Please log in to view this content
Search Results for: schijnbare chaos
Toepassing bij Yggdrasil
Webinars
Webinars 2021-2022
Kan Je Een Gilde Vanuit Het Niets Ontwerpen
Voedselbossen en plantengildes, het zijn twee termen die hand in hand gaan, maar het zijn ook twee termen waar ik veel twijfels over heb.
Om te beginnen is de droom van een voedselbos heel aanlokkelijk. Maar of het doenbaar is in onze streken is een grote vraag. Hierover heb ik in mijn blog vroeger al mijn mening neergepend. Maar ook het gebruiken van plantengildes is volgens mij niet zo evident als het dikwijls wordt voorgesteld.
In boeken en op internet worden er hele lijsten opgesteld van planten die elkaar ‘graag mogen’ of die elkaar juist niet graag zien. Maar op basis waarvan worden deze lijsten gemaakt? Wie bepaalt welke criteria hiervoor belangrijk zijn? Wie heeft deze resultaten ooit nagekeken?
De Himalaya Als Referentie Voor Je Tuin
Je vertrekt met zeven rode koffers
Stel je voor dat je het ouderlijk huis verlaat en alleen gaat wonen in een klein appartementje. Je hebt nog niet veel spullen verzameld en je kan ook niet veel meenemen. Eigenlijk past heel je leven in zeven rode koffers. Je hebt je koffers gepakt, afscheid genomen van je kamer en begint de wagen in te laden. Na het inladen merk je echter dat er maar zes koffers in de wagen zitten !Tekening 0.1!, de zevende blijkt spoorloos!
Wanneer ga je vertrekken en je nieuwe leven opstarten?
Het is eigenlijk een overbodige vraag. Wanneer vertrek je op weg naar je nieuwe appartement? Zonder twijfel pas nadat je de zevende en laatste koffer hebt gevonden. In elke koffer zitten essentiële dingen die je niet kan missen in je nieuwe woonst. Je hebt ze echt alle zeven nodig. Je blijft dus zoeken tot de zevende koffer terecht is!
De echte reden waarom je moestuin niet goed gaat
In jouw moestuin werkt het net zo. Je kan niet een beetje natuurlijk tuinieren, je moet alle stappen volgen, je moet alle onderdelen toepassen.
Je kan niet gangbaar tuinieren met gebruik van meststoffen en sproeimiddelen, daarbovenop mulchen en denken dat je natuurlijk tuiniert.
Of jaarlijks je grond omspitten, je bodem onbedekt laten, geen sproeimiddelen gebruiken en zeggen dat dat natuurlijk tuinieren is.
Zo werkt het niet. Je hebt alle puzzelstukjes nodig, je moet al je koffers meenemen.
Alle zeven onderdelen zijn belangrijk
Bij dit alles is het heel belangrijk dat alle zeven de verschillende onderdelen, de rode koffers, aanwezig zijn. Ze hoeven niet allemaal ineens te worden uitgevoerd, maar ze horen wel samen. Net zoals jij thuis niet vertrekt zonder al je koffers, start jouw natuurlijke moestuin ook niet goed op zonder alle zeven de koffers. Natuurlijk tuinieren is een holistisch, allesomvattend systeem. En dat kan je letterlijk nemen! Laat één koffer achterwege, laat één onderdeel liggen en je moestuin zal niet goed opstarten, het systeem zal simpelweg niet werken.
Mulch en je bodemleven zal je dankbaar zijn en floreren. Maar wanneer je in het voorjaar je bodem gaat spitten, vernietig je in één klap je bodemvoedselweb. Elke koffer op zich maakt een verschil in je moestuin en maakt je moestuin sterker en beter bestand tegen problemen. Toch ben ik ervan overtuigd dat zolang je niet alle koffers tegelijk toepast, de koffers losse puzzelstukjes zijn die gewoon wat rondzweven. Pas eens je alle koffers, alle puzzelstukjes, samen legt, klikt alles in elkaar en ben je op weg naar een pracht van een productieve en natuurlijke tuin.
Welke Zijn Deze Zeven Rode Koffers?
Voordat we verder gaan, moeten we even stilstaan bij wat deze rode koffers precies inhouden. We kijken even welke zeven stappen je helpen om een succesvolle moestuin op te starten.
Hieronder staan ze alle zeven mooi opgesomd:
- Koffer 1: Observeren en Ontwerpen
- Koffer 2: Spitten of niet spitten?
- Koffer 3: Mulch in Overvloed
- Koffer 4: Randen op alle Niveaus
- Koffer 5: Schijnbare Chaos
- Koffer 6: Herstellen van de Bodem
- Koffer 7: De Juiste Ingesteldheid
Een stuk van de inleiding
Hierboven staat een stuk uit de inleiding van mijn eerste boek Zeven stappen naar een natuurlijke moestuin. Onze manier van werken vereist een holistische benadering, een manier van werken waarbij je vooral naar het grotere geheel kijkt, de verbindingen tussen alles en pas daarna focust op de details. Details zijn uiteraard ook belangrijk, maar de samenhang tussen alle aspecten van een tuin vormen de basis.
De boodschap van het boek is dan ook dat je niet een element er kunt uithalen als allerbelangrijkste, maar dat je alle koffers moet uitpakken voordat je volledig verhuisd bent. Dat je dus alle principes moet toepassen voordat je succes kan verwachten in je tuin.
Het ontstaan van het Himalaya-gebergte
Zo’n 50 miljoen jaar geleden zijn 2 gigantische landmassa’s op elkaar gebotst en hebben ze elkaar omhoog geduwd en is het Himalaya-gebergte ontstaan. Op zich helemaal niet verwonderlijk, was het niet dat deze platen met een zeer grote snelheid op elkaar gebotst zijn: 20 cm per jaar. Dat lijkt uiteraard niet snel maar wanneer je ziet wat het effect is van die botsing kan je niet anders dan toegeven dat het echt wel een enorme botsing is geweest. Die trouwens nog steeds niet is uitgewerkt!
Nu, 5 jaar na het schrijven van het boek, denk ik soms dat ik hier meer aandacht aan had moeten besteden: het tempo van de natuur. Wil je tuinieren met de natuur, dan moet je je ook wat aanpassen aan de snelheid van de natuur. Als je weet dat 20 cm per jaar voor de natuur supersnel is bij het opschuiven van tektonische planten dan geeft dat toch een idee over de werking van de natuur.
Uiteraard moet je geen miljoen jaar wachten op de vorming van een bodem, op het aantrekken van natuurlijke vijanden, op het kwijtspelen van slakken, op het kweken van compost, mulchmateriaal, hagen … maar je kan ook geen overnacht succes verwachten. Je hebt seizoenen, periodes waarin er nauwelijks activiteit is, zeer drukke periodes. Het duurt verschillende jaren, er zijn ongetwijfeld bergen en dalen.
Eigen tempo
Je kan de natuur niet forceren, wel helpen. Hierdoor kan je je bodem sneller opbouwen, maar uiteindelijk kan je enkel voedsel aanbieden en het bodemleven met rust laten. De bodem wordt op hun tempo en kunnen verbeterd, geleidelijk en constant. Maar het duurt vele jaren voor je tot 30 cm diep een excellente bodem hebt. Hetzelfde geldt voor het voorkomen van plagen, aantrekken van natuurlijke vijanden, aanleggen van hagen, voorzien van mulch … Je kan dat stimuleren, hier en daar wat versnellen, maar je moet je erbij neerleggen dat het uiteindelijk op het tempo van de natuur gebeurt.
Een uitzonderlijk nat jaar, een uitzonderlijk droog en heet jaar, het heeft allemaal een, vaak negatieve, invloed op je tuin. Je kan daar niet veel aan doen, maar weet dat door de juiste beslissingen te nemen, door ons systeem te volgen, je wel op het juiste pad bent en elk jaar een beetje dichter bij die succesvolle natuurlijke tuin komt. Maar misschien niet op alle vlakken zo snel als je wilt of verwacht. Maar denk dan aan de vorming van de Himalaya en dan is de vooruitgang in je tuin toch ook weer niet zo traag.
Ons Leven Als een Luchthaven. En Wat Dat Betekent Voor Je Tuin.
Als ik je zou vragen wat de drukste luchthaven van de wereld is, dan ben ik redelijk zeker dat jij niet Hartsfield-Jackson Atlanta International antwoordt. Heathrow, Hong-Kong en JFK zijn lijken misschien betere kandidaten, maar met meer dan 103 miljoen passagiers per jaar is de luchthaven van Atlanta een duidelijke winnaar. En het opmerkelijkste is dat ondanks al dat luchtverkeer, al die cirkelende vliegtuigen, elk vliegtuig tot nu toe veilig is geland.
Mag Je Meerdere Groenten Combineren Op Een Golf?
In de winter is er op zich niet zo heel veel te doen in of rond de tuin. De meesten bestellen hun zaden in het najaar, wat dan nog overblijft is het maken van de planning. Indien je dit wil doen via het systeem van schijnbare chaos vraag het in het begin misschien wel wat extra opzoek- en denkwerk. Het lijkt misschien alsof je met de 4 factoren ineens rekening moet houden, maar je begint eigenlijk te kijken naar het volume van de plant, zowel boven- als ondergronds.
Maar zelfs dan is het in de eerste jaren soms nog wat zoeken, en zijn er nog enkele veel voorkomende fouten.
Welke Spontane Zaailingen Vind Je in Onze Tuin?
Mulchen en planten spontaan laten uitzaaien lijkt misschien niet zo evident, maar is wel perfect mogelijk. Vooral omdat de meeste planten grote hoeveelheden zaad achterlaten, maar ook omdat je bodem nooit 100% perfect afgedekt blijft tijdens het volledige jaar. In het voorjaar is het de bedoeling dat de mulchlaag dun tot onbestaande is, in de zomer zijn er voldoende vogels die komen krabben en zo open plekken creëren.
Maar welke planten laten wij spontaan uitzaaien en opkomen in onze tuin? Een hele reeks, sommige bekend, andere net iets minder. De lijst hieronder is zeker niet volledig, maar omvat de planten die zo direct in mij opkwamen tijdens het schrijven.
Groenten
Die lijst is de kortste, al is er een beetje een grijze zone tussen wat je als groente en als kruid kan bekijken.
Om te beginnen is sla een hele eenvoudige maar blijkt rode sla toch een streepje voor te hebben. We laten hier en daar sla in bloei komen, ze maken veel bloemetjes en trekken bestuivers aan en zijn ook gewoon mooi. Eens uitgebloeid vormen ze een mooie hoeveelheid mulchmateriaal. In onze tuin zijn het vooral de ‘Wonder der vier jaargetijden’ en de eikenbladsla die regelmatig opkomen. Indien ze in te dichte groepjes opkomen kan je het teveel aan planten verplanten.
Radijzen laten we ook volop in bloei en zaad komen. Beide zijn eetbaar én lekker, en vormen nadien ook een flinke hoeveelheid mulch. Eén radijs groeit al flink uit en geeft veel opbrengst, dus zeker niet overdrijven is de boodschap. Ook hier is er een verschil in resultaat. Bij ons zaait vooral de IJspegel zich goed uit, de gewone rode ‘Cherry Bell’ doet het eerder sporadisch.
Nieuw-Zeelandse spinazie is een zalige soort spinazie die je zeker eens moet proberen: geen problemen met doorschieten, maandenlange opbrengst en lekker. Voorzaaien is niet evident, spontaan uitzaaien is de oplossing. Je laat een plant gewoon afsterven in de winter, de bloemetjes en zaden worden massaal in de oksels gevormd. Het is geen snelle kiemer, maar geen paniek: eens de bodem is opgewarmd krijg je meer dan genoeg exemplaren om uit te kiezen. Verplant de mooiste, laat de andere iets uitgroeien en eet ze op.
Prei en ajuin zijn ook behoorlijk simpel. Gewoon enkele mooie exemplaren niet oogsten en best ook steunen met een bamboestokje zodat ze mooi recht blijven. De bloei is spectaculair, er komen altijd veel insecten op af. Daarna kan je de stengel omplooien zodat het zaad mooi bijeen op de grond neerkomt. Of je laat het verspreiden zodat je op verschillende plaatsen zaailingen krijgt. De kiemende plantjes moet je normaal wel verplanten zodat ze ver genoeg uit elkaar kunnen verder groeien en mooi ontwikkelen.
Pastinaak is een tweejarige en zal normaal pas in het tweede jaar bloem vormen. Het zijn grote opvallende bloemen die hoog worden en zeer veel insecten aantrekken. Ook hier hebben we gemerkt dat het zaad vaak in hoopjes samen valt en kiemt en je best verspeent.
Veldsla doet het goed. Enkele planten laten staan zorgt ervoor dat het jaar erna in het najaar massaal veel opkomt. Ook hier vaak te dicht bijeen waardoor je best dunt en een deel jonge plantjes verwijdert of verplant. Zorg dat er maximaal een 3-4 plantjes bijeen staan zodat ze mooi kunnen uitgroeien. Ik vind dat er vaak zelfs te veel plantjes opkomen, zelfs indien er behoorlijk gemulcht is.
Postelein, zowel de winter- als zomerversie doen het zeer goed eens je ze in zaad hebt laten komen. Beide komen massaal op en vormen zich eerder om tot onkruid dan groente. Het is bij beide eerder een prestatie om ze beperkt en controleerbaar te laten uitzaaien. Wij doen op enkele plekken in de tuin al jaren moeite om winterpostelein onder controle te houden en het uitzaaien en opkomen te beperken!
Bladkolen zoals frills en mosterdblad laten we ook in bloei en zaad komen. De bloemen zijn mooi, lekker en kan je perfect in een salade mengen. Vooral de frills zaaien zich vlot uit, waardoor ze her en der opduiken doorheen het jaar. Mosterdblad heeft een beetje meer moeite en zijn we soms al bijna kwijt geraakt in de tuin. Het zelf oogsten van zaad en gericht uitzaaien (of strooien) is dan een goede tussenoplossing.
Een voordeel van deze manier van uitzaaien is dat vele van deze groentes gespreid doorheen het jaar opkomen en je dus over een lange periode kan oogsten.
Kruiden
Hier tel ik zowel bloemen, halve groenten en echte kruiden bij. Kwestie van geen discussie te hebben wat nu juist wat is. In een natuurlijke tuin vervullen de meeste planten trouwens vaak bovenstaande functies tegelijk zodat indelen niet altijd nodig is.
Oost-Indische kers is een sterke groeier en maakt voldoende zaad. Je zal merken dat het jaar daarna er hier en daar plantjes opkomen die je ter plaatse kan laten of kan verplanten. Bloemen en blad zijn heel lekker en op vele manieren te gebruiken in de keuken.
Kardoen vormt hele mooie bloemen, de struiken zijn trouwens ook heel mooi maar hebben wel behoorlijk wat plaats nodig. De uitgebloeide bloemen vallen op de grond, maar ik leg er in het najaar een dun laagje mulchmateriaal op. Ik merk dat ze dan veel beter kiemen. Het is dan een dik pakket met plantjes die je best verspeent en uitplant. Anders krijg je een hele hoop kleine plantjes waarvan er geen enkel fatsoenlijk ontwikkelt.
Stalkaarsen zijn mooi en vervullen vele verschillende functies in de tuin. Ze vormen veel zaad en verspreiden dit ook graag. Door intensief te mulchen en de eenjarige stalkaarsen hiervoor te gebruiken, kan het zijn dat ze nauwelijks nog aanwezig zijn. Ik heb ook de indruk dat ze de droge zomers van de laatste jaren graag hebben en het in deze omstandigheden beter doen. Vroeger gebeurde het soms dat we in bepaalde stukken geen kaarsen meer hadden staan en er een uitgebloeide tak legden zodat er veel zaad viel. De laatste jaren is dit niet meer nodig en moeten we in de vroege zomer vele jonge kaarsen weghalen.
Dille is een perfecte plant om te gebruiken in de tuin. Mooi, goed geurend met vele toepassingen in de keuken is het de ideale plant om te laten groeien tussen je groenten. Hij neemt weinig tot geen plaats in en vormt een belangrijke bijdrage aan het systeem van schijnbare chaos. Jong is hij eenvoudig te oogsten met wortel en al. Wil je de zaden ter plaatse houden, dan plooi je de stengel om zodat het zaadscherm op de bodem valt. Er staan soms heel veel dilleplanten in bloei, dan is het zaak om gewoon even met een snoeischaar door de tuin te lopen en de uitgebloeide schermen te verwijderen voor ze zaad vormen. Valt er toch veel zaad, is dat ook niet echt een probleem: de kiemplanten zijn goed te herkennen en kan je indien nodig verwijderen door te oogsten.
Verder laten we driekleurige viooltjes, winterkers, koriander, kervel, goudsbloemen, drop, boomspinazie, brave hendrik, aardbeispinazie, Egyptische ajuin, Chinese bieslook, rucola, Mariadistel en komkommerkruid zich (redelijk) vrij verspreiden. Ze vormen allemaal in min of meerdere mate een onderdeel van onze slamengeling doorheen het jaar. Zowel het blad als de bloemetjes zijn vaak te gebruiken. Doordat de opkomst zich over een lange periode uitspreidt, kan je ook over een lange periode oogsten. Doordat het spontaan gebeurt moet je hier niet over na denken en kan je het ook niet vergeten!
Melde bestaat in verschillende soorten: rode, bonte en groene melde. De rode melde zaait zich het beste uit, de groene het slechtst. Om de groene elk jaar opnieuw te hebben, doen we een beetje extra moeite en zorgen we dat er zeker enkele zaadtakken overeind blijven. We plooien deze dan om zodat het zaad redelijk lokaal valt. Bij de rode en bonte melde proberen we het aantal zaadtakken te beperken zodat er niet te veel opkomt in het volgende jaar. Net zoals bij de sla doen de rode soorten het blijkbaar beter.
Als laatste oogsten we ook het hele jaar door veldkers. Indien we er kunnen vinden. Zeker in het najaar en de winter is het een lekkere aanvulling op de soms eentonige slamengeling. Het heeft een pittige smaak maar wordt vaak als onkruid aanzien en verwijderd uit de tuin. Zonde. Het is echt een aanwinst. Laat er niet te veel in bloei en zaad komen, maar enkele planten elk jaar is toch wel aangeraden. Het zaad springt een heel eind weg en verspreidt zich zo over een grote oppervlakte. Hierdoor zijn enkele planten in zaad, her en der verspreid in de tuin vaak voldoende om terug te kunnen oogsten in het volgende jaar.
Veel meer
Er zijn uiteraard nog vele andere planten die je kan laten in zaad komen en spontaan uitzaaien. Hierboven staat een opsommingen van planten die je hun gang kan laten gaan zonder al te veel ingrijpen. Het laten bloeien van deze soorten verandert het uitzicht van je tuin compleet, maar voegt daarnaast door het spontaan opkomen ook een extra dimensie toe aan je tuin.
Misschien nog een laatste tip: heb je nog geen ervaring met het spontaan laten uitzaaien en opkomen van groenten en kruiden, dan is het volgens mij het beste om te beginnen met enkele soorten en hier geleidelijk aan soorten aan toe te voegen. Alles tegelijk, is vragen om problemen.
Wat zaait er in jouw tuin?
Ongetwijfeld heb jij nog andere soorten planten die zichzelf gemakkelijk uitzaaien en een plezier zijn in de tuin. Laat het mij zeker weten in de reacties! Misschien ken ik ze, waarschijnlijk niet 🙂 .