Voor plezier en eenvoud in de natuurlijke moestuin
Het wordt stilaan tijd om je zaden te bestellen en je planning voor het komende jaar te maken. Wij gebruiken een eigen bedacht systeem: het systeem van schijnbare chaos. We hebben dit afgekeken van de natuur, hoe dat juist te werk gaat kan je hieronder lezen.
Learning about the natural world is one thing. Learning from the natural world—that’s the switch.
Janine Benyus (1958)
(Over de natuur leren is een. Van de natuur leren — dat is de omschakeling.)
In een natuurlijke tuin zijn er heel wat mogelijkheden om vogels aan te trekken zodat je kan genieten van hun aanwezigheid. Om vogels aan te trekken zijn er drie fundamentele noden waaraan de tuin moet voldoen.
Mensen die kennis maken met ons project zijn vaak verwonderd over de naam ‘Yggdrasil’. Het is inderdaad geen alledaagse naam, en een link met permacultuur of natuurlijk tuinieren is er niet. Of toch geen duidelijke. Maar de naam is niet zomaar gekozen om speciaal te doen. Er zitten meerdere betekenissen achter, er is dus wat uitleg nodig om de achterliggende redenen te verklaren.
Spinnen vallen vooral op in de herfst. Ze worden meestal beschouwd als enge beesten ofwel omdat het niet aangenaam is als je tegen hun web aanloopt of omdat ze hun web binnenshuis durven maken. Het zijn geen insecten omdat ze geen vleugels hebben, slechts enkelvoudige ogen en vooral omdat ze 4 paar poten hebben en geen 3 paar. Ze hebben een uitwendige spijsvertering d.w.z. dat ze de insecten die ze vangen niet rauw opeten maar eerst een gif inspuiten dat uit enzymen bestaat die het insect verteren. Daarna zuigen ze het insect leeg.
Door veel en juist te mulchen in je tuin, houd je onkruid goed onder controle. Uiteraard groeit er altijd wel ergens wat onkruid, maar de hoeveelheid die opkomt is een peulschil in vergelijking met wat een gangbare tuinier elke week moet wieden. Meldes, knopkruid, melkdistels en zelfs kweek, brandnetels of zuring zijn eenvoudig te verwijderen in gemulchte bedden, onkruid wieden neemt daarom niet zo veel tijd in beslag.
Maar er zijn uitzonderingen: zevenblad en haagwinde zijn de eerste die in mij opkomen. Dit zijn lastige onkruiden, die zich via wortelstokken en zaad voortplanten en zich heel hardnekkig gedragen. Hier vanaf geraken is toch net iets moeilijker.
Het madeliefje is een algemeen gekend bloempje en het heeft dan ook heel wat volksnamen. Meizoentje is er één van. Een erg positieve naam en dat weerspiegelt wel het gevoel dat velen hebben voor het madeliefje, vooral kinderen. Liefhebbers van een biljartgazon verafschuwen dan weer het madeliefje want het groeit toch zo graag in gras.
Het is inheems en bloeit bijna het gehele jaar door maar wanneer het lente wordt, komen ze massaal te voorschijn. Er is een Engels spreekwoord dat zegt dat de lente pas begint als je je voet op 12 madeliefjes tegelijk kan zetten.
Het madeliefje was bij de Germanen gewijd aan Ostara, de godin van de lente en de schoonheid. Haar feest wordt onder gekerstende vorm nog altijd gevierd nl. Pasen. En zie, in Frankrijk heet het madeliefje: pâquerette. Over het ontstaan van het madeliefje zijn heel wat verhalen in omloop.
Een ervan vertelt dat Boreas, de koude noordenwind, verliefd werd op Flora, de bloemengodin. Dolverliefd haalde hij zo’n dwaze kuren uit dat hij in de knoop geraakte met zijn broers Eurus, de oostenwind, Auster, de zuidenwind en Zephyrus, de westenwind. Toen de aarde weer pronkte en de bloemen in volle pracht stonden, blies Boreas zijn mooiste witte sneeuwvlokjes over het land om zijn liefde voor Flora te bewijzen. Zeus, de oppergod, was woedend maar Flora lachte en veranderde elk sneeuwvlokje in een madeliefje.
Een andere legende vertelt dat Maria naar het graf van Jezus ging en toen ze zag dat zijn lichaam verdwenen was in tranen uitbarstte. Overal waar haar tranen op de grond vielen, kwam er een madeliefje op.
Het madeliefje is een doorlevend kruid met een wortelstok die uitlopers ontwikkelt. De kortgesteelde, spatelvormige blaadjes vormen een dicht rozet waardoor het het gras kan verdringen. Een bloeistengel draagt maar één bloemetje en heeft geen blaadjes. Het madeliefje is een samengesteldbloemige d.w.z. het bloemetje bestaat uit buisbloemetjes die een geel hartje vormen temidden van een krans van witte straalbloemetjes, soms met een rood puntje onderaan. De rode schijn langs de rand is afkomstig van een druppel bloed van de vinger van Maria. Ze prikte zich toen ze madeliefjes in het kleed van het kindje Jezus wou bevestigen. De bloemetjes openen en sluiten samen met het licht, vandaar de Engelse naam ‘daisy’ dat ‘oog van het licht’ betekent.
De Engelse ridders mochten een ‘daisy’ aan hun wapenschild toevoegen als ze het ja-woord gekregen hadden van hun adellijke geliefde. Lange tijd is het madeliefje als bloemenorakel gebruikt: men trekt de bloemblaadjes één voor één uit onder het zeggen van een versje zoals verliefd, verloofd, getrouwd om een toekomstige toestand te kennen of die van degene op wie men verliefd is.
Het madeliefje is een nuttig kruid in de tuin omdat het kalk aanmaakt in de grond. Bovendien blijkt het spontaan te groeien op plaatsen met kalkgebrek.
In de volksgeneeskunde is het reeds lang in gebruik. In de Oudheid werd het vooral gebruikt als wondhelend kruid. Versgekneusde bladeren zijn goed tegen kneuzingen. Samen met arnica en calendula vormt het het trio van de wondmiddelen. Vanaf de 15de eeuw werd het een populair geneeskruid.
In Slovakije gebruikte men vroeger een hoestsiroop op basis van het madeliefje en ook in de hedendaagse kruidengeneeskunde wordt het gebruikt bij hoest omwille van zijn slijmoplossende werking.
Thee van blad en bloem werkt bloedreinigend en vochtafdrijvend. Daardoor is het reinigend voor de huid en helpt het bij acne en allerlei huidkwaaltjes. De thee stimuleert de werking van gal en lever en wekt de eetlust op. De bloem voorkomt en verlicht ook krampen.
Je kan het ook eten. Vroeger kookte men de blaadjes mee bij vette, zware vleesgerechten. Kauwen op vers geplukte bloemetjes is goed tegen ontstekingen in de mond, zoals aften bijvoorbeeld. Ze smaken wel een beetje bitter. Rauw kunnen de blaadjes ook in sla of je kan met de bloemetjes allerlei schotels en soepen garnieren. Jonge, ongeopende bloemknoppen kan je op azijn zetten en gebruiken als alternatief voor kappertjes.
Maar er is natuurlijk vooral van te genieten als je ze her en der in de tuin tegenkomt en ziet hoe ze zich openstellen voor het licht en weer sluiten als het regent. Kinderen gaan onmiddellijk de bloemetjes plukken. Ze kunnen er kransen mee versieren of ze in het haar of knoopsgaten steken. Toen ik kind was en er nog veel grachten waren waarin biezen groeiden, vlochten we kransen van de biezen en die versierden we met madeliefjes.
Gun de madeliefjes het leven in je tuin en je kan er op vele manieren van genieten.
Ik schrijf regelmatig over mulchen in de tuin, en houtsnippers komen dan vaak ter sprake. In de winter zetten wij elk jaar een stuk van onze houtkanten terug. Het hout dat hieruit komt wordt gekliefd en gedroogd om te dienen als brandhout voor de speksteenkachel. De dunnere takken worden versnipperd, waardoor wij verschillende bergen snippers hebben liggen om in de winter flinke stukken van onze tuin te bedekken.
Houtsnippers vind ik een ideaal materiaal door de vele voordelen die je hiervan krijgt. Maar kan je ook houtschors gebruiken hiervoor? Houtschors kan je in zakken kopen in een tuincentrum of in bulk bij tuinaanleggers of gespecialiseerde bedrijven. En heeft houtschors dezelfde voordelen als houtsnippers?
Momenteel bloeien de fruitbomen overvloedig en hangen de trossen bloemen aan de bessenstruiken. Samen met de vroege bloei, bestaat ook altijd het gevaar voor nachtvorst en het bevriezen van de bloesems waardoor er weinig tot geen fruit is in de zomer. Enkele weken geleden was het al nipt voor de perenbomen, nachtvorst de komende weken kan veel schade opleveren aan het kleinfruit.
Combineren is belangrijk in een moestuin, juist combineren wordt essentieel indien je wilt tuinieren zonder bestrijdingsmiddelen. Het systeem van schijnbare chaos is specifiek voor dit doel ontwikkeld en combineert in verregaande mate verschillende kenmerken van je groenten. Maar er zijn enkele uitzonderingen die zich niet zo eenvoudig laten combineren en waarbij telkens vragen rijzen. Een daarvan is aardappelen.
Hoe moet je dit combineren? Hoe moet je deze aanhogen wanneer hij gecombineerd staat met andere groenten en hoe kan je deze oogsten zonder andere planten te beschadigen? Allemaal vragen die hieronder beantwoord worden!