In Welke Soort Moestuin Wil Jij Je Groenten Kweken?

Starten met een Moestuin

Als je met een moestuin start of al een tijdje aan het tuinieren bent, dan heb je misschien een grondplan zoals een klassieke moestuin. Dat is een grote open vlakte waar de zon volop toegang heeft. Daar ga je dan je groente kweken.

Als je natuurlijk tuiniert, heb je misschien al van randen gehoord of van andere zaken die je kan integreren in je tuin. Dan heb je misschien een andere visie, misschien een visie die gelijk loopt met ons. Wij hebben geprobeerd om zoveel mogelijk andere zaken in onze moestuin te integreren. We hebben dus ook kruiden, fruit, fruitstruiken en fruitbomen in die tuin staan. Maar in welke mate je dat integreert en waarom je dat integreert, dat zou ik graag in deze tekst uitleggen. Eerst starten we met een belangrijk thema in permacultuur: successie.

Wat is Successie?

Als je naar de natuur kijkt en wat er gebeurt in de natuur, zal je merken, dat heb ik al verteld, dat blote aarde direct begroeid wordt. Je krijgt een evolutie waarbij de natuur een ecosysteem ontwikkelt. Plantengemeenschappen ontwikkelen zich tot een stabiele climaxvegetatie, een vegetatie waar zo goed als niets meer aan verandert en die een eindpunt heeft bereikt. In onze streken is dat meestal een bos, zoals een eikenbos of een beukenbos.

In andere streken is dat misschien, afhankelijk van de omstandigheden, savanne, graslanden of een andere vorm van climaxvegetatie. Omdat wij in een streek met bossen leven, bestaat het idee dat je een tuin kunt ontwikkelen waar je weinig werk aan hebt. Sommigen streven een situatie na die lijkt op een bostuin. Daar hebben wij niet voor gekozen, maar onze aanpak sluit daar wel gedeeltelijk op aan.

Wat Gebeurt er in Successie?

We gaan gewoon eens kijken wat er bij successie gebeurt. In successie heb je een pionierssituatie. Dat is een beginsituatie als er iets gebeurd is in de natuur, een aardverschuiving, overstromingen, een vulkaanuitbarsting.

Dan kan je hebben dat op bepaalde plekken in de natuur niks meer van vegetatie is. Een brand bijvoorbeeld kan ook. Dat alles weg is, dat je gewoon blote aarde hebt.

Dan merk je dat de natuur zijn best doet om dat zo snel mogelijk te bedekken. Dat gaat het doen met pioniersvegetatie, met pioniersplanten. Dat zijn planten die heel snel groeien.

Heel vaak zijn dat ook eenjarigen die heel veel zaad maken en op die manier hun uiterste best doen om die bodem zo snel mogelijk te bedekken. Als je met die pioniersvegetatie niks doet, dan verliest die een beetje zijn functie. Onder die pioniersvegetatie komen eerst wat meer tweejarige en dan meerjarige planten, zodat die bodem constant bedekt is.

En die pioniersplanten hebben een andere functie. Die gaan niet groeien in plaatsen die al bedekt zijn. Die kunnen die concurrentie niet aan. Die hebben open vlakte nodig. Dus er gaan steeds meer meerjarige planten komen en stilaan komen er struiken en kleine boompjes. Die kleine boompjes worden dan overgroeid door iets grotere bomen, wel korter levende bomen.

Ik denk bijvoorbeeld aan berken, die niet al te oud worden. Die bieden dan de schaduw, de plaatsen, de omstandigheden voor die climaxvegetatie, in onze streken die eikenbomen, die beukenbomen, die heel groot worden, heel oud kunnen worden en een stabiel systeem ontwikkelen. Dat is een beetje in het kort wat er allemaal gebeurt bij zo’n succes.

Pioniersfase en de Moestuin

En als je gaat kijken, een moestuin is eigenlijk iets wat zich in die pioniersfase ophoudt. Je gaat de bodem kaal maken, toch zeker in een klassieke moestuin. Maar ook in een natuurlijke moestuin ga je die afdekken, ga je zorgen dat er weinig planten staan, dat er geen onkruiden staan.

Onkruiden zijn eigenlijk die pioniersplanten, die eenjarigen, die proberen om die bodem te bedekken. En je gaat dat vervangen door mulchmateriaal, maar je houdt je bodem of je tuin wel in die pioniersvegetatie. Waar je uiteraard heel goed eenjarigen kan kweken in een bos, is dat niet echt de bedoeling, gaat dat niet echt, omdat er geen omstandigheden zijn voor die eenjarigen.

Dus in een bos groenten kweken, onze klassieke groenten, dat is eigenlijk helemaal niet evident. En dan heb je ook nog het verhaal dat vaak verteld wordt over schimmeldominantie, over bacteriedominantie. En een pioniersvegetatie wordt bekeken, die bodem, als een bacteriedominante bodem.

En men zegt dan ook dat jouw pioniersplanten, jouw groenteplanten, die bacteriedominante bodem nodig hebben en dat die niet in een schimmeldominante bodem kunnen groeien. Schimmeldominante bodems heb je dan in ontwikkelde bossen. Daar heb je heel andere omstandigheden dan in een open vlakte.

Daar heb je veel meer houtig materiaal, takken die op de grond gaan, blaren die op de grond vallen. Dus daar krijg je een heel andere samenstelling en daar spreek je over een schimmeldominante bodem. Als je over schimmel- en bacteriedominant praat, dan moet je dat wel een beetje… Ja, dat is niet zwart-wit, je moet dat een beetje grijs bekijken.

Schimmeldominante bodems in bossen, dat betekent dat er echt wel een grote hoeveelheid schimmels aanwezig is en een kleinere hoeveelheid bacteriën. En dan spreek je over iets van 80 procent schimmels, 20 procent bacteriën. Als je naar een bacteriedominante bodem gaat in die pioniersfase, dan is dat niet gewoon omgedraaid, maar dan spreek je eerder over een evenwicht van bacteriën en schimmels.

Meestal ligt dat wat 50-50, soms misschien 60-40, in het voordeel van bacteriën. Maar het is zeker niet zo dat die bodem echt verzadigd is met bacteriën en dat er nauwelijks schimmels in voorkomen. Schimmels zijn nog altijd gigantisch belangrijk, ook in een pioniersbodem, ook in een pioniersvegetatie, dus ook bij het kweken van je eenjarige groenten.

Als dat verteld wordt, krijg ik altijd een beetje kriebels. Heel vaak wordt er gezegd dat een bodem bacteriedominant moet zijn om groenten te kweken. Dan lijkt dat alsof je geen schimmels moet hebben in je tuin.

Dan krijgen mensen schrik om te mulchen met houtsnippers en bladmateriaal, want dat trekt natuurlijk schimmels aan. Maar dat klopt dus helemaal niet. Bacteriedominante bodems zijn bodems waar nog altijd rond de 50 procent schimmels aanwezig zijn, dus waar die nog altijd een gigantische rol spelen.

Die moeten dus ook gevoed worden met houtig materiaal, met schimmels. Dat is een eerste belangrijke opmerking. Ook in een gewone moestuin heb je nog altijd die schimmels nodig en kan je nog altijd van alles doen om die schimmels te stimuleren.

Verschillen tussen Pioniersbodems en Climaxbodems

Wat is nog het verschil tussen een pioniersbodem en een climaxbodem, of de bodem in een climaxvegetatie? Dat is dan de pH. In principe zegt men dat een open bodem, een moestuinbodem, een pioniersbodem, een basische pH heeft, dus een hoge pH. In een bos heb je meestal veel zuurdere grond en ga je daar een veel lagere pH hebben, die dan ook geschikt is voor andere soorten, maar minder geschikt is om eenjarige gewassen in te kweken.

De omstandigheden zijn totaal anders. Een pioniersoppervlakte, een pioniersbodem, een pioniersplek is een plaats waar heel veel licht is. Alles groeit daar heel snel. Denk aan de pioniersonkruiden, die de bodem zo snel mogelijk proberen dicht te groeien. Dat is ook wat jij doet voor jouw groenten: zorgen dat ze veel licht krijgen en snel groeien.

In een bos is dat helemaal anders. Dat weet je als je in een oud bos kijkt, bijvoorbeeld een beuken- of eikenbos. Daar is het donker, en daar groeit ook niet veel onder die bomen, omdat de omstandigheden daar simpelweg niet geschikt voor zijn. Het is daar te donker om groenten te laten groeien die veel licht nodig hebben.

Als er iets groeit, dan is dat meestal in het vroege voorjaar. Planten groeien dan snel voordat de bomen bladeren krijgen. Zodra de bomen in blad staan, trekken deze planten zich terug in de grond en krijg je heel andere omstandigheden. Daarom is het bijna onmogelijk om groenten te kweken in een bos.

Het Belang van Overgangszones en Randen in Permacultuur

Maar dan heb ik het nog niet gehad over die tussenzone, over die overgangsfase. Ik heb het in een vorige podcast al verteld: randen zijn enorm belangrijk in permacultuur en in de natuur.

Die rand is een overgangszone tussen pioniersvegetatie en climaxvegetatie. Randen zijn plekken waar twee ecosystemen samenkomen: waar het systeem van pioniersvegetatie en -bodem samenkomt met dat van climaxvegetatie en -bodem. En wat ga je daar dan hebben? Je gaat daar een mengeling hebben van alles. Op sommige plekken zullen bomen staan, zowel kleine als grote. Er zullen struiken aanwezig zijn, maar ook meerjarige en zelfs eenjarige planten.

Deze mengeling zorgt ervoor dat de bodem in zo’n rand niet volledig bacteriedominant wordt, zoals in een pioniersgebied. Maar hij wordt ook niet volledig schimmeldominant, zoals in een bos. Het blijft een mengvorm. Daardoor heb je nog steeds prima omstandigheden om groenten te kweken. Ook de pH blijft gunstig: een licht basische bodem, die minder basisch zal zijn dan een pioniersbodem, maar ook niet zo zuur als een bosbodem.

Je hebt ook voldoende licht, omdat het een overgangszone is. Tegelijk heb je schaduw voor planten die liever wat minder licht hebben. Bovendien haal je extra voordelen uit die rand. Je krijgt meer biodiversiteit doordat de omstandigheden in zo’n overgangszone ideaal zijn voor allerlei dieren, bacteriën en schimmels. Die diversiteit is veel groter dan in een pioniersbodem of in een climaxvegetatie. In een pioniersbodem heb je bijvoorbeeld weinig soorten planten. Het aantal diersoorten blijft ook beperkt, omdat er weinig structuur en voedsel aanwezig is.

In een bos is de diversiteit ook niet heel groot. Zoals ik eerder zei: op de bosbodem groeit weinig, en de diversiteit aan boomsoorten is redelijk beperkt. Maar in een overgangszone, een randzone, vind je juist veel meer soorten. Denk bijvoorbeeld aan fruitbomen en fruitstruiken, die meestal in zo’n overgangsgebied goed groeien. Deze randen bieden de ideale combinatie van planten en omstandigheden om een gezonde, rijke bodem te ontwikkelen. Dat is iets wat je niet terugvindt in een klassieke moestuin.

Onze Aanpak: De Bosrandmoestuin

Wij hebben ervoor gekozen om eenjarige gewassen te kweken, maar ook meerjarige. Daarmee schuiven we al iets verder op in de pioniersfase en komen we dichter bij de randzone. In onze moestuin hebben we fruitstruiken zoals rode bessen, frambozen en kruisbessen geïntegreerd. Ze staan langs de randen van de paden en aan de kopse kanten van de bedden. Ze staan niet in de bedden zelf, maar maken wel deel uit van de moestuin.

Daarnaast hebben we zelfs kleinere fruitbomen in onze moestuin staan. Deze staan wel tussen de bedden, echt ín de moestuin. Verder gebruiken we veel organisch mulchmateriaal, zoals houtsnippers. Door deze aanpak simuleren we de omstandigheden van een bosbodem, wat gunstig is voor de bodemstructuur en biodiversiteit.

Door onze tuin op deze manier te ontwerpen, creëren we een overgangszone die de voordelen van zowel pioniers- als climaxvegetatie combineert. Het resultaat is een tuin met veel meer biodiversiteit en betere bodemomstandigheden dan een klassieke moestuin. Bovendien is het veel minder arbeidsintensief dan een moestuin die je constant moet spitten en onkruidvrij houden.

Waarom Randzones Ideaal Zijn voor een Moestuin

De klassieke moestuin met een grote, open vlakte en alleen eenjarige gewassen is vaak niet ideaal. Het is arbeidsintensief en biedt weinig biodiversiteit. Hierdoor zijn planten vatbaar voor ziekten en plagen. Een bos is ook geen goede oplossing, omdat de omstandigheden daar niet geschikt zijn voor groenten: te weinig licht, te weinig diversiteit en een bodem die niet bacteriedominant is.

Een overgangszone biedt juist het beste van beide werelden. Je hebt er voldoende licht voor gewassen die dat nodig hebben, maar ook schaduw voor planten die minder licht verlangen. Je kunt er groenten, fruit en kruiden kweken, en meerjarige gewassen telen. De bodem heeft de juiste balans tussen bacteriën en schimmels, en de verhouding van voedingsstoffen is optimaal. Bovendien trek je meer dieren en insecten aan, wat bijdraagt aan een gezond ecosysteem.

Conclusie

In onze ogen is een overgangszone de perfecte plek om groenten te kweken. Het combineert de voordelen van pioniers- en climaxvegetatie, met de juiste hoeveelheid licht, een gezonde bodem en een grote biodiversiteit. Door deze aanpak krijg je een natuurlijke moestuin die niet alleen duurzaam is, maar ook productief en makkelijk te onderhouden. Dat is de reden waarom wij voor een bosrandtuin kiezen: een tuin die een natuurlijke balans vormt tussen pioniers- en climaxvegetatie.

Het Is Najaar: Tijd voor Mulchen en Misschien Compost?

Nu we richting het najaar gaan, beginnen de bedden langzaam leeg te raken. Een perfecte tijd om te beginnen met mulchen! Maar voordat je start, kun je misschien nog wat andere voorbereidingen treffen voor je bodem. Wij zijn ervan overtuigd dat een gezonde bodem dé basis is van een succesvolle tuin. En het beste wat je voor die bodem kunt doen? Niet spitten, geen zware bodembewerkingen uitvoeren, maar gewoon voeding geven aan het bodemleven door middel van organisch materiaal. En daarvoor raden we altijd een dikke laag compost aan – en niet zomaar compost, maar groencompost.

Waarom Groencompost?

Groencompost komt meestal van gemalen boomwortels, houtsnippers en ander bruin materiaal, maar bevat geen keukenafval of vers groenafval. In tegenstelling tot reguliere compost, heeft groencompost minder stikstof en meer structuur. Het zal niet makkelijk samenklitten, wat betekent dat het bodemleven een rijke, losse omgeving heeft om in te gedijen. Door de ruwe structuur blijven er vaak kleine stukjes hout achter, die langzaam verteren en op lange termijn als voeding dienen.

Minder Stikstof = Minder Problemen

Groencompost bevat weinig stikstof, en dat vinden wij juist een groot voordeel. Over het algemeen wordt er vaak gezegd dat stikstof essentieel is voor plantengroei, maar te veel stikstof kan juist plagen en ziektes aantrekken. Als je je bodem voedt door te mulchen, is er meestal al voldoende stikstof aanwezig. Het is dan ook niet nodig om extra stikstof toe te voegen, en met groencompost voorkom je juist een teveel hiervan.

Hoe Geef je de Bodem de Beste Start?

Wil je een sterke en gezonde bodem opbouwen, dan is organisch materiaal onmisbaar. Toen wij zelf begonnen, hadden we een erg arme bodem met bijna geen organisch materiaal en nauwelijks bodemleven. Daarom hebben we in het begin een dikke laag van ongeveer 12 centimeter compost aangebracht. En die compost was verrassend snel verdwenen! Al in de herfst was een groot deel door het bodemleven afgebroken en in de grond verwerkt.

Omdat de compost zo snel werd opgenomen, hebben we de laag weer aangevuld tot 12 centimeter. In vier tot vijf jaar tijd hebben we daarmee een vruchtbare bodem opgebouwd. De bodem begon met weinig voeding en weinig bodemleven, maar door steeds weer een laag compost aan te vullen, kon het bodemleven zich snel ontwikkelen.

Hoeveel compost je precies nodig hebt, hangt af van je situatie. Als je al jarenlang tuiniert en regelmatig organisch materiaal hebt toegevoegd, dan kan een laag van 5-8 centimeter genoeg zijn. Maar heb je een nieuwe of arme bodem, dan kan een dikkere laag nodig zijn.

Wanneer Compost Aanbrengen?

Het beste moment om compost aan te brengen is in het najaar, rond oktober of november. Dan raken je bedden stilaan leeg omdat planten zijn geoogst, uitgedragen of kapotvriezen, en dan is het eenvoudiger om de compost open te spreiden. Hoe dik je die laag maakt, hangt af van de conditie van je bodem. Wij hielden onze laag de eerste 4-5 jaar altijd op ongeveer 12 centimeter, maar start je met een betere bodem, dan kun je ook een dunnere laag aanhouden.

In de loop der jaren zul je merken dat compost steeds minder snel verdwijnt. Na vier of vijf jaar hadden wij in het najaar nog steeds een goede laag compost die nauwelijks meer minderde, wat betekende dat onze bodem een gezonde balans had bereikt. Vanaf dat evenwicht is extra compost niet meer nodig en onderhoudt je het niveau van organisch materiaal in de bodem met intensief mulchen. Bij ons was die periode met compost redelijk lang, bij een goede bodem kan een eenmalige gift van compost soms al voldoende zijn.

Waarom in het Najaar Composteren?

Composteren in het najaar heeft zo zijn voordelen. Ten eerste krijgt de compost de tijd om na te rijpen. Verse compost kan nog warm zijn, is meestal niet voldoende uitgewerkt en bevat zelden voldoende vocht. Als je die verse compost direct in het voorjaar aanbrengt en er planten in zet of zaait, kan het risico op verbranding van jonge planten en zaailingen groot zijn. Compost die in het najaar wordt aangebracht, kan de hele winter door vocht opnemen. Verse compost is vaak droog en moeilijk doorlaatbaar voor water, maar na de winter zit hij boordevol vocht. De compost heeft gedurende die periode ook de tijd om na te rijpen en af te koelen, wat zorgt voor een ideale start van het nieuwe groeiseizoen.

Bodemleven de Tijd Geven

Vers aangebrachte compost heeft tijd nodig om het bodemleven aan te trekken. Schimmels, bacteriën en andere micro-organismen kunnen de compost langzaam bevolken, waardoor het een volwaardig onderdeel van het bodemvoedselweb wordt. Breng je de compost in de herfst aan, dan heeft het bodemleven de hele winter om de compost op te nemen, en kun je in het voorjaar meteen aan de slag met zaaien en planten zonder verdere bodembewerkingen.

Gebruik van Compost als Mulch

Compost kan uitstekend fungeren als mulchlaag. Het is organisch, biedt voedingsstoffen, en houdt het bodemvoedselweb levend. Maar let op: compost is ook erg vruchtbaar, wat betekent dat het in het voorjaar snel onkruid kan aantrekken. Wanneer het zaad van onkruid op een laag compost terechtkomt, ontkiemt dit gemakkelijk omdat de compost erg gastvrij is. Daarom is het aan te raden om een extra laag mulch bovenop de compost aan te brengen, zoals bladeren of gemaaid gras. Deze laag maakt het moeilijker voor onkruidzaadjes om te ontkiemen en beschermt de bodem bovendien tegen extreme weersomstandigheden.

Ideaal

Ideaal gezien breng je in oktober of november een laag groencompost van ongeveer 5-12 centimeter aan, afhankelijk van de conditie van je bodem. Hierover kun je dan een mulchlaag aanbrengen om de compost te beschermen en onkruidgroei te beperken. Zodra het voorjaar aanbreekt, is je bodem perfect voorbereid om meteen aan de slag te gaan zonder enige bodembewerking of onkruid wieden.

Door elk jaar op deze manier te werken, bouw je geleidelijk een vruchtbare bodem op die gezond en rijk is aan bodemleven. En hoe gezonder je bodem, hoe sterker je planten en hoe minder problemen je zult hebben met ziektes en plagen.

Samengevat

Compost aanbrengen op je bedden doe je best in het najaar. Er zijn veel voordelen aan verbonden en geen nadelen:

Tijd om na te rijpen: Compost kan afkoelen en stabiliseren, wat verbrandingsproblemen van zaaisel en plantgoed voorkomt in het voorjaar.
Vochtopname: Gedurende de winter kan de compost goed vocht opnemen, waardoor je een vochtige, doorlaatbare laag hebt om in te zaaien en planten.
Bodemleven bevorderen: Het bodemleven kan zich in de winter nestelen in de compost, zodat het klaar is voor gebruik in het voorjaar.
Onkruidbeperking: Door een mulchlaag over de compost te leggen, bescherm je de bodem beter doorheen de winter.

Na verloop van tijd zal je zien dat je bodem gezonder en stabieler wordt. Het bodemleven zal zich ontwikkelen, en de compost zal steeds minder snel verdwijnen omdat de bodem zijn evenwicht heeft bereikt. Wij hebben in onze tuin bijvoorbeeld een gebied gehad waar de compost jaren achter elkaar verdween. Om een of andere reden was daar meer vraag naar organisch materiaal. Daar hebben we enkele jaren langer compost aangebracht, en ook daar kwam uiteindelijk alles in balans.

Tot Slot: Doe het in het Najaar

Kortom, als je van plan bent om je bodem in het najaar een boost te geven, dan is oktober of november het ideale moment. Door een laag groencompost aan te brengen en daarbovenop een mulchlaag, bescherm je je bodem, voed je het bodemleven en leg je een perfecte basis voor het nieuwe groeiseizoen. Het enige wat je in het voorjaar hoeft te doen, is zaaien en planten – je bodem is er helemaal klaar voor!

Hoe Je Kan Oogsten Met Extra Voordelen

Oogsten lijkt simpel, maar let op!

In de natuurlijke moestuin lijkt oogsten een eenvoudige klus. Veel mensen denken dat er weinig bij komt kijken. Echter, als je op een natuurlijke manier tuiniert, en vooral als je veel mulch gebruikt, zijn er toch wel wat aandachtspunten waar je rekening mee moet houden. Het gebruik van mulch helpt om onkruid te onderdrukken en de bodem vochtig te houden, maar bij het oogsten kan het verstoren van de bodem juist problemen veroorzaken. Daarom is het belangrijk om voorzichtig te werk te gaan om te voorkomen dat onkruidzaden worden geactiveerd.

Mulchen en oogsten: waarom is voorzichtigheid belangrijk?

Mulch is bedoeld om de groei van onkruid te beperken. De bodem zit echter vol met onkruidzaden die wachten op licht en vocht om te ontkiemen. Wanneer je oogst en de bodem verstoort, breng je deze zaden naar boven. Dit kan leiden tot een snelle toename van onkruid op je mulch. Daarom is het van belang dat je tijdens het oogsten zo zorgvuldig mogelijk te werk gaat en probeert om zo min mogelijk grond op de mulch te krijgen.

Veel mensen hebben de neiging hun groenten af te kloppen om overtollige grond te verwijderen. Dit lijkt misschien logisch, maar als je de grond bovenop je mulch uitschudt, breng je onkruidzaden naar de oppervlakte. Gebruik je een schopje bij het oogsten? Klop dat dan niet af tegen je schoen of een mand, want ook dat zorgt ervoor dat onkruidzaden op je mulch terechtkomen.

Voorkom bodemverstoring bij het oogsten

Een veelgestelde vraag is of je de grond niet te veel verstoort bij het oogsten. In de natuurlijke moestuin proberen we de bodem zo min mogelijk te verstoren. Toch zijn er gewassen waarbij het bijna onmogelijk is om de bodem ongemoeid te laten, zoals bij het oogsten van prei, wortelen, aardappelen of zoete bataat. Voor deze groenten moet je immers in de grond graven.

Na een paar jaar zal je merken dat sommige groenten, zoals wortelen, rapen, bieten en knolselderij, makkelijker loskomen. Dit betekent dat je minder vaak gereedschap zoals een spitvork of riek nodig hebt om ze uit de grond te halen. Bij deze gewassen is de bodemverstoring dus minimaal en lokaal.

Aardappelen en bataat: de uitzondering op de regel

Bij aardappelen en zoete bataat is de situatie anders. Deze gewassen moet je echt uitgraven, waardoor de grond onvermijdelijk wordt verstoord. Is dit een probleem? Niet echt. In een natuurlijke moestuin kweek je meestal maar een kleine hoeveelheid aardappelen of bataat, verspreid over verschillende locaties. Hierdoor blijft de bodemverstoring beperkt tot kleine oppervlakten.

Hoewel de grond op die plek tijdelijk wordt verstoord en het bodemleven wordt aangetast, is dit slechts van korte duur. De organische materialen in de bodem, zoals compost en mulch, zorgen ervoor dat het bodemleven zich snel herstelt. Zolang je de grond slechts eens in de twee tot drie jaar zwaar verstoort, blijft de structurele schade aan de bodem beperkt.

Natuurlijk tuinieren: waarom we oogsten

Waarom tuinier je? Natuurlijk om te genieten van de groei van je planten, maar vooral om te kunnen oogsten. Het verstoren van de bodem is soms onvermijdelijk, maar dat is geen reden tot zorg. In de natuur gebeurt dit namelijk ook. Wilde dieren zoals everzwijnen graven voortdurend de grond om op zoek naar voedsel zoals wortels en noten. Deze verstoring is normaal en zelfs gunstig voor de biodiversiteit in het ecosysteem.

In je moestuin gebeurt dit op een kleinere schaal en blijft de schade beperkt. Bovendien kun je, door zorgvuldig te oogsten, de negatieve impact op de bodem minimaliseren.

Oogsten zonder de wortels te verstoren

Bij veel gewassen is het helemaal niet nodig om de wortels te verstoren. Denk aan sla, kolen, en selderij. Hierbij heb je alleen het bovengrondse deel nodig. Het wortelnetwerk kan gewoon in de grond blijven zitten. Dit heeft diverse voordelen.

Allereerst verstoor je de bodem niet, wat betekent dat je geen extra grond naar boven haalt die onkruidzaden kan blootstellen aan licht. Daarnaast heb je minder werk, omdat je geen wortels hoeft uit te graven, en er is minder afval. Een ander belangrijk voordeel is dat de wortels die in de grond blijven, een positief effect hebben op de bodemstructuur.

Het belang van wortels voor de bodemstructuur

De wortels van planten dienen als voedsel voor het bodemleven, zowel aan de oppervlakte als diep in de grond. Deze wortels worden geleidelijk afgebroken, waardoor voedingsstoffen vrijkomen die het bodemleven voeden en zich verder laten ontwikkelen. Na verloop van tijd laten de verteerde wortels kleine tunnels achter in de grond. Deze tunnels zijn essentieel voor een goede bodemstructuur. Ze verbeteren de afwatering en zorgen voor een efficiënte uitwisseling van gassen zoals zuurstof en koolstofdioxide.

Bovendien kunnen nieuwe planten hun wortels snel door deze bestaande tunnels laten groeien, wat hun ontwikkeling versnelt.

Herstel na het oogsten: meer oogst uit dezelfde plant

Een ander voordeel van het laten staan van de wortels is dat veel planten, zoals sla, opnieuw gaan groeien nadat je het bovengrondse deel hebt afgesneden. In plaats van de hele plant uit te trekken, kun je de sla afsnijden. Vaak groeien er dan een of twee kleinere kropjes terug. Dit is minder werk en zorgt voor een tweede oogst zonder extra inspanning. Deze kleinere kroppen zijn misschien niet zo groot als de eerste, maar ze zijn nog steeds prima te gebruiken in de keuken.

Bij broccoli gebeurt hetzelfde. Als je de hoofdstronk oogst en de plant laat staan, zullen er kleine broccolitjes ontstaan. Deze kun je ook oogsten, of je kunt ze laten staan om bloemetjes te vormen die weer nuttig zijn voor natuurlijke vijanden in je tuin.

Wanneer dieper afsnijden nodig is

Er zijn situaties waarin het beter is om planten iets dieper af te snijden. Dit geldt vooral als je direct na het oogsten nieuwe gewassen wilt zaaien of planten. Als je bijvoorbeeld verschillende slasoorten naast elkaar hebt staan en je wilt na de oogst meteen iets nieuws planten, is het beter om de plant iets onder de grond af te snijden. Zo voorkom je dat de oude plant de nieuwe zaailingen overgroeit.

Voor gewassen zoals boontjes die niet opnieuw uitlopen, kun je de wortel gewoon laten zitten en eromheen zaaien of planten.

Voorbeelden van groenten en kruiden om niet uit te trekken

Veel groenten kun je eenvoudigweg afsnijden in plaats van ze uit te trekken. Denk hierbij aan erwten, boontjes, tomaten, paprika’s, courgettes en pompoenen. Door ze af te knippen, blijven de wortels in de grond zitten, wat zorgt voor minder werk, minder afval en een betere bodemstructuur.

Ook bij het opruimen van de tuin kun je overwegen om planten af te knippen in plaats van uit te trekken. Dit geldt niet alleen voor groenten, maar ook voor bepaalde soorten onkruid.

Onkruiden: afsnijden of uittrekken?

Niet alle onkruiden kun je eenvoudig afknippen. Sommige soorten, zoals brandnetels en bramen, vormen een uitgebreid wortelgestel en zullen gewoon terugkomen als je ze afknipt. In dit geval moet je de planten echt met wortel en al verwijderen, anders blijven ze groeien.

Andere onkruiden, zoals paardenbloemen en zuring, kun je echter afknippen zonder dat ze terugkomen. Het groeipunt van deze planten zit bovenaan de penwortel. Als je dit groeipunt verwijdert, zal de wortel afsterven en in de bodem verteren, waar het als voedsel dient voor het bodemleven.

Voor penwortelonkruiden kun je een eenvoudige methode gebruiken: steek met een spade schuin naar beneden naast het groeipunt en verwijder de plant. De penwortel blijft in de grond zitten en verteert vanzelf. Dit is een snelle en efficiënte manier om hardnekkig onkruid te verwijderen zonder de bodem te verstoren.

Bij kleinere onkruiden, zoals melkdistels en meldes, kun je ze ook bovengronds afknippen. Vaak zal het onkruid opnieuw uitlopen, maar als je regelmatig door je tuin gaat, kun je dit eenvoudig bijhouden door het opnieuw af te knippen.

Minder werk, meer voordelen

Al met al is afknippen vaak de beste keuze, zowel voor het oogsten als voor het verwijderen van onkruid. Het is sneller, zorgt voor minder verstoring van de bodem en voorkomt dat onkruidzaden worden blootgesteld aan licht. Bovendien blijven de wortels in de grond zitten, wat zorgt voor een betere bodemstructuur en een actiever bodemleven. Denk eraan: wat je onder de grond niet nodig hebt, kun je beter laten zitten.

Met deze tips in gedachten kun je efficiënter oogsten en tegelijkertijd de gezondheid van je bodem verbeteren, zodat je jaar na jaar kunt genieten van een rijke oogst.

Zijn EM ook nuttig in een natuurlijke moestuin?

In deze blog wil ik het hebben over effectieve micro-organismen, ook wel EM genoemd. Ik krijg regelmatig de vraag of het nu echt zin heeft om deze in je tuin te gebruiken. Zijn ze nuttig, brengen ze iets positiefs bij, of kunnen ze zelfs schade aanrichten aan de bodem? In deze tekst wil ik daarom ingaan op wat EM precies zijn, waar ze vandaan komen, en of ze echt iets toevoegen aan je tuin.

[Read more…]

Karton, Gras en De Ideale Mulch

In de reacties op de vorige podcast kwamen er verschillende vragen over mulchen naar boven. Dat komt prima uit, mulchen is namelijk een belangrijke klus om in de herfst uit te voeren. Daarom zullen we in deze podcast dieper ingaan op dit onderwerp.

[Read more…]

Gebruik Je Meststoffen in de Moestuin?

Een veelgestelde vraag is: gebruiken we organische meststoffen in een natuurlijke moestuin en wat is onze mening daarover? In deze aflevering zullen we deze kwestie bespreken.

[Read more…]

Lava: Wat Geschiedenis Als Achtergrond

Eens je begint te kijken naar het verleden van lava en, breder gezien, het gebruik van gesteentemeel, dan betreed je verschillende paden waarbij de uitkomst steeds vergelijkbaar is: mineralen uit gesteente zijn zeer belangrijk voor de vruchtbaarheid van de bodem en worden al vele duizenden jaren gebruikt. Een beetje achtergrond en duiding vind je hieronder.

[Read more…]

Het Belang van Bloemen, Slakken en Luizen in Je Tuin

Lava is een materiaal waar we vooral op gestoten zijn in onze zoektocht naar een oplossing voor heermoes. Het heeft ons toen geweldig goed geholpen, maar ondertussen weten we dat lava veel meer is dan enkel een mogelijke oplossing voor een overlast van heermoes. Het verrijkt de bodem met mineralen wat direct een impact heeft op alles wat in en op de bodem leeft: de bodemorganismen en je planten. En daar is pas echt een grote winst te pakken naar je gezondheid toe.

Ik wist al wel een beetje hierover, wat het belang was van lava om alle processen die van nature doorgaan in een plant mogelijk te maken. Lava bevat vele soorten mineralen in kleine hoeveelheden. Volgens de gangbare manier van werken is dat niet belangrijk, maar deze vele soorten mineralen zijn wel cruciaal voor allerlei processen in de plant. Vooral processen die instaan voor de verdediging van de plant, maar ook smaak, kleur … Ik vertel er altijd over in mijn cursussen:

Gevorderden cursus

Nu blijkt dat ik het belang van deze secundaire metabolieten of fytonutriënten zelfs nog onderschat. Uit een webinar in de gevorderden cursus (gegeven door Dirk Van Overstraeten) blijkt dat deze eigenlijk essentieel zijn in onze voeding, maar bovenal, dat deze niet of slechts zeer beperkt voorkomen in industriële voeding. Dat benadrukt het belang van lava, en ook van het zelf kweken van je groenten, kruiden en fruit. En eigenlijk zonder enige vorm van bestrijdingsmiddelen.

En wat nog meer frappant is: het belang van eetbare bloemen kan je niet onderschatten. En laat nu net dat een belangrijk onderdeel zijn van natuurlijk tuinieren. Aan iedereen die veel eetbare bloemen heeft staan en geen bestrijdingsmiddelen gebruikt: goed bezig! Aan al de rest: ga voor die eetbare bloemen en dump je bestrijdingsmiddelen 🙂 .

Plagen zijn goed

Belangrijk om te onthouden is ook dat plagen in de tuin noodzakelijk zijn. Je planten hebben een prikkel nodig van schimmels, rupsen, luizen en slakken. Deze insecten en beestjes zorgen er juist voor dat je planten gezond zijn voor jou en je zo de levensnoodzakelijk stoffen binnenkrijgt. Uiteraard alles in evenwicht en liefst zonder al te veel schade. Maar toch … Weeral een reden om toch iets minder opgewonden te geraken over die slakken en luizen in de tuin?

Wil je veel meer leren over al deze zaken, wil je meer achtergrond bij natuurlijk tuinieren, dan is de cursus voor gevorderden op je lijf geschreven: Online Jaarcursus voor gevorderden.

Meer Achtergrond Bij Het Gebruik Van Lava In De Tuin

Bij Yggdrasil gebruiken we ondertussen al vele jaren lava in verschillende vormen om onze grond terug te voorzien van de broodnodige mineralen. Regelmatig stellen mensen vragen hierover, de oorsprong, het waarom, waarom het niet bekend is, of het allemaal wel klopt. Reeds meer dan 100 jaar geleden was lava ook al een bekend product en waren mineraaltekorten een opkomend probleem. Professor Zimmerman heeft hierover een boek geschreven waarin hij eigen onderzoeken maar ook die van vele collega’s bundelt en waardoor je een beter overzicht krijgt van wat lavameel in die tijd betekende, welke waarden men eraan hechtte en wat het nu voor jou kan betekenen.

Onthoud wel dat de inhoud meer dan 80 jaar oud is en onze kennis over bodemmineralen en de werking hiervan sterk vooruit gegaan is. Toch mag je niet alles weglachen en staat er veel in waar we lessen uit kunnen trekken.

Willen wij de mensheid en het plantendom gezond houden, dan moeten wij bij de bodem beginnen en niet met symptoombestrijding bezig blijven.
— Dr. Charles Northens

[Read more…]

Geeft Compost In Je Tuin Problemen Met Uitspoeling?

De laatste tijd krijg ik steeds meer vragen over het gebruik van compost, meststoffen en hoe wij de broodnodige stikstof in onze bodem krijgen om onze planten te laten groeien. Als je Yggdrasil al een tijdje volgt, dan weet je dat wij startten – toch op slechte bodems – met een grote hoeveelheid compost. Een laag van 12 cm en dan eventueel aanvullen in de jaren daarop.

Niet verwonderlijk dan ook dat het verschijnen van een artikel op de website van VILT mensen ertoe aan zette om een mailtje te sturen naar mij met de vraag hoe ik daarover dacht. Het is echter een onderwerp waarover om de zoveel jaar een artikel verschijnt en het verdient ook wel enige nuance denk ik. Ik geef die hieronder, maar ook met de boodschap dat ik geen bodemwetenschapper ben, zelf al lang met vragen zit en bijvoorbeeld al contact gehad heb met Universiteit van Leuven om onderzoek uit te voeren op onze grond naar het effect van compost en eventuele uitspoeling van voedingsstoffen naar het grondwater.

[Read more…]