Er duiken de afgelopen weken allerlei problemen op in de tuin die onrechtstreeks te maken hebben met de droogte en hitte van begin augustus. Dingen zoals een tekort aan mulch, zaad dat niet gekiemd is, bonen die gestopt zijn met bloeien en groeien … Komt dat nog goed? Kan ik daar iets aan doen?

Alhoewel onze ervaring met deze extreme omstandigheden kort en beperkt is, wil ik hieronder even bekijken hoe wij hiermee omgaan.

Zal de boel weer bijtrekken en gaan groeien?

Op zich kan een plant een korte hittegolf wel verdragen en zal hij daar weinig last van ondervinden. Het grote probleem met de hitte van de afgelopen jaren is dat het een combinatie van verschillende factoren is waardoor er wel problemen optreden. Het is superdroog, in de grond is er nauwelijks water te vinden voor planten, en daarbovenop komen dan weken van hoge temperaturen.

Wat gebeurt er dan in een plant? Hoe komt het dat zijn blad verbrandt, dat de groei stilvalt en dat de bloemen slecht bevrucht worden of zelfs verdwijnen?

Water is enorm belangrijk voor een plant, logisch, aangezien ze voor ongeveer 90% hieruit bestaan. Maar het water zit niet vast in de plant, maar wordt constant aan- en afgevoerd. Door verdamping via de huidmondjes in zijn bladeren kan de plant zijn temperatuur op peil houden en alle processen in de plant optimaal laten verlopen: het aanmaken van eiwitten, bloemknoppen, stuifmeel …

Loopt de temperatuur buiten op, dan moet er steeds meer water worden verdampt om de temperatuur in de plant niet te hoog te laten oplopen. Dat is natuurlijk onder voorbehoud dat er voldoende water beschikbaar is in de bodem. En hier wringt het schoentje zo hard de laatste jaren. In principe kan een plant die voldoende water vindt in de bodem, zo’n hete dagen nog redelijk overleven omdat door verdamping er veel schade kan voorkomen worden.

Maar er is een tekort aan water, de plant groeit in een droge bodem. Ik heb eerder geschreven dat planten voor 90% uit water bestaan, en dat kan wel wat zakken, maar niet te veel. Zodra een plant te weinig vocht bevat in zijn cellen, verlaagt de druk op de plantcellen en gaan de bladeren slap hangen. Daarom sluiten de huidmondjes zich en stopt de verdamping. Dus stopt ook de afkoeling van de plant en loopt de temperatuur op.

De processen in een plant verlopen normaal tot ongeveer 34-35°C. Zodra een plant stopt met verdampen en in de blakke zon staat bij 38°C loopt die temperatuur verder op in de plant en ontstaan er problemen. Stuifmeel wordt slecht geproduceerd, eiwitproductie valt stil, bloemen verliezen de concurrentie voor water en drogen uit … En bloemen die wel bevrucht zijn geraakt vertonen vaak vruchten met vreemde vormen: dit komt door beschadigde pollen bij de bevruchting door een te hoge temperatuur.

Blijft de hitte duren, dan valt de groei volledig stil en beginnen planten in nood te geraken. Overleven is al wat telt, dus alles wat energie en water kost wordt afgestoten. Bloei, vruchten en in een later stadium zelfs de buitenste bladeren of de toppen van bladeren waar het water uitgehaald wordt. Dit zijn de ‘verbrande bladeren’ die je ziet na een hittegolf bij selder, sla of waarom er zoveel fruit van de bomen valt als een hittegolf van 12 dagen is gepasseerd.

Gelukkig voor ons is de natuur zeer flexibel en past deze zich snel aan. En zodra er terug voldoende water is en de temperatuur is gezakt, wordt alles weer actief.

Er verschijnt terug groen blad aan de smeerwortel, de selder maakt nieuwe bladeren, de bonen beginnen terug te bloeien: alles neemt de draad weer op van voorheen. Als een plant te veel heeft afgezien, kan het zijn dat hij dood gaat, maar in onze groentetuin is dat dit jaar niet gebeurd. Juist gezaaide of uitgeplante groenten hebben weinig reserves, geen wortels en zullen zo’n periode ook niet gemakkelijk overleven. Zelfs al geef je dagelijks water, de kans is groot dat ze afsterven.

Om de oorspronkelijke vraag te beantwoorden: Zal de boel weer bijtrekken en gaan groeien?

Ja, de meeste planten zullen verder groeien, terug bloem maken en vruchten vormen. Iets wat wij de laatste jaren ook doen is in deze periode nog volop zaaien en planten. Het seizoen is vaak verlengd, het weer blijft goed tot in oktober of zelfs november, wat betekent dat je nu, naast je wintergroenten, nog perfect worteltjes, rapen, radijzen, bieten, sla, frill’s, bladmosterd …. kan zaaien. De opbrengst zal niet zo massaal zijn als in het voorjaar maar vaak wel nog meer dan behoorlijk. Je tuin staat dan in het najaar mooi vol met fris groen wat je bord nog lang kan vullen.