Dat mulchen enorm veel voordelen heeft in de tuin, dat heb ik al herhaaldelijk gezegd, en dat is jou misschien ondertussen ook al wel duidelijk. Maar in het voorjaar, wat doe je dan met die mulch? Moet je die laten liggen? Moet je die weghalen? Het advies dat altijd gegeven wordt, is dat je die in het voorjaar moet weghalen, zodat de bodem open en bloot ligt. Maar heeft dat nu echt wel voordelen? Waarom zou je dat doen, en hoe doen wij dat? Dat ga ik proberen uit te leggen.

Het klassieke advies: mulch weghalen

Het advies om mulch in het voorjaar te verwijderen, bestaat al sinds mensenheugenis. De reden? Een mulchlaag kan de bodem isoleren, waardoor deze minder snel opwarmt. Hoe sneller de bodem opwarmt, hoe sneller je kunt beginnen met zaaien en planten. Een mulchlaag schermt de bodem af, isoleert een beetje, en zorgt ervoor dat de zon niet zo gemakkelijk aan de bodem kan als je de mulch weghaalt. Zeker in een bodem rijk aan organisch materiaal, kan die dan opnieuw beginnen opwarmen.

Een andere reden is dat een open bodem overdag warmte opneemt en die ’s nachts uitstraalt. Dit kan helpen bij nachtvorst, omdat de bodem dan minder snel afkoelt. Als je al zaadjes of plantjes in de grond hebt, kunnen die zo beter beschermd worden tegen de kou. Het klassieke advies is dus: haal de mulch weg, zeker in traditioneel tuinieren.

De voordelen van mulch laten liggen

Toch zijn er ook goede redenen om de mulchlaag te laten liggen. Ten eerste houdt mulch onkruid tegen. Als je de mulch weghaalt en de bodem blijft open liggen, kan onkruid makkelijker kiemen. Dat betekent extra werk in de tuin. Mulch houdt de bodem bedekt, waardoor onkruid weinig kans krijgt.

Daarnaast beschermt mulch het bodemleven tegen extreme weersomstandigheden. In een koude winter, zoals die van dit jaar, kan mulch voorkomen dat de bodem bevriest. Het bodemleven blijft dan actief en kan de bodem verder verbeteren. Als je de mulch weghaalt, kan vorst direct in de grond trekken, wat schadelijk is voor het bodemleven. Mulch fungeert dus als een beschermende laag.

Te veel mulch: een probleem?

Ja, je kunt te veel mulchen. Wij hebben dat zelf ook ervaren. In het begin van ons mulchavontuur legden we in het najaar een dikke laag bladeren op de bedden. Door een droge winter verteerde het blad niet goed, en in het voorjaar lag er nog een dikke laag onverteerd materiaal. Dat maakte zaaien en planten bijna onmogelijk. Vogels krabben in de mulch, waardoor zaailingen bedekt raken en niet goed groeien. De enige oplossing was om de mulch tijdelijk te verwijderen en later opnieuw te gebruiken.

Te veel mulch in het voorjaar is dus niet goed, maar een beetje mulch kan geen kwaad. Het hangt af van je manier van tuinieren en het type mulch dat je gebruikt. Het is een kwestie van balans vinden.

Onze ervaring: mulch en opwarming

Wij hebben een stuk tuin waar we altijd met stro mulchen. Daar leggen we in het voorjaar continu stro bij, zodat de bodem bedekt blijft. Op andere bedden, waar we in het najaar minder mulchen, is de mulch tegen het voorjaar grotendeels verteerd. Wat we merkten, is dat de bedden zonder mulch sneller opwarmen. Daar kunnen we twee tot drie weken eerder beginnen met zaaien en planten.

Maar eens de zomer begint, valt dat verschil weg. De opbrengsten zijn uiteindelijk vergelijkbaar. Het verschil in opwarming in het voorjaar maakt dus niet zo veel uit voor de totale opbrengst. Het is vooral een kwestie van wanneer je wilt beginnen. Als je wat later begint, haal je dat verschil vanzelf in.

Waarom wij de mulch verwijderen

Voor ons is de belangrijkste reden om de mulch te verwijderen niet de opwarming, maar het gemak. Als je mulch laat liggen, kunnen vogels erin krabben, waardoor zaailingen bedekt raken. Ook is het lastiger om zaadgeulen te maken of plantjes te plaatsen. Daarom proberen we de mulchlaag zo te doseren dat die tegen het voorjaar grotendeels is verteerd.

In het najaar leggen we ongeveer 5 à 6 centimeter bladmengsel. Tegen eind april, wanneer we beginnen met zaaien en planten, is dat meestal grotendeels weg. Als er nog wat mulch ligt, leggen we die opzij of verplaatsen we die naar een ander deel van de tuin, bijvoorbeeld bij de aardappelen. Zo hebben we een onkruidvrije bodem en kunnen we direct beginnen met zaaien en planten.

Conclusie: wat is de beste aanpak?

Mulch weghalen in het voorjaar kan de bodem sneller laten opwarmen, maar het is niet per se nodig voor een goede opbrengst. Het belangrijkste is om te voorkomen dat je te veel mulch hebt liggen wanneer je wilt zaaien of planten. Te veel mulch kan onhandig zijn, maar een beetje is geen probleem.

Onze aanpak is om in het najaar voldoende mulch te leggen, zodat die tegen het voorjaar grotendeels is verteerd. Zo hebben we een onkruidvrije bodem en kunnen we direct beginnen met zaaien en planten. Het is een kwestie van uitproberen en aanpassen aan je eigen tuin en voorkeuren.

Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin

In de vorige podcast heb ik het gehad over bemesten en hoe dat absoluut niet nodig is in een natuurlijke moestuin. Ik legde uit hoe je door organisch materiaal in de bodem te brengen voldoende voedingsstoffen voorziet voor je planten. Een gerelateerde vraag die regelmatig naar voren komt, is hoe het nu precies zit met mulchen en stikstoftekorten. Daar wil ik in deze podcast wat uitgebreider op ingaan.

Mulchen en stikstoftekorten: een veelgehoorde zorg

Vaak wordt gevraagd of verteld, of heeft men ergens gelezen, dat mulchen problemen kan geven met het stikstofaanbod. Het idee is dat door het aanbrengen van organisch materiaal, er een stikstoftekort kan ontstaan, waardoor je planten niet meer goed groeien en je geen goede opbrengsten meer krijgt. Maar klopt dit wel? Volgens mij valt dat reuze mee.

Wanneer je organisch materiaal op je bodem brengt, of dat nu bruin of groen materiaal is, stikstofrijk of stikstofarm, maakt eigenlijk niet zo veel uit. Dit materiaal komt in contact met de bodem, en het bodemleven gaat ermee aan de slag. Het verteert het materiaal, en bij dat verteren komen allerlei voedingsstoffen vrij, waaronder koolstof en stikstof. Deze voedingsstoffen worden gedeeltelijk vrijgegeven voor je planten.

Wat er kan gebeuren, is dat het bodemleven merkt dat er veel voedsel beschikbaar is. Het gaat zich dan spontaan vermenigvuldigen. De omstandigheden zijn ideaal, dus het bodemleven breidt zich sterk uit. Om dit te doen, heeft het uiteraard ook voedingsstoffen nodig, en koolstof en stikstof spelen hierbij een cruciale rol. Het bodemleven neemt deze stoffen op in een bepaalde verhouding: voor elke 25 delen koolstof is ongeveer 1 deel stikstof nodig. Dit is een gemiddelde verhouding, die natuurlijk een beetje kan schommelen.

Stikstofrijk versus stikstofarm materiaal

Als je stikstofrijk materiaal, zoals groen materiaal, op de bodem legt, wordt relatief gezien meer stikstof vrijgegeven en minder koolstof. Het bodemleven merkt dan dat er een overvloed aan stikstof is, maar dat koolstof de beperkende factor wordt. Hierdoor blijft er vaak stikstof over die beschikbaar is voor planten.

Andersom, als je bruin materiaal zoals blad, houtsnippers of stro gebruikt, bevat dit veel meer koolstof dan stikstof. Wanneer dit materiaal wordt afgebroken, komt er een overvloed aan koolstof vrij, maar is er een tekort aan stikstof. Het bodemleven heeft dan niet genoeg stikstof om zich op te bouwen en zal dit actief in de bodem gaan zoeken. Hierdoor wordt alle vrijgekomen stikstof gebruikt voor de opbouw van het bodemleven, en blijft er weinig tot niets over voor je planten. Dit is waar het idee van stikstoftekorten vandaan komt.

Mulchen versus onderwerken

Echter, dit probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, dus in de bodem stopt. Als je mulcht, leg je het materiaal simpelweg op de bodem. Hierdoor ontstaat er een contactzone tussen de bodem en het mulchmateriaal, meestal slechts een centimeter of twee dik. In deze zone is het bodemleven zeer actief en vermenigvuldigt het zich explosief. Als je bruin materiaal gebruikt, kan het zijn dat in deze bovenste laag alle stikstof wordt vastgelegd. Maar de wortels van je planten gaan veel dieper, waar ze voldoende voedingsstoffen vinden. Het fenomeen van stikstofvastlegging speelt dus vooral in de bovenste centimeter en heeft weinig effect op de plantengroei.

Waarom dit verhaal dan toch de ronde doet, snap ik niet goed. Het is slechts een fijne overgangszone waarin eventueel problemen kunnen optreden, en dat vooral in het begin, als je net start met mulchen. Dan moet je bodemleven zich nog aanpassen aan het nieuwe systeem. Na enkele maanden is deze bovenste laag echter verzadigd met bodemleven. Het kan niet meer uitbreiden, en het evenwicht is bereikt. Wanneer bacteriën, schimmels en andere organismen afsterven, komen de voedingsstoffen die ze bevatten weer vrij voor je planten. Dus als er al een probleem is, is dit slechts tijdelijk en beperkt tot de bovenste centimeter.

Problemen bij zaaien?

Een mogelijke uitzondering is wanneer je zaait. Normaal gesproken maak je een zaaigeul, en de wortels van de kiemplantjes gaan snel de diepte in. Wij hebben bijvoorbeeld nooit problemen gemerkt met stikstoftekorten bij het zaaien. Het probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, bijvoorbeeld door te spitten. Als je mest of een groenbemester in de bodem werkt, verspreid je het organisch materiaal over een veel groter gebied, vaak tot wel 20 centimeter diep. Hierdoor wordt het bodemleven over een grotere zone geactiveerd, en kan het stikstoftekort zich over een groter gebied voordoen.

Dit is vooral het geval als je bruin materiaal, zoals blad, houtsnippers of stro, onderwerkt. Het bodemleven heeft dan een tekort aan stikstof om zich op te bouwen en zal alle beschikbare stikstof in de bodem gebruiken, waardoor er weinig overblijft voor je planten. Dit is waar het verhaal van stikstoftekorten vandaan komt, maar het geldt dus vooral als je organisch materiaal onderwerkt, niet als je mulcht.

Onze ervaring met houtsnippers

Wat ik wel moet toegeven, is dat wij in een specifiek geval wel wat problemen hebben gehad. Op een plek waar we al acht à negen jaar houtsnippers gebruiken als mulch, merkten we in het begin dat bladgroenten wat slechter groeiden. Ze bleven kleiner dan in de rest van de tuin, terwijl andere planten, zoals tomaten en courgettes, juist heel goed gedijden. Dit probleem is inmiddels verdwenen, maar het duurde een paar jaar voordat het evenwicht was bereikt.

Wat hier mogelijk speelde, is dat houtsnippers een veel hogere verhouding van koolstof ten opzichte van stikstof hebben. Hierdoor duurde het langer voordat het bodemleven in evenwicht kwam, en was de overgangszone waar stikstof werd vastgelegd mogelijk wat groter dan de gebruikelijke bovenste centimeter. Dit kan verklaren waarom we de eerste jaren wat moeizame groei zagen bij bladgroenten.

Conclusie: mulchen is de oplossing, niet het probleem

Als je mulcht met organisch materiaal zoals blad, gras of andere plantenresten, hoef je je geen zorgen te maken over stikstoftekorten. Dit probleem doet zich vooral voor als je organisch materiaal onderwerkt, vooral bruin materiaal zoals houtsnippers of stro. Mulchen daarentegen is een uitstekende manier om je bodem gezond te houden zonder stikstoftekorten te veroorzaken. Het enige wat je nodig hebt is wat geduld, vooral als je net begint. Na enkele maanden is het evenwicht bereikt, en heb je een gezonde, productieve tuin zonder extra bemesting.

Dus, kort samengevat: mulchen is de manier om je bodem gezond te houden, en stikstoftekorten zijn zelden een probleem als je het op de juiste manier aanpakt. Laat de natuur haar werk doen, en je zult zien dat je tuin floreert zonder dat je je zorgen hoeft te maken over bemesting of stikstoftekorten.

Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!

Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin