Foto’s Hebben Nog Een Groot Nut Na De Ontwerpfase

Ik wil het vandaag graag hebben over het belang van foto’s nemen tijdens het observeren in de tuin. Niet alleen in een grote nieuwe tuin, maar ook in een kleine tuin én zelfs wanneer je al jaren bezig bent. Foto’s zijn niet alleen handig om vast te leggen wat er allemaal aanwezig is en die informatie later te gebruiken in je planning. Wat ik in deze podcast vooral wil benadrukken, is hoe waardevol foto’s zijn om terug te kijken in de tijd. Die vergelijking is vaak verrassender dan je denkt. [Read more…]

Problemen Oplossen, Efficiënter Werken en Meer Diversiteit in Onze Zelfpluktuin

Welkom in de podcast van deze week. Het is een beetje een minireeks. Vorige week heb ik het gehad over onze pluktuin, onze zelfpluktuin voor fruit, die we opnieuw gaan inrichten omdat er momenteel toch van alles fout loopt.

Ik heb vorige keer uitgelegd hoe we die ontworpen hebben, dat de ligging ideaal is met enkele bemerkingen, en wat er momenteel fout loopt. Deze week wil ik het graag hebben over de praktische uitwerkingen van de oplossingen en hoe we de nieuwe zelfpluktuin gaan aanpakken en inrichten. Zoals ik al zei, we gaan hem anders inrichten. [Read more…]

Wat Doe Je Met Een Stuk Grond Achter Je Zone 5?

Bij Yggdrasil hebben we een zelfpluktuin met fruit — niet met groenten, niet met andere zaken, enkel fruit. Die is er op een bijzondere manier gekomen, en daar wil ik het graag over hebben. Het is een uitgebreid onderwerp, zeker omdat we er dit jaar enkele aanpassingen aan gaan doen.

Hoe we die tuin ontworpen hebben, wat goed ging, wat er de laatste jaren fout loopt en waarom, en wat we gaan veranderen, vraagt heel wat uitleg. Daarom verspreid ik het over twee podcasts. In deze eerste aflevering vertel ik hoe het gekomen is dat wij op die plek onze zelfpluktuin hebben, waar het idee vandaan komt, hoe we die hebben ontworpen en wat er allemaal fout liep.

[Read more…]

Eerst Het Waarom, Daarna Volgt Het Hoe!

Ik krijg heel veel mails binnen waarin ik problemen voorgeschoteld krijg. Mensen geven soms ook een oplossing erbij en vragen dan of dat misschien de manier is waarop ik het zou doen. Maar het is dikwijls niet zo eenvoudig om op die vragen te antwoorden, want op welke manier kan je eigenlijk het best antwoorden op vragen over problemen in de tuin?

Het lijkt misschien raar dat ik dat op die manier verwoord, want uiteindelijk wil jij, als je een vraag stelt, gewoon een oplossing voor je probleem. Maar in een natuurlijke tuin, als je met permacultuur bezig bent, dan weet je dat al: een direct antwoord is vaak niet de juiste oplossing voor jouw specifieke situatie. En wat ik daarmee bedoel, dat leg ik graag uit in deze podcast.

Starten met waarom

Afgelopen week heb ik een korte lezing gevolgd van Laurens Van Dessel, die in zijn vrije tijd actief bezig is met voedselbossen, met permacultuur en met vele zaken daar rond. Maar als job, wat hij in zijn dagelijks leven doet, is hij marketeer die vooral bezig is met storytelling. Hij heeft dat ook aangetoond, bijvoorbeeld met de site Eten Uit het Bos, waar hij verschillende permacultuurprojecten is gaan bezoeken en eigenlijk een beetje het verhaal vertelt van wat er allemaal gebeurt en wat mensen daar doen.

Tijdens die lezing gaf hij wat uitleg – storytelling een heel uitgebreid onderwerp – over wat je als bedrijf of als persoon kan doen om mensen geboeid te houden en het interessant te maken, bijvoorbeeld op sociale media. Hij haalde daar tien tips uit, en één daarvan heb ik heel goed onthouden: dat je moet inspelen op of vertrekken vanuit het waarom van je project, je dienst of wat je doet, en dat dan automatisch de hoe ook wel duidelijk wordt.

Zo werkt het bij ons

Dat klonk mij vertrouwd, want dat is uiteindelijk ook wat ik probeer te doen, en wat je zeker ook in permacultuur moet doen. Het is heel moeilijk om te zeggen tegen mensen: je moet dat zo doen. Het is belangrijker dat je weet waarom je iets moet doen en wat daar allemaal achter zit. Dan vind je meestal ook wel het hoe dat voor jou van toepassing is.

Daarom ook, als ik cursussen geef of mails beantwoord, zeg ik altijd: “Ik vertel wat wij doen, in onze situatie.” Dat is als laatste toevoegsel na de uitleg van een oplossing toch wel belangrijk, omdat het onze manier van werken is, op onze bodem, in onze omstandigheden. Het kan perfect zijn dat het helemaal anders werkt bij jou.

Mulchen in het najaar

Bijvoorbeeld als het over mulchen gaat in deze periode, dan komen er altijd vragen over de dikte, over het materiaal, over wanneer je moet mulchen en wat je allemaal kan gebruiken. In deze tijd van het jaar gaat het heel vaak over mulchen: welke materialen mag je gebruiken, verzuurt de bodem niet, moet je het weghalen in het voorjaar? Dat zijn allemaal vragen die op zich eenvoudig lijken, maar als je wat dieper kijkt, merk je dat het allemaal sterk afhankelijk is van je bodemactiviteit, van de materialen die je gebruikt – eikenblad of lindeblad bijvoorbeeld – van hoe fijn je ze maakt, of je dat volledig op de bodem legt of gedeeltelijk laat verteren, of je het verzamelt met een grasmachine of in stukken knipt met een haagschaar.

Dat maakt allemaal verschil en heeft invloed op de verteringssnelheid. En ook: wanneer wil je het weg hebben van je bedden? Wij zijn luie tuiniers, wij laten alles lang liggen, laten de natuur haar werk doen en wachten tot de temperatuur van de bodem voldoende opgelopen is, tot het bodemleven heel actief is. Wij beginnen meestal pas begin mei met het grootste deel van onze tuin te zaaien en te planten. Dat is redelijk laat, maar dat speelt allemaal een rol.

De temperatuur speelt mee. Lig jij in Friesland met je tuin of aan de zee in Vlaanderen, dat is een enorm verschil. Heb je een microklimaat, lig je in een stad of op een open plek, op een helling aan de noordkant waar veel wind en open ruimte is – dat maakt allemaal verschil in temperaturen, in nachttemperaturen.

Er zijn dus heel veel factoren die het resultaat beïnvloeden, en die ook bepalen hoe je iets het best aanpakt. En dat maakt het zo moeilijk om te zeggen tegen iemand: “Je moet dat zo doen.” Daarom vind ik het veel belangrijker dat wij in een cursus uitleggen waarom je iets doet en wat het effect zal zijn. Hoe je dat zelf het best kan aanpakken, volgt daar meestal vanzelf uit.

Ideaal? Observeren en experimenteren

Of, wat volgens mij het ideale is: dat je het zelf ontdekt door te observeren en te experimenteren. Dat is ook een belangrijke denk ik: dat je moet leren om dingen te proberen en te durven, wetende dat het kan mislukken. We zijn dat een beetje afgeleerd. Op school leren we de manier waarop het moet. Op het werk leer je een stramien dat je moet volgen. Als je gaat koken, heb je een recept waarin stap voor stap staat wat je moet doen. En het idee is dan: als je die volgorde volgt, kom je tot een goed resultaat.

Dat kan in sommige delen van je leven kloppen, maar in een tuin werkt dat zelden zo. In permacultuur en natuurlijk tuinieren draait het niet om “de juiste manier” – die bestaat niet. Er zijn zoveel externe factoren die alles beïnvloeden, waarvan misschien wel de belangrijkste jouw manier van werken is. Het gaat niet om de juiste manier, maar om de juiste omgeving, de juiste context, het juiste geheel van factoren.

Wat bij ons werkt, in onze omstandigheden, met onze bodem, onze voorgeschiedenis en onze doelen, kan bij jou totaal anders uitpakken. Misschien heb jij andere doelen, een ander ritme, andere materialen of gewoon minder tijd. En dan moet het dus ook op een andere manier.

Veel theorie en achtergrond

Daarom besteden we in onze cursussen veel tijd aan het theoretische gedeelte. Dat lijkt misschien vreemd – theorie in een tuinierscursus – maar eigenlijk is dat heel logisch, zeker als je natuurlijk wilt tuinieren. Er is zoveel kennis nodig om te begrijpen wat er allemaal gebeurt en waarom je iets doet. Als je dat weet, begrijp je ook beter hoe je het kunt doen.

Als je weet waarom je gaat mulchen, waarom het najaar daar zo’n goede periode voor is, wat er gebeurt met het blad of ander materiaal, waarom je beter bruin materiaal gebruikt dan groen, waarom je de dikte van je mulchlaag aanpast aan de weersomstandigheden – dan begrijp je wat er gebeurt. En dan weet je ook waarom je het soms beter dunner doet, om vroeger een vrije bodem te hebben. Al die “waaroms” samen geven je een goed beeld van het “hoe”.

En natuurlijk moet je daarna altijd nog proberen, testen, aanpassen aan jouw omstandigheden. Want, ik geef het eerlijk toe, ook wij maken nog altijd fouten. Dat hoort erbij. De omstandigheden veranderen elk jaar, en dat betekent dat je blijft leren, met vallen en opstaan. De fouten worden kleiner, maar verdwijnen nooit helemaal. En dat is goed, want het houdt je scherp.

Geen juist antwoord

Dus voor iedereen die een vraag stelt – niet alleen aan mij, maar op alle mogelijke platformen of gewoon aan zichzelf – er is geen juist antwoord. Er is alleen jouw manier van werken, op jouw bodem, in jouw context, in relatie met alles wat daar leeft, onder en boven de grond. Ook bv. met medetuiniers moet je vaak zoeken naar een evenwicht tussen ieders manier van werken en verwachtingen.

Dat maakt sommige mensen onzeker, maar dat hoeft niet. Het zou je niet bang moeten maken, maar nieuwsgierig. Nieuwsgierig om dingen te proberen, te observeren, te leren. Weten dat fouten erbij horen, dat iedereen zoekende is. Zelfs mensen die al jaren tuinieren – ook wij.

Ik heb dit jaar bijvoorbeeld enorm veel bijgeleerd over de bodem door samen te werken met de Bodempioniers. En zo leer ik elk jaar weer iets nieuws. Over compost, over het kweken van tomaten, over mulch. Iedereen, ook wie al lang bezig is, blijft bijleren. Zolang je jezelf maar nieuwsgierig opstelt en de notie van perfectie loslaat. Want perfectie bestaat niet in de tuin.

Elk jaar anders

Elk jaar zijn de weersomstandigheden anders, en elk jaar mislukt er wel iets. Soms één of twee teelten, om redenen die je niet altijd begrijpt. Soms lukt iets nergens: een jaar lang was peterselie moeilijk te vinden, nergens groeide het goed, ook niet bij ons. Het jaar daarna was het kervel of pompoen. Dan denk je misschien dat jij iets fout gedaan hebt, maar vaak zijn het gewoon de omstandigheden.

Observeren, experimenteren, durven proberen – dat is wat telt. Als je het waarom begrijpt, vind je vroeg of laat jouw hoe. En blijkbaar geldt dat niet alleen in de tuin, maar in zoveel andere domeinen van het leven.

Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin

Bodempioniers Op Bezoek

Zoals je waarschijnlijk al weet, ben ik al een hele tijd bezig met Bodempioniers: een studiegroep, een zelflerend netwerk waarbij we elkaars projecten bezoeken, veel van elkaar leren, en op het einde de bedoeling hebben een advies uit te brengen aan het Departement Landbouw. Afgelopen week was Yggdrasil aan de beurt en hebben we onze bodem eens grondig bekeken.

Ik zat al een tijdje met behoorlijk wat vragen over onze bodem. Een deel ervan was al beantwoord door andere bodems te bekijken, veel te leren en te luisteren naar wat anderen ervaren, maar er was ook een nieuwe vraag bijgekomen. Daar had ik het eerder al over gehad: dat we ondanks al het mulchen toch nog last hebben van droogte, terwijl we nochtans heel veel organische stof in de bodem hebben.

[Read more…]

Komt Je Bodem Omhoog Na jaren Intensief Mulchen?

Een vraag die regelmatig terugkomt, via mail of tijdens cursussen, is of je bodem niet omhoogkomt door al die compost en vooral door het vele mulchen dat we doen. Het is een uitgebreid antwoord om uit te leggen wat er precies gebeurt wanneer je dat allemaal toepast, en ik probeer dat in deze podcast te beantwoorden. [Read more…]

Over Aardbeien, Mulchen, Voedselbossen En … Mulchen!

Als ik een blog of een podcast heb gepubliceerd, dan worden er vaak vragen gesteld. Via de reacties, maar ook via mail komen er best wel wat vragen binnen over dat onderwerp.

Of soms over iets vergelijkbaars, of iets aansluitend dat mensen zelf doen. Of iets waar ze via de podcast aan herinnerd werden. Heel vaak merk ik ook in mijn cursussen dat veel mensen eigenlijk dezelfde vragen hebben.

Dus misschien is het een goed idee om die vragen af en toe gewoon via de podcast te beantwoorden, zodat iedereen ermee in contact komt. En misschien ook met vragen die ze zelf niet durfden stellen, of misschien niet de moeite waard vonden om te stellen, maar waar ze dan toch een antwoord op krijgen.

[Read more…]

Enkele Tips Om Onkruid Onder Controle Te Houden

Over onkruid wieden in de tuin valt veel te vertellen, maar het is onmogelijk om dat allemaal in één podcast samen te brengen. Daarom wil ik in deze aflevering drie onderwerpen bespreken die met wieden te maken hebben. Het eerste gaat over ons systeem om te zorgen dat er niet te veel onkruid in de tuin aanwezig is, zodat je op elk moment de druk onder controle kunt houden. Afhankelijk van de grootte van je tuin kost dat maar enkele minuten tot hooguit een half uur per week. Het tweede onderwerp is wat je kunt doen als je het probleem toch niet de baas kunt, wanneer er om een of andere reden te veel onkruid staat of het veel te hard groeit, en hoe je dat weer onder controle kunt krijgen. En het derde onderwerp gaat niet over mulchen in het algemeen, maar wel over hoe een mulchlaag je kan helpen bij het beheersen van hardnekkige meerjarige onkruiden.

Een probleem met wieden

Dat eerste systeem is eigenlijk ontstaan uit ervaring, door dingen verkeerd te doen en te merken wat niet werkte. We hebben in onze tuin een breed hoofdpad. Wie hier al geweest is, weet dat het in de zomer vaak niet zo breed lijkt omdat alles volgroeid is, maar in de winter zie je duidelijk dat het pad bijna, of zelfs iets meer dan, drie meter breed is. Langs beide randen staan rijen fruitstruiken. Langs die randen laten we doorheen het seizoen allerlei soorten kruiden groeien, zowel eenjarigen als meerjarigen, die we gebruiken, die we plukken, en die tegelijk bijdragen aan de diversiteit in de tuin.

Op zich was dat nooit een probleem, omdat we al die kruiden nuttig gebruiken. Maar het echte probleem was dat we het hoofdpad niet opkuisten. Onze aandacht ging naar de bedden en kweekruimtes, en het pad lieten we maar wat begaan.

Tot we merkten dat, telkens we bezoek kregen of een rondleiding gaven, het opeens gigantisch veel werk was om dat pad weer op orde te krijgen. Niet een paar uurtjes, maar meerdere dagen achter elkaar. En als je tijdens het seizoen plots meerdere dagen aan één klus moet besteden, dan loop je op alle andere vlakken hopeloos achter.

Een systeem om te wieden

Daar wilden we een oplossing voor vinden, zeker ook omdat er op een deel van dat pad ontzettend veel distels groeiden. Distels raak je alleen kwijt door ze steeds opnieuw weg te halen en ze uit te putten. Dus besloten we dat stuk pad systematisch aan te pakken.

We namen ons voor om alles, ook de allerkleinste disteltjes, elke week weg te halen zodat ze nooit groot genoeg konden worden om opnieuw kracht op te slaan en verder te groeien. Dat was eigenlijk het begin van ons systeem.

We kozen een vast moment: donderdagochtend om tien uur, meteen bij de start van mijn tuinwerkdag. En telkens begonnen we op die plek, met het uittrekken van de distels. De eerste keren was dat behoorlijk wat werk, omdat je de grote planten moest uittrekken en er meteen weer nieuwe scheuten verschenen. Maar na enkele weken merkten we dat er nog maar weinig terugkwam omdat de wortels in de grond simpelweg het tempo niet konden bijhouden.

Starten met distels en dan de rest

Van daaruit zijn we verder gegaan met het hele pad. Elke week opnieuw, op dat vaste moment, namen we een uur om het pad systematisch proper te maken. En heel belangrijk: we zeiden niet “we doen het pad in één keer helemaal”, maar we beperkten ons bewust tot dat uurtje. Het pad is lang en breed, dus dat is meer dan genoeg.

We lieten ook altijd een deel planten staan – afhankelijk van het moment in het seizoen of van de soorten die er groeiden – maar alles wat we niet wilden, haalden we weg.

En we begonnen elke keer opnieuw aan het begin van het pad, niet waar we de vorige week geëindigd waren. Zo was er telkens een stuk dat helemaal schoon en proper was, en voorkwamen we dat de eerste meters alweer vol onkruid stonden tegen de tijd dat we het einde bereikten.

In het begin gaat dat traag. Het eerste uur geraak je misschien tien of vijftien meter ver. De week erna merk je dat je dat stuk veel sneller doet, en dat je daarbovenop nog eens vijf tot acht meter extra kan aanpakken. Elke week win je wat tijd op de eerste stukken, omdat er daar steeds minder terugkomt. Na vijf tot zeven weken konden wij meestal het hele pad doen binnen het uur. Daarna heb je eigenlijk nog maar een kwartiertje of twintig minuten nodig om alles bij te houden. Dan is het niet meer elk plantje op je knieën uit trekken, maar gewoon van onkruid naar onkruid stappen en met gemak weghalen wat er staat.

Bij jou?

Als je dit vertaalt naar een doorsneetuin, dan volstaat misschien al een kwartiertje per week. Het belangrijkste is dat je een vast moment kiest en daar elke week aan vasthoudt.

Nog beter is om er vroeg in het seizoen mee te beginnen, in maart of half april, als er nog maar weinig gegroeid is. Dan kuis je enkel op wat er tijdens de winter verschenen is, en gaat het ontzettend vlot vooruit. Als je dat dan volhoudt doorheen de lente en zomer, dan wordt het nooit een groot werk.

Wij beginnen meestal te laat, waardoor er al veel staat en we een aantal weken nodig hebben om bij te geraken. Maar eens we goed bij zijn, tegen de zomer, gaat het bijhouden heel vlot en nemen we in dat vaste uur zelfs zijpaden en andere stukken mee.

Het is wel cruciaal om dat moment niet over te slaan, want anders merk je hoe snel er weer overal onkruid staat en je opnieuw voor dagen werk komt te staan.

Mijn advies is dus: zorg altijd voor een vast moment in de week om te wieden. Het maakt niet uit of dat nu zaterdagochtend is of zondagnamiddag, zolang je het maar elke week volhoudt. Begin met een kwartier of een half uur, en kijk hoe ver je komt. Merk je dat je op tien minuten al klaar bent, dan kan je eventueel nog een border of een ander stukje tuin meepakken. Heb je meer tijd nodig omdat er veel onkruid staat, dan schuif je gewoon op naar een uurtje.

Veeeel onkruid?

Maar stel dat je te laat begonnen bent, of dat er na een vakantie of drukke periode plots ontzettend veel onkruid staat. Dan is mijn advies: begin niet meteen alles uit te trekken. Dat werkt demotiverend en gaat veel te traag. Wat veel beter werkt, is de eerste keer gewoon met een snoeischaar de hele tuin doorgaan en alle bloeiende en zaaddragende onkruiden afknippen. Doe dat net onder de bloem, of desnoods halverwege de stengel, dat maakt niet zoveel uit. Belangrijk is dat je voorkomt dat er nieuw zaad in de tuin terechtkomt. Trek ze niet uit, maar knip ze gewoon af. Als je voorzichtig te werk gaat en de zaadhoofden meteen in een kruiwagen of emmer legt, zonder te veel te schudden, vermijd je dat er toch zaad op de grond belandt. Dat bespaart je op lange termijn gigantisch veel werk.

Mulchen als hulp

En dan kom ik bij het derde punt: mulchen. Niet zozeer hoe of waarmee je moet mulchen, maar vooral hoe mulch kan helpen bij hardnekkige wortelonkruiden. Bij planten zoals brandnetel of zevenblad lukt het bijna nooit om alle wortels uit te trekken. Er breken altijd stukken af die weer uitlopen. Wat wel werkt, is die planten zo goed mogelijk uittrekken en daarna een dikke mulchlaag aanbrengen. Liefst houtige materialen zoals houtsnippers of stro, want die kan je dik leggen en het verteert langzaam. Gras of groene mulch werkt minder goed omdat het snel verteert en je er geen dikke laag van kunt maken.

Na het mulchen zal je merken dat de onkruiden snel opnieuw opkomen, vaak al na een paar weken. Maar dat is juist de bedoeling. Want doordat ze vooral in die losse mulchlaag nieuwe wortels vormen, kan je ze veel gemakkelijker verwijderen. Ook de onderliggende bodem wordt door de mulch losser en rijker, waardoor zelfs oudere wortels makkelijker loskomen. Zo put je de planten langzaam uit. Bij brandnetel lukt dit meestal binnen een jaar, bij peen of zevenblad duurt het langer – soms twee jaar – maar het werkt wel.

Het enige probleem ontstaat wanneer die wortelonkruiden telkens opnieuw uit een border of vaste plantenstrook de tuin binnengroeien. In dat geval raak je de bron niet kwijt. Wat je dan kan doen, is langs die grens een mulchstrook aanleggen die je regelmatig naloopt, zodat het onkruid niet verder je moestuin binnendringt. Op die manier hou je het toch onder controle.

Hopelijk helpen deze drie tips

Als je deze drie strategieën combineert – consequent wekelijks wieden op een vast moment, bij een achterstand eerst bloemen en zaden wegknippen, en hardnekkige wortelonkruiden aanpakken met mulch – dan zal je merken dat onkruid wieden nooit meer een onoverkomelijke klus hoeft te zijn. Na verloop van tijd heb je genoeg voorsprong opgebouwd en kost het nog maar een kwartiertje tot een half uurtje per week om een grote oppervlakte netjes te houden.

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin

Veel functies voor je elementen zorgt voor een robuuste tuin!

Enkele podcasts geleden had ik het over functies die een tuin kan vervullen. Maar over functies valt nog veel meer te vertellen. En een concept waarmee ik zelf toch wel wat moeite heb gehad om het goed te begrijpen, om het goed te gebruiken, is dat van elementen en functies.

Daar wil ik in deze podcast wat dieper op ingaan. Op zich kennen we het allemaal wel, denk ik: elementen in je tuin die moeten samenwerken, die ervoor moeten zorgen dat je een ecosysteem ontwikkelt — en dat zo goed mogelijk. Dat klinkt uiteraard heel eenvoudig, maar hoe je dat in de praktijk toepast, is vaak een ander verhaal.

Een boom

Als je daar boeken over leest, of blogs en podcasts over beluistert, wordt vaak het voorbeeld van een boom aangehaald. En dat is uiteraard iets eenvoudigs: een boom vervult vele functies.

Die levert schaduw, verricht fotosynthese, haalt mineralen op uit de bodem, bloeit, laat bladeren vallen en verrijkt zo de bodem. Als je de juiste bomen kiest, levert hij ook vruchten of fruit, biedt hij nestplaatsen voor vogels, en voedsel voor talloze insecten. Dat kennen we allemaal. Maar een boom is een boom.

In een tuin staat nog zoveel meer. Wat bedoelen ze nu precies met functies? Hoe kun je dat juist inplannen in jouw tuin? Daar heb ik toch wel enige tijd mee geworsteld. Het heeft me moeite gekost om dat juist te interpreteren en ook goed toe te passen.

Als je kijkt naar een element, dan zeggen we dat een element in een tuin minstens drie functies moet vervullen. Hoe meer functies het vervult — zoals die boom — hoe belangrijker het wordt en hoe meer het bijdraagt aan het ecosysteem, aan de weerbaarheid, aan de veerkracht van de tuin. En dat is toch wel belangrijk, zeker met de huidige omstandigheden.

Een takkenril

Lange droge periodes, natte periodes, intense warme korte periodes — het is allemaal wat moeilijker geworden in de tuin. Een voorbeeld dat ik graag aanhaal, is een takkenril.

Dat is iets wat je zelfs in een kleine tuin gemakkelijk kunt maken, op kleine schaal dan. In de eerste plaats is het een plek waar je dood hout of snoeihout — waar je anders geen weg mee weet — kwijt kunt. Wij doen dat niet voor gewoon snoeihout.

Dat versnipperen we en gebruiken we in de tuin. Maar we doen het vooral voor snoeihout met doornen. Ik denk bijvoorbeeld aan meidoorn, maar ook aan snoeihout van fruitstruiken zoals kruisbessen, taybessen, of bramen met doornen.

Dat is moeilijk te versnipperen. Dan krijg je van die verdroogde dorens die nog gemeen kunnen prikken als je eraan werkt.

Ook takken van sleedoorn, met die lange doornen — dat is toch wat ambetant. Die leggen we in de takkenril.

Dat is dan meteen een plek waar je dat kwijt kunt, en waar het heel traag verteert. Op die manier kun je jarenlang veel materiaal kwijt in die takkenril. Als je die juist plaatst, kan het ook dienen als afsluiting.

Sommige mensen vinden dat niet zo mooi, dus zorg dat je overeenkomt met je buren, dat zij het ook zien zitten dat je daar een takkenril maakt. Als je het anders wilt aanpakken, kun je hem ook midden in je tuin leggen. En als je hem dan goed oriënteert… Bij ons ligt er één oost-west, wat betekent dat één kant vol in de zon ligt, en de andere volledig in de schaduw.

Dan heb je twee tegenovergestelde microklimaten. De ene kant is donkerder, vochtiger en zal een heel ander soort planten aantrekken dan de andere kant, waar de volle zon op staat, waar de warmte blijft hangen en het droger en warmer is. Een ideale plek voor planten zoals pepers, tomaten, paprika’s.

Op die manier kun je met een simpele takkenril verschillende functies combineren. Die takkenril is een opslagplaats voor hout, trekt veel bodemleven aan, en ook ander leven dat zich tussen de takken ophoudt. Denk aan egels, kikkers, maar ook aan veel kleiner leven.

Hij zorgt voor extra microklimaten in je tuin. Hij kan dienen als afscheiding tussen twee zones. Zo heb je al snel vier functies. En dat is bij constructies altijd heel dankbaar.

Een draad

Als je bijvoorbeeld een draad hebt als afsluiting tussen je moestuin en de rest van je tuin, dan is dat gewoon een draad — die vormt een grens. Misschien kun je er nog iets tegen laten groeien, dan komt er een tweede functie bij. Maar eigenlijk is dat wat beperkt.

Zoals eerder gezegd: probeer altijd minstens drie, liefst zoveel mogelijk functies te voorzien voor alles wat je bouwt of plant. Die draad zou je bijvoorbeeld kunnen vervangen door een besdragende haag.

Het voordeel is dat je dan fruitstruiken hebt die vruchten geven, bloeien, bestuivers aantrekken, natuurlijke vijanden lokken, voedsel en nectar leveren voor bestuivers, én voedselbessen voor jezelf en voor vogels. Op die manier krijgt die haag meerdere functies.

Ze vormt een afsluiting tussen moestuin en tuin, levert voedsel voor mens en insect, trekt nuttige insecten aan, en verbetert de bodem. Bij het snoeien in de winter levert ze mulchmateriaal.

Zo raak je snel aan een hele lijst functies. En zo kun je elk element in je tuin bekijken: voldoet het aan meerdere functies? Zo niet, kun je het dan vervangen of aanvullen?

Een stalkaars

Ik denk aan een plant zoals stalkaars, die heel populair is in onze tuin. Een plant die een toorts vormt vol bloemen. Eén functie: bloeien — op zich al een functie.

Mooi zijn hoort thuis in de tuin. Daarnaast: nectar leveren, bestuivers aantrekken — tweede functie.

Na de bloei maakt de plant veel zaadjes. Die vormen voedsel voor vogels en andere dieren. De lege zaaddozen zijn in de winter overwinteringsplekjes voor insecten — voedsel voor vogels.

Wij laten ze zichzelf uitzaaien. Ze maken een grote rozet met bladeren — uitstekend mulchmateriaal. Zo vervult één plant gemakkelijk vijf functies. Een mooie aanvulling voor je tuin, versterkt je ecosysteem, verhoogt de veerkracht.

Een sierroos

Vergelijk dat met een roos in een siertuin. Die is mooi — één functie. Soms komen er bestuivers op, maar bij moderne rozen vaak niet. Bij gevulde bloemen raken insecten niet aan de nectar. Dan heeft die plant weinig extra waarde.

Snoeihout van rozen met stekels is moeilijk te verwerken. Het eindigt dan eventueel in de takkenril, maar dat is niet echt een belangrijke functie.

Sierplanten kunnen dus meerdere functies hebben, maar je moet kritisch zijn. Veel moderne sierplanten doen weinig meer dan “mooi zijn”.

Smeerwortel

Bekijk je smeerwortel — een klassieker in de permacultuur. Ze wortelt diep, haalt voedingstoffen omhoog, laat haar blad vallen — bodemverbetering. Ze bloeit overvloedig, trekt hommels aan. Onder smeerwortel zitten veel spinnen — waarom weet ik niet, maar dat is een extra functie.

Je kunt haar meerdere keren per jaar terugsnijden en het blad gebruiken als mulch. Ze groeit goed, vormt een bladerdek en werkt als een levende barrière tussen zones. Ik noem hier al zes of zeven functies.

Eendagslelie

Zo moet je doorgaan. Ik denk ook aan Hemerocallis, de daglelie. Een plant die goed groeit in allerlei omstandigheden, in zon en schaduw, droog en nat.

Ze maakt eetbare bloemen, trekt insecten aan, en levert eetbare zaden en wortels. Ze vormt een afsluiting, groeit waar andere planten het moeilijk hebben, en is tegelijk decoratief.

Dus ook daar: vier, vijf functies. En dat is wat je best doet in de winter of wanneer je tijd hebt — je tuin vanop afstand bekijken.

Alles bekijken

Bekijk al je planten, bomen, struiken, constructies. Kun je iets vervangen of toevoegen zodat het meer functies vervult?

Denk aan sierplanten met weinig functies, vervang ze door andere mooie planten met wél functies — zoals eetbare bloemen of die insecten aantrekken. Denk aan een kale muur — enkel afscheiding. Zet er een draad tegen en laat er klimplanten op groeien.

Zo zorg je ervoor dat alles in je tuin meerdere functies krijgt. En dat zelfs een kleine tuin veel veerkracht heeft.

Als één element wegvalt of een functie niet goed vervult, nemen andere elementen het over. Zo is je tuin beter bestand tegen onverwachte veranderingen — zoals lange droogtes gevolgd door korte stortbuien.

Droogte

Ik denk aan 2022. Het was toen extreem droog. Bijna niets groeide. Maar de stalkaarsen deden het goed. Net als zomerpostelein. Dat waren onze bodembedekkers.

Ze hielden de bodem bedekt, leverden mulch. Andere bronnen — smeerwortel, gras, andere planten — verdroogden. Die planten waren onze redding.

Zoveel mogelijk elementen met zoveel mogelijk functies

Door zoveel mogelijk functies te combineren in zoveel mogelijk elementen, zorg je voor een evenwichtige, veerkrachtige tuin.

Dus: geef elk element zoveel mogelijk functies. En — daarover meer in een volgende webinar — zorg ook dat elke functie in je tuin door meerdere elementen wordt ondersteund. Dan ben je écht robuust voorbereid.

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin

De tweede Online Permacultuur Conferentie komt eraan!

Je hebt het misschien al ergens opgevangen, maar binnenkort gaat de tweede Online Permacultuur Conferentie door. Online dus: lezingen die opgenomen worden en achteraf uitgezonden.

De eerste

De tweede dus — iets meer dan een jaar geleden hadden we een eerste conferentie. Dat was allemaal nieuw. Toen was er redelijk wat stress, maar uiteindelijk is het toch allemaal goed meegevallen en waren er heel veel kijkers. Dit jaar was het uiteraard de bedoeling om dat te herhalen.

Andere onderwerpen, andere lesgevers, alles beter. De eerste conferentie is eigenlijk ontstaan omdat wij, nog vóór corona, begonnen waren met het organiseren van een studiedag. Het was de bedoeling om elk jaar een studiedag te houden — iets dat zou kunnen uitgroeien tot een studieweekend, met allerlei lezingen over permacultuur, waar mensen konden samenkomen en verschillende vormen van permacultuur konden ontdekken. Live, bij ons in Yggdrasil. Maar toen kwam corona. We hebben de tweede editie moeten afgelasten. En door alle andere bezigheden die erbij gekomen zijn, en door alles wat online is opgestart tijdens corona, is het er niet meer van gekomen om dat opnieuw te organiseren.

Om toch iets gelijkaardigs te doen, hebben we dan vorig jaar beslist om een Online Permacultuur Conferentie te organiseren. Een dubbelweekend waarin je twee dagen lang, van ’s morgens tot ’s avonds, lezingen over permacultuur, over natuurlijk tuinieren en over alles wat ermee te maken heeft, kon volgen. Dat was succesvol: we hadden verschillende duizenden kijkers. Er waren wat technische kinderziektes, wat kleine probleempjes, maar al bij al is alles redelijk vlot verlopen.

Waarom?

Waarom hebben we die studiedag in de eerste plaats georganiseerd? Waarom doen we die online conferentie? De missie van Yggdrasil is om permacultuur uit te dragen — het idee achter permacultuur, het natuurlijk tuinieren: tuinieren door te kijken naar de natuur. Zonder sproeistoffen, zonder chemische middelen, zonder spitten, maar met zorg voor de bodem.

Met het idee dat je je bodem verbetert, dat je gezonde groenten kunt kweken zonder veel chemische input en zonder dat het gigantisch veel werk vraagt. Dat willen we uitdragen. Dat is onze missie. We doen dat nu al via cursussen die we geven, via boeken die ik geschreven heb, via rondleidingen, via korte workshops — eigenlijk op heel veel verschillende manieren.

Maar daarmee bereik je altijd maar een redelijk klein publiek. Mensen die het al kennen, of die via via bij ons terechtkomen. En we hebben eigenlijk doorheen de jaren — Yggdrasil bestaat ondertussen al bijna 29 jaar — regelmatig initiatieven genomen om meer mensen met permacultuur in contact te brengen.

Permacultuur uitdragen

Volgens ons is de beste manier om met iets kennis te maken, om overtuigd te raken van het nut ervan, door het te zien en te doen. Eén van die initiatieven was “Permacultours”: het idee om met een groep een bus te huren en verschillende permacultuurprojecten in Vlaanderen, Wallonië en Nederland te bezoeken, zodat je kon zien en horen hoe dat allemaal werkte. Dat is enkele keren goed gegaan, maar na verloop van tijd was het moeilijk om de bus vol te krijgen. Het was veel werk, kostte veel geld en het project is stilaan doodgebloed door te weinig interesse.

Daarna zijn we verdergegaan. We hebben een Permacultuurnetwerk opgebouwd — of uit de grond gestampt — waarbij we geprobeerd hebben om een groep mensen te verzamelen. We maakten een website en koppelden daar allerlei zijprojecten aan vast: een sociaal gedeelte, een economisch deel, iets voor lesgevers, voor onderwijs, en zelfs een initiatief om een magazine op te starten. Dat netwerk is stilaan afgebrokkeld. Er is nog een website, waar je in principe alle permacultuurprojecten op kunt vinden. Niet heel accuraat, zeker niet volledig, maar je vindt er toch nog wat informatie.

Permacultuur Magazine

Uit dat netwerk is ook het Permacultuur Magazine voortgekomen. Ik heb dat samen met Linder van der Heerik opgestart, en dat was eigenlijk een voortvloeisel uit dat netwerk. Dat is het langst blijven bestaan. We hebben dat verschillende jaren en tientallen edities lang gemaakt — als ik me niet vergis, een achttal jaren, ergens in de dertig magazines — met heel veel informatie, bewust zonder reclame.

Specifiek gericht op tuinieren, met het idee om vooral content te leveren: eerlijke, onbeïnvloede informatie, zoals wij het graag zien. Dat is ongeveer een jaar, anderhalf jaar geleden gestopt. Iedereen begon stilaan met andere projecten, had minder tijd om te investeren in het magazine. Iedereen is nog wel bezig met permacultuur, met voedselbossen, maar in iets andere vormen.

Omdat er op dat moment niets meer was, hebben we beslist om die vroegere studiedag — die door corona afgeschaft was — te vervangen door een Online Permacultuur Festival. Online is enorm gegroeid sinds corona. Mensen staan er anders tegenover, zijn er meer voor open. En het was een groot succes.

Gratis, vrije bijdrage

Vorig jaar was het in februari, en het was ook de bedoeling om het dit jaar opnieuw in februari te doen. Maar door omstandigheden, door drukte, is alles wat opgeschoven en gaat het nu door eind mei. Terug twee volledige dagen met lezingen. En, net als vorige keer: alles is gratis. Je moet dus niet betalen, je moet geen tickets kopen.

Je kan je wel registreren via de website, om meer informatie te ontvangen, een link te krijgen en herinneringen te ontvangen wanneer de webinars starten. Maar nogmaals: alles is gratis. 24 en 25 mei, dat is het weekend waarop de tweede conferentie doorgaat.

Thema-dagen

Er is niet veel veranderd, maar wel enkele kleine aanpassingen. Vorige keer kon je elke dag van tien uur ’s morgens tot acht uur ’s avonds lezingen volgen. Tussen de lezingen door was er wat reclame voor de deelnemende projecten en kon je ook permacultuurmuziek beluisteren.

Vorig jaar was er geen specifiek thema. Dat is dit jaar anders. De eerste dag draait rond permacultuur en natuurlijk tuinieren. Dat is de rode draad. De tweede dag draait helemaal rond voedselbossen. Uiteraard met verschillende invalshoeken en onderwerpen, maar de hele dag is eraan gewijd.

Muziek

Tussendoor is er opnieuw muziek. Geen buitenlandse muziek dit keer, maar een Belgische, lokale artiest — iemand die ook klant is van mijn winkel, en die heel inspirerende muziek maakt, met een boodschap en een idee erachter. Dat zal je zelf kunnen ontdekken. Tijdens de conferentie maak je kennis met zijn muziek en hoor je wat erachter zit.

Voedselbossen

De zondag gaat dus vooral over voedselbossen. Dat is bewust zo. Voedselbossen zijn sterk in opkomst. Er is veel vraag naar informatie over, maar het is iets dat je niet zomaar opzet. Het vraagt tijd om te groeien en te ontwikkelen. Daarom is praktische informatie nog vrij beperkt en vaak ook heel theoretisch. Ik heb geprobeerd om mensen te vinden met echte praktijkervaring, die al lang bezig zijn met voedselbossen, zodat je nuttige, accurate informatie krijgt. Ze spreken uit de praktijk. Ik heb de webinars al gehoord — het is heel nuttig en interessant wat er verteld wordt.

Omdat mijn netwerk op dat vlak niet zo uitgebreid is, heb ik contact opgenomen met Avansa Vlaams-Brabant. Dat is een organisatie die zich sterk inzet voor voedselbossen. Ze zijn op verschillende manieren actief, hebben een zelflerend voedselbosnetwerk opgericht, en organiseren geregeld activiteiten rond voedselbossen. Twee jaar geleden mocht ik daar ook een lezing geven.

Vooraf opgenomen

Zij hebben me geholpen om de juiste mensen te vinden voor de lezingen. De opnames zijn volop bezig. Dat wil zeggen: de conferentie is niet live. Dat is technisch nog wat te moeilijk voor mij. Alles wordt vooraf opgenomen — met het voordeel dat technisch gezien alles vlot zal verlopen. Alles wordt geprogrammeerd en netjes aan elkaar gemonteerd, zodat de dag vlot verloopt.

Een nadeel is natuurlijk dat je geen vragen kunt stellen aan de lesgever, omdat het op voorhand opgenomen is. Live is er niets, maar sommige lesgevers zullen tijdens hun lezing wel aanwezig zijn in de chat. Via de commentaarsectie kunnen ze dan antwoorden op vragen. Dus als je een vraag hebt tijdens een lezing: stel ze gerust. Misschien krijg je antwoord van de lesgever, of van andere kijkers met ervaring.

Enkele voorbeelden

Om je een idee te geven van wat je kan verwachten: vorige week nam ik de lezing op met Lieve Galle. Zij is wildplukster, heeft veel ervaring en een informatieve website. Ze koos ervoor om niet zomaar over wildplukken te praten, maar specifiek over planten die je in voedselbossen makkelijk vindt. Ze gaf verrassende en nuttige info.

Een andere lezing is van Martijn de Voedselboss — misschien ken je hem al van zijn podcast of vlog. Hij vertelt over de samenwerking tussen bacteriën en planten, en haalt verrassende resultaten aan uit recent onderzoek.

Tot slot sprak ik ook met Jan Mampaey van Drakentuin. Hij is wat filosofischer ingesteld, heeft al jaren een voedselbos en ging dieper in op de vraag waarom je eigenlijk een voedselbos zou willen starten. Geen standaardantwoorden, maar een interessante visie met diepgang. Zijn lezing biedt echt sterke argumenten waarom voedselbossen relevant en zinvol zijn.

Kort beschikbaar

Er zijn in totaal dertien lezingen, telkens afgewisseld met wat projectpromotie. Zo kan je ook de mensen achter de projecten leren kennen, en hun websites of werk verder verkennen.

Nogmaals: alles is gratis te bekijken. De bedoeling is wel dat je het in dat weekend bekijkt. Het blijft niet eeuwig online staan. Vorig jaar was alles nog twee weken beschikbaar, dit jaar zal dat vergelijkbaar zijn: een week of anderhalve week.

Veel mensen hebben niet de tijd om een hele dag aan het scherm te hangen of willen bepaalde lezingen herbekijken. Dat kan dus nog even. Als alles lukt met de opnames natuurlijk.

Vrije bijdrage

Maar uiteraard kost dit ook allemaal geld. Er moet een infrastructuur opgezet worden, software aangekocht of gehuurd, en ik heb er veel tijd in gestoken — net als de lesgevers. Dus: het is gratis, maar een vrije bijdrage wordt heel erg gewaardeerd. Het hoeft niet veel te zijn — alle kleine beetjes helpen om dit project ook de volgende jaren verder te zetten, misschien uit te bouwen of te professionaliseren. En wie weet zelfs ooit live te maken, met echte interactie.

Dat is het zo’n beetje in een notendop. Nogmaals: 24 en 25 mei, dat zijn de twee dagen. We starten zaterdag om 10 uur en gaan door tot ongeveer 7 of 8 uur. Zondag starten we opnieuw om 10 uur en zullen we iets vroeger klaar zijn, rond 6 uur. Die dag draait dus volledig rond voedselbossen — met veel verschillende thema’s en randonderwerpen.

Zelfs als je geen voedselbos hebt of plant, zal je merken dat de info ook perfect toepasbaar is in een moestuin, een wildere tuin, of een permacultuurtuin.

Dus ik zou zeggen: allemaal welkom! Schrap alle activiteiten dat weekend, zorg dat je tijd hebt om comfortabel te zitten — op het terras, in huis, maakt niet uit — en luister naar de lezingen.

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin