De vraag: ‘Hoe begin ik aan een Natuurlijk Moestuin’ wordt mij bijna dagelijks gesteld. Het probleem met natuurlijk tuinieren is dat het niet op 1-2-3 uit te leggen is hoe je moet starten.
Het is niet even spitten zodat de bodem vrij is en je kan beginnen met planten en zaaien. In het ideale scenario begin je in september met de bodem af te dekken met karton en mulch zodat je in het voorjaar direct kan starten met het aanleggen van permanente bedden.
Hier bovenop komt dan een dikke laag groencompost, wij starten normaal met een laag van zo’n 15 cm dik. Dit is de korte versie, ik ben hier vorige week iets uitgebreider op ingegaan: Hoe ga je verder in het voorjaar?
Weerstand
Die 15 cm compost wekt blijkbaar bij heel veel mensen weerstand op. Er worden altijd verschillende redenen aangedragen:
- Te duur
- Te veel werk
- Te veel input
- Compost is niet te vinden
- …
Toch kan je volgens mij niet zonder deze input, zonder deze hoeveelheid organisch materiaal om je bodem op te waarderen. Je bodem is namelijk hoogstwaarschijnlijk behoorlijk uitgeput door jarenlange landbouw.
Nu is uw grond volgens u misschien nooit landbouwgrond geweest, maar vergeet niet dat 60 jaar geleden en zeker verder terug bijna alle grond landbouwgrond was!
Om deze grond terug aan te sterken en op te bouwen, heb je organisch materiaal nodig. En dan zijn er 2 wegen die je kan bewandelen: de snelle weg of een heel trage weg. De keuze is uiteraard aan jou :-).
Maar je gaat toch die hoeveelheid organisch materiaal moeten toevoegen, anders gebeurt er heel weinig met je bodem en ga je nooit een fatsoenlijk bodemvoedselweb hebben. En dat is toch een absolute noodzaak om een succesvolle natuurlijke moestuin te krijgen.
Duidelijk voorbeeld
Als ik alleen al maar kijk naar onze eigen ervaringen dan is het duidelijk dat het zonder toevoegen van organisch materiaal niet lukt. En zelfs als je wel organisch materiaal toevoegt, dan is er nog geen zekerheid.
Wij zijn 18 jaar geleden begonnen op een stuk grond dat volledig uitgeput en dood was. Er zat geen leven in de bodem, stro dat als mulch werd neergelegd werd niet verteerd en bleef gewoon zo maanden liggen. Onze oplossing hiervoor was het aanbrengen van een dikke laag compost. Dit is organisch materiaal dat al omgezet is en zeer rijk is aan bodemleven. Hiermee kan je je grond als het ware enten met bodemleven en zo de natuur een handje helpen.
Hierna gaat alles in een stroomversnelling komen en gaat je mulchlaag van stro wel verteren en afgebroken worden.
Enkele jaren geleden hebben we een stuk grond bijgekocht, net als ons eerste stuk een bodem die volledig uitgeput en dood is. Hier hebben we echter geen compost opgevoerd, enkel een jaarlijkse laag stro is er neergelegd.
En het verschil in vooruitgang is zeer aanzienlijk!
Een losse bodem tot op minstens 30 cm diepte
Op het voorste stuk hebben we een zeer losse, rulle bodem waarin je met je hand gemakkelijk tot zo’n 30 cm diep geraakt. Wij hebben geen spitvork nodig om prei en wortels te oogsten, je kan ze zo uittrekken :-). De vruchtbare laag (zwarte grond, gelijkend compost) is zeker 30 cm diep.
Als ik naar achter ga en een put graaf (met een spade!), dan heb ik een laagje van 1 à 2 cm met zwarte grond, daaronder is het nog altijd een vettige klei-leem grond waar je met je blote handen absoluut niet in geraakt. Die 4 jaar van stro aanvoeren hebben dus niet veel bodem opgebouwd of verbeterd.
Op het stuk vooraan zijn wij vanaf jaar 1 direct in de compost beginnen planten en zaaien en zijn hier niet meer mee gestopt in de afgelopen 18 jaar. Vanachter moet je hier de eerst volgende jaren nog totaal niet aan denken, de bodem is daar nog altijd veel te slecht voor!
De hoeveelheid
Het lijkt in het begin altijd veel als je op je bedden 15 cm compost moet leggen, het lijkt er een beetje over. Zou 10 cm of zelfs maar 7 cm ook niet voldoende zijn? Dat is toch ook al een dikke laag?
Nu is het natuurlijk niet zo dat die laag compost exact 15 cm moet zijn. Wij hebben deze ook maar naar ons buikgevoel zo dik gemaakt. Maar de argumenten over de prijs, hoeveelheid en arbeid zijn eigenlijk niet juist. Wij starten met een dikke laag en vullen deze verschillende jaren aan. Maar eens de bodem verzadigd is, meestal na zo’n 4 -5 jaar, moeten wij geen compost meer gebruiken.
Je kan dan je niveau van bodemkwaliteit op peil houden door te mulchen met vers organisch materiaal: bladeren, gras, smeerwortel, oogstresten, …
Als je 15 cm te veel vind, kan je ook een laagje leggen van 5 cm. Maar verwacht dan niet dat je bodem bedekt blijft tot aan de winter. Halfweg de zomer is het bodemleven doorheen de laag gegaan en blijft er daar niet veel meer van over. Geloof me, ik spreek uit ervaring!
Het volgende jaar moet je je laag terug aanvullen en zo blijf je bezig tot je bodem verzadigd is. Tot hij geen extra compost of organisch materiaal meer nodig heeft om het bodemleven op te bouwen. En dat is altijd evenveel, of je het nu over een periode van 5 jaar toedient of over 20 jaar: er is een bepaalde hoeveelheid organisch materiaal nodig om uw bodem terug te voeden, te activeren.
Liever snel
En dan kies ik liever voor de snelle oplossing waarbij je direct kan beginnen met planten, zaaien en oogsten. Na enkele jaren, afhankelijk van de kwaliteit van de bodem, moet je niet veel compost meer toedienen. En dan ben je vertrokken voor een eeuwigheid van moestuinieren zonder dat je elk jaar een hoeveelheid compost moet aanvoeren.
Als je in de opstart maar een beetje compost gebruikt, of zelfs helemaal niets en de compost vervangt door een mulchlaag van stro of ander onverteerd organisch materiaal, dan ga je vele jaren bezig zijn met de opbouw van je bodem.
Wij starten misschien met een zware inspanning, het aanbrengen van 15 cm compost, maar dit is enkel voor het eerste jaar. Het jaar daarop moet je al veel minder compost aanbrengen, en na 4 – 5 jaren heb je een heel goede bodem.
Maar als je met een dun laagje begint, ga je vele jaren die dunne laag moeten aanbrengen.
Eigenlijk ga je dezelfde hoeveelheid compost aanbrengen, alleen ga je er in plaats van 5 jaar minstens 10 jaar of langer over doen.
Wat is dan het beste? De korte pijn en het plezier van direct te kunnen zaaien en planten of een lange weg vol onzekerheden, tegenslagen en beperkte oogsten?
Ik heb mijn keuze dan wel snel gemaakt :-).
Volgende Stap?
Schrijf u in voor email updates, zo wordt u automatisch op de hoogte gehouden van elk nieuw bericht!
Vorig seizoen hebben wij hier een stuk weide omgevormd:voor de winter karton en stro,na de winter een laag compost van 10-15 cm.Gezaaid en geplant met goede resultaten.Dit jaar is de compost helemaal niet weg.Ik denk dat we niet zo heel veel moeten aanvullen.Waarschijnlijk was het een vruchtbare weidegrond.Er zaten in alle geval veel pieren in voor we starten.De rest van de compost van vorig jaar zal volstaan.
Het gevolg is wel dat we nog eens een stuk weide erbij nemen dit jaar.
Men levert hier voor dit seizoen opnieuw 9 ton compost.Het is een investering,maar de resultaten zijn super.We worden voor een groot deel zelfvoorzienend.En niet spitten!!!wat een labeur dat wegvalt!Karton leggen,stro en compost aanvoeren is veel lichter werk.Voor ons was het een openbaring.Ik had de moestuin opgegeven wegens te zwaar….Nu is het een plezier.Dank je Frank,Piet en Lucrèce
Hallo Frank,
Ik heb op één bed ± 15 cm. champost opgebracht. Ik heb namelijk geïnformeerd bij de compostadressen in Gelderland maar daar hebben ze alleen maar compost van GFT. Vorig jaar heb ik compost gehaald bij de gemeente dat gratis af te halen was en dat van een van die bewuste afval verwerkende bedrijven kwam, maar daar had ik en meerdere tuingenoten geen goede ervaring mee. (verbranden en niet groeien van jonge plantjes).
Ik heb de champost gekocht bij een biologische tuinvereniging bij mij in de buurt en hoop dat dit goed gaat.
Wat is jouw mening over champost? Groeten en bedankt voor al je werk dat je voor iedereen doet. Geert.
In champost zit dikwijls nog redelijk veel residu van bestrijdingsmiddelen die ze gebruiken bij het reinigen van de cellen.
Maar ook champost is te straf en gaat voor verbranding zorgen bij uw planten. Je moet eigenlijk gewoon zorgen dat je de compost laat rusten, daarna kan je daar perfect in planten en zaaien.
Spreidt de compost open op je bedden, wacht enkele weken terwijl de compost goed nat regent.
Daarna kan je testen met radijsjes of tuinkers of het gaat om al te zaaien. Lukt het nog niet, dan moet je nog even langer wachten.
Het beste is eigenlijk om de compost al in het najaar aan te brengen. Tegen het voorjaar is hij dan goed om in te zaaien en planten, zonder enig risico.
Leuk onderwerp om nogmaals te informeren achter het doek om over de com-posthoop te trekken zoals jullie aanraadden, en waar ik tot op heden (bijna 1 jaar) geen antwoord op krijg!
Ik schaam mij diep en zal mijn vader op het matje roepen zodra hij terug is uit vakantie :-).
Ik zorg dat je zeker deze week een antwoord hebt!
Geachte heer Anrijs, Beste Frank,
Na 25 jaar op de klassieke wijze (zonder bestrijdingsmiddelen) te hebben getuinierd begin ik op dit moment aan het 3e jaar tuinieren zonder te spitten. Om te mulchen gebruik ik grasmaaisel, blad, stro en het afval van de groenten die worden geoogst. Ook wat we zelf niet eten en niet meer weg kunnen geven blijft op de tuin liggen. Bewust geen compost waarvan ik de herkomst en samenstelling niet ken. Als je een site bekijkt waar tips staan om zelf compost te maken worden er een aantal producten afgeraden deze te composteren. Dit zijn o.a. plantenresten waar nog bestrijdingsmiddelen op zitten (bv snijbloemen en potplanten), schaafsel en zaagsel van hout dat met een conserveringsmiddel is behandeld, schillen van citrusvruchten (zijn vaak ook met chemische stoffen behandeld), kattenbakkorrels, (hout) as van behandeld hout, enz. Dit krijg je dus allemaal wel mee van compost waarvan je de herkomst en samenstelling niet kent. Hiervan wil ik geen dikke laag op mijn tuin. Dan maar wat langer wachten voor de ideale situatie is bereikt. Na 2 jaar mulchen zit er al heel wat meer leven in de bodem, de bodem is los en kruimig en de regenwormen vermaken zich best. De 10 cm dikke mulchlaag die ik telkens aanbreng is na een aantal maanden voor 90% weg. Het materiaal wat snel verteerd op de bodem en daar bovenop het materiaal dat wat langzamer verteerd. Het is eigenlijk niets anders dan composteren aan de oppervlakte. Het boek “Holzers permacultuur” geschreven door Sepp Holzer geeft hier ook veel informatie over. Wat mij betreft is dit boek een aanrader.
Groetend, Wim
Ik geef u volledig gelijk, en voor ons was gewone compost ook een probleem.
Daarom hebben wij groencompost genomen, met als ingangsmateriaal enkel snoeihout, takken, gemalen wortels, … Wij kennen de persoon die de compost maakt goed en zijn zeker van zijn kwaliteit.
Wij doen nu ook nog enkel aan oppervlaktecompostering, maar dat was in het begin niet mogelijk. De mulch die wij op de bodem legden bleef gewoon een heel jaar liggen zonder te verteren. Er was werkelijk niets van leven in onze bodem!
Dat is dan ook de aanleiding geweest om er een dikke laag compost op te leggen.
Je bent toch niet in de regenput gekropen 🙂 ! (diep schamen)
Is wel spijtig want heb sérieus een zestal maanden gesukkeld met mijn gezondheid en het onkruid op de compost is mij daar zéér dankbaar voor!
Die wreten zich te pletter aan het goede 🙂 Hoor je nog.
Pff Frank, dat is nu precies mijn dilemma. Nieuw huis met een mooie grote tuin waar de afgelopen 20 jaar een paard in heeft gestaan. Dus eigenlijk gras met boterbloem en madeliefjes, goed aangestampt. Nu wil ik eigenlijk goed beginnen, maar wij hebben net de sleutel gekregen en de mooie opzet met karton voor de winter gaat nu dus niet meer. Ondertussen is wel mijn volkstuintje opgezegd en moeten deze maand alle vaste planten eruit. En het zou toch wel leuk zijn om komend jaar alvast een begin te kunnen maken met de moestuin. Maar ja, hoe? Zou een laag van 15cm compost genoeg zijn? Of toch nog karton er onder?
Hallo Sara,
Wij hebben vorig jaar voor de winter een stuk weide klaar gemaakt met karton en stro.Er hadden 2 paarden op gestaan en juist de plek waar ze kwamen drinken en waar ze veel stonden….dus behoorlijk aangedamd.Toch karton omdat er ook nog veel gras stond.In de lente daarop heb ik het stro weggehaald en 15cm compost aangebracht en aardappelen geteeld in dat stuk met goede resultaten.
Om te zaaien heb ik de rest toch goed los gewrikt voor ik compost aanbracht.Maar het lukt perfect in 1 seizoen.
zelf compost maken is goedkoper en je weet wat erin zit.
zoveel mogelijk organisch materiaal verzamelen: snoeihout, paardemest, grasmaaisel, rot hooi,… . ogen openhouden en vragen, mensen weten niet wat ze met hun organisch materiaal kunnen doen
Hallo Pieter,
Zelf compost maken is een goed idee. Alleen die paardenmest ben ik niet zeker van. Paarden worden een paar keer per jaar ontwormd. Deze ontwormingskuur komt ook in de mest. Sommige honden eten graag paardenmest, maar kunnen hier aan dood gaan. Dat zou ik toch niet graag in mijn tuin gebruiken.
Groenafval haal ik voor een deel ook bij kennissen. Echter vraag ik altijd eerst goed door of ze insecticiden, pesticiden hebben gebruikt. Ook kunstmest lijkt me niet zo goed: dan krijg je (denk ik, weet ik niet zeker) “holle” compost: een plant kan tenslotte alleen stoffen afgeven die die eerst heeft kunnen opnemen.
Vriendelijke groeten
Hallo
hier komen ze volgende week een serre installeren op een plaats waar momenteel een gazon ligt. Mijn plan is daar van zodra ze er staat de gazonzoden te verwijderen (bijvb 10cm diep) en daarna aan te vullen met 10cm groencompost. Ik zou dit dus nu willen doen met bedoeling om in het voorjaar de serre in gebruik te nemen.
Is dat voldoende voor een serre of moet daar beter een soort potgrond bij onder worden gemengd?
Alvast bedankt voor uw reactie.
Groetjes, Ronny
Hoi Vandaag 4 plantbedden van 5 op 1 meter klaar gemaakt met een laag compost van 15 cm. EErst hebben we de bodem eronder losgemaakt met de spitvork (niet gespit) dan wat gelijk getrokken onkruid er zoveel mogelijk afgedaan en daarop de laag compost. Het is groencompost met > 16% organisch materiaal. Hoop dat het goed materiaal gaat zijn. Het was redelijk nat en dompte niet meer dus denk dat de hoop er al een tijdje heeft gelegen. Nu hopen op een goed tuinjaar.
Hey, kan je die compost enkel in het voorjaar toevoegen? Ik ben sinds dit voorjaar begonnen met moestuinieren, ik gebruik mulch tussen de groenten maar compost in die hoeveelheid hebben niet toegevoegd. Kan ik dit najaar de compost op de lege bedden leggen, of wacht ik beter tot in het voorjaar? Schuiven jullie dan de mulch aan de kant?
Dankjewel!
Beste Frank,
Hoeveel compost heb ik nodig per vierkante meter om een laag van 15 cm te leggen ?
0.15*1= 0.15 m³ per vierkante meter. Of met 1 m³ compost doe je 6.5 m².