleidingen is het toepassen van permacultuur op grote schaal. En de eerste vraag is dan meestal niet hoe maar wel of het überhaupt mogelijk is. Uiteraard is het mogelijk om op grotere schaal de permacultuurprincipes toe te passen. De grote vraag is echter of het economisch rendabel is.
Enkele bedenkingen
Een eerste bedenking die ik maak is dat het systeem dat wij uitdragen niet zomaar toe te passen is op een grotere oppervlakte. Zeker onze manier van combineren is niet zo eenvoudig op grote schaal toe te passen. Wij zetten alles helemaal door elkaar. Wij combineren heel intensief. Dat zorgt ervoor dat er altijd maar kleine hoeveelheden van dezelfde groenten bijeenstaan. Als je dan wilt oogsten, is het niet zo evident om snel te oogsten. Je moet je veel verplaatsen en van hier naar daar gaan om alles te oogsten of om te kijken of er iets al oogstbaar is. Dus dat verloopt niet zo efficiënt. Het is perfect in een gezinstuin, maar ik twijfel of het economisch toepasbaar is.
Een andere bedenking die spontaan bij mij opkomt is of grootschalig wel hoort bij permacultuur. In permacultuur wordt vaak benadrukt dat kleinschalig beter is en vele voordelen heeft.
Het opdelen van een stuk grond in verschillende stukken, het ontwikkelen van verschillende ecosystemen, zoveel mogelijk diversiteit creëren … Het is wat wij proberen na te streven in onze manier van werken. Dat houdt impliciet kleinschaligheid in, iets wat moeilijk te verenigen is met economische rendabiliteit.
Kan je dat zomaar kopiëren naar een grotere schaal? Moet je dat wel willen kopieren naar een grotere schaal?
Rekbaar?
Als je voedsel wilt kweken voor miljarden mensen, dan heb je grootschaligheid nodig. Dat is een argument dat heel vaak wordt aangehaald wanneer de discussie over de toekomst van landbouw losbarst.
Daarbij wordt dan vaak vergeten dat de landbouw op onze aarde grotendeels kleinschalig gebeurt. Naar schatting zo’n 25% wordt op grootschalige westerse manier gekweekt, de rest gebeurt op kleinschalige wijze. Maar ook hier is veel onduidelijkheid. Wat in Vlaanderen een groot bedrijf is (+100 ha) is een kleinschalig bedrijf op wereldniveau waar bedrijven bestaan met 1000-den of 10 000den hectares. Om maar even in perspectief te plaatsen wat groot- en kleinschalig is.
Naar efficientie en prijzen toe wordt altijd op dezelfde nagel geklopt: schaalvergroting en mechanisatie. Maar dat staat haaks op de principes van permacultuur zoals ik ze lees.
Of kan je deze principes toch toepassen in combinatie met toenemende mechanisatie en oppervlaktevergroting? Zijn deze principes rekbaar zonder ze uit te hollen?
Biolandbouw
Het is een beetje dezelfde vraag die leeft bij de biolandbouw. Ook daar is men gestart met een hele hoop principes, waren de boerderijen kleinschalig en kreeg een boer een eerlijke prijs. Door de stijgende populariteit van bio-producten zijn ook de grote spelers zoals supermarkt-ketens erop gesprongen. Deze eisen lagere prijzen, grotere hoeveelheden en uniforme kwaliteit. Dit zorgt ervoor dat biobedrijven ook steeds groter worden en dat de regels en de methodes soms een stuk verwijderd zijn van wat de oorspronkelijke geest van biolandbouw was.
Is dit ook het pad dat permacultuur opgaat indien het wilt deelnemen aan de markt en voedsel op grote schaal wilt kweken? Zijn we op weg naar een afkooksel van de permacultuurprincipes binnen 20-30 jaar? Of slaagt permacultuur er wel in om een model te vinden waarin de principes, de kleinschaligheid, de samenwerking met de natuur behouden blijft, met tegelijk ook een moderne manier van kweken, met een hoge rendabiliteit en minder handenarbeid?
Coöperatieve …
Er zijn ongetwijfeld wel oplossingen te vinden om grootschaligheid, efficiëntie en de principes van permacultuur te verenigen. Ik ken ze niet, maar mensen die permacultuur op een grotere schaal willen uitvoeren nemen best de moeite om hier goed over na te denken.
Want indien je een succesvolle permacultuurboerderij wilt uitbouwen waar de inkomsten louter uit het kweken van voedsel komen, dan ben je (in Vlaanderen toch al zeker) een pionier en zal je alles zelf moeten bedenken. Met betreden paden kom je er niet.
Een idee is om via het principe van coöperatieven, waarbij elk bedrijf zijn specialisatie in dienst van de andere stelt. Daardoor heb je met de verschillende bedrijven samen toch een grootschalig bedrijf. Misschien dat het op deze manier mogelijk is om permacultuur in onze voedselproductie een plaats te geven.
Want zolang permacultuur enkel iets is wat wordt toegepast door de particulier in zijn tuin of als hobby, blijft het iets in de marge en is de impact beperkt.
Beste, ik heb de intentie om het volgende voorjaar te starten met een korte keten verkoop van natuurlijk gekweekte groenten op het principe van permacultuur .
Er komen nu al enkele moeilijk te realiseren punten . Wat volgens mij belangrijk is , een grote hoeveelheid compost aan brengen op de 11000 m2 . Ik bots hier al direct op de regelgeving van de mestbank . Dit jaar kan en mag er geen compost meer aangevoerd worden . Stockeren en verder laten rijpen van compost , mag ook niet . Boerderij compostering zal ik proberen te realiseren samen met natuurverenigingen , die materiaal (organisch materiaal uit de natuurgebieden )mogen aanleveren met een samenwerking akkoord . Hoe hebben jullie deze compost gifte gerealiseerd in de begin jaren bij jullie op de braakliggende stukken grond ? Ik begin natuurlijk dit najaar intens aan te planten , om composteerbaar materiaal te verkrijgen . Tips om een vlotte start te hebben zijn altijd welkom .
Mvg Peter
Twee dingen neem ik mee uit deze tekst: 1. Dat het merendeel vd wereldwijde voeding nietwesters geproduceerd wordt. Dat is de weg. 2. Economisch is een misvatting: geen van die westerse systemen is economisch, behalve dan dat ze een deel kosten externaliseren nr de commons, maar dat heet eigenlijk exploitatie. Fossiele brandstof heeft ons toe gelaten met meer mensen minder met voeding bezig te zijn, een trend die zal keren en de bijkomende mankracht, gecompenseerd door hogere prijzen, die hun rol spelen in het verminderen van weggooi. 30% v ons voedsel verdwijnt id vuilnisbak, in het beste geval een koud compostvat. Glyfosaatgebruik kan je ook nauwelijks economisch gezond noemen… permacultuur kijkt lange termijn, en naar het integreren v reststromen. Economie kijkt korte termijn, naar het externaliseren v deze reststromen. Da’s moeilijk te matchen. Vraag is of we dat willen.
Helemaal mee eens Peter!
Hoe ik het zie:
Als je permacultuur ‘grootschalig’ wilt toepassen, betekent dat: op een groot stuk land is een groot aantal permaculturisten ieder bezig met een eigen stukje (waar ze wonen en werken). Al die stukjes zijn bio-divers en worden op een kleinschalige manier bewerkt. Ieder stukje is een beetje anders dan het andere, omdat mensen en omstandigheden verschillen. Al deze verschillende stukjes vormen dan samen één groot geheel van permacultuur …
Permacultuur is niet te combineren met monocultuur en eenvormigheid, eisen die supermarkten stellen. Zoals Peter al opmerkte: het huidige systeem is niet écht economisch rendabel. Het schuift slechts de kosten af (op de natuur, op verre landen, op mensen die worden uitgebuit, enz.).
https://toverleven.cultu.be/hoeveel-m2-voor-zelfvoorziening#:~:text=Hoeveel%20m2%20grond%20moet%20je,per%20vierkante%20meter%20kan%20halen.
voor de wiskundigen, belgie is 30688 km² groot en we zijn met 11 000 000, dus 11 000 000 x 80= 880 000 000 m² nodig om zelfvoorzienend te zijn, 30688 km²x 1 000 000 (1000x1000m) = 30 688 000 000 m².
30 688 000 000-880 000 000= ong 29 000 000 000m² over voor de rest, theoretisch kan het dus.
Probleem zal zijn om aaneengesloten grond te vinden om op een coöperatieve manier voor laat ons zeggen 500 mensen te kunnen voorzien. 500 x 80 = 40 000 m², dat is 4Ha. enkel voor groenten. Ik denk dat een enkeling de handen meer dan vol heeft om te zaaien wieden en oogsten, maar het kan dus. Financieel is uiteraard een ander plaatje, niemand werkt gratis, een netto jaarinkomen is al snel 40 000 euro, dus 1 euro/m²/jaar alles inbegrepen. Wie voelt zich geroepen om te experimenteren. Uiteraard is dit niet volledig, helemaal niet maar het geeft een ander beeld.
Zonder rekensommetjes, want daar ben ik niet zo goed in.
Ik vermoed dat in de piste met coöperatieven wel mogelijkheden zitten. Het laat toe redelijk lokaal te blijven werken. In die coöperatieve kunnen meerdere verkooppunten worden opgenomen (terug naar de kruidenier op de hoek?). Echter: een coöperatieve betekent in feite “vele kleintjes maken een groot”. Dan volgt al snel de vraag: zijn er voldoende kleintjes? Dus zal er gezorgd moeten worden voor vele kleintjes (en ook enkele middelgrote, of zelfs grote misschien?). Ik denk dat daar een grote uitdaging in schuilt. Permacultuur is nog steeds “niche”. Al wordt er veel goed werk verzet door een harde kern! ( 😉 dankjewel daarvoor trouwens!)
Ik zie ook problemen bij beschikbare gronden. Om rendabel (is dat wel het juiste woord?) te zijn, heb je toch al snel een redelijke oppervlakte nodig, en die is liefst ook niet te ver weg van je huis.
Ik tracht permacultuur principes in de mate van het mogelijke toe te passen in mijn tuin, maar dat dekt slechts een klein deeltje van onze gezinsconsumptie. Het is idd meer hobby.
De film/docu ‘The Biggest Little Farm’ is interessant om in het kader van deze blog te bekijken.
Zelf ben ik geen boer, en ik beschouw het telen van voedsel als een hobby. Elk jaar sta ik versteld van hoeveel oogst ik van een klein perceel kan halen. Momenteel teel ik op twee stukken van 10x10m, en elk jaar komt er zo’n stuk bij. Onderhoudswerk is er zeer weinig, omdat we van in het begin ingezet hebben op bodemopbouw, waterbeheer, en overvloedig mulchen. Nu zie ik de grond jaar na jaar verbeteren. in de blogs van Frank vind ik bevestiging dat we goed bezig zijn.
Oogsten blijft de grootste tijdsintentieve job, gevolgds door mulchen, maar geen wieden, geen water geven, geen pestbestrijding. Deze tijdswinst zou toch moeten renderen op termijn? Zoals hierboven aangehaald: grootschalige landbouw is afhankelijk van subsidies, en zou zonder niet bestaan. De wetgeving is ook niet echt gunstig voor kleinschalige bedrijven. Het mestdecreet maakt geen onderscheid tussen drijfmest, en gecomposteerde mest. En zo zijn er nog tal van voordelen die de balans vandaag scheef trekt. Mochten we de ongelijke steunmaatregelen weglaten, en puur kijken naar de reële kosten, dan meen ik dat permacultuur rendabeler is. Extra steun zou kunnen komen uit de kant van natuurherstel, want permacultuur is per definitie regeneratief, en helpt ontregelde eco-systemen en watercycli herstellen. De discussie kleinschalig versus grootschalig is lastiger. We evolueren naar een tijd dat eenieder weer een stukje verantwoordelijk zal worden voor zijn eigen voedselproduktie. Uiteindelijk is dat nog niet eens 50 jaar geleden, dat het normaal was om je eigen tuintje of kipjes te onderhouden. Dit systeem kan snel terugkomen als de voedselprijzen stijgen. En voor wie niet het geluk heeft een stukje land te beheren, zijn er de moderne concepten als CSA, commons, samentuinen, … Als kleinschaligheid niet de hoofdmoot zal vormen van ons landbouwsysteem van morgen, dan toch op zijn minst de basis van ons sociaal weefsel. Vandaag de dag een utopie, maar in een veranderende wereld kunnen de dingen snel verschuiven.